روحاله اسلامی*
تاوان تحریم ایران
تهران (پانا) - ایران تنها یک کشور همانند دویست کشور جهان نیست، بلکه ایران دارای جغرافیا، تاریخ و به‌ویژه اندیشه و فرهنگی است که در هر زمان حضور فعال و بازیگری مناسبی داشته باشد، صلح و آبادانی ایجاد شده است.
ایران کشور کوچک با مرزهای فعلی نیست، بلکه تاثیرات مستقیمی بر کشورهای فلات ایران و اثرات غیرمستقیم بر اروپا و آسیا دارد. ایران تحریم‌شده به معنای بر هم خوردن موازنه جهانی است و باعث می‌شود همه معادلات بین‌المللی به سمت جنگ حرکت کند. کلید صلح در خاورمیانه و حتی اروپا، فعال شدن ظرفیت‌های ایران است. ایران منابع غنی نفت و گاز دارد که می‌تواند از هند و چین تا اروپا را پوشش دهد. در هر مرحله‌ای که مذاکرات ایران با هند و اروپا به مرحله نهایی شدن وارد شد، اقدامات اسرائیل، آمریکا و برخی کشورهای عربی معطوف به انزوای ایران شد. با کنار گذاشتن ایران از بازار انرژی جهان اروپا یک جانبه به گاز روسیه وابسته شد. با کنار زدن ایران از فرآیندهای سیاسی منطقه جنبش‌ها و گروه‌های تروریستی به سمت کشورداری حرکت کردند و با حذف ایران از مذاکرات بین‌المللی بازیگران مرکز رو در روی هم قرار گرفتند.
بهترین زمان بهبود روابط با ایران موضوع برجام بود تا اقتصاد ایران به سایر کشورها گره زده شود؛ اما کم‌کاری کشورهای اروپایی و ترجیح دادن منافع کوتاه‌مدتی که عربستان و اسرائیل و آمریکا برای آنها فراهم کردند، باعث شد راه اقتصاد ایران به سمت چین و سیاست ایران به سمت روسیه باز نگه داشته شود و چنان ایران را در تحریم سراسری و غیر قانونی قرار دادند تا شاید کشور را از هم بپاشانند. پناه دادن به گروه‌های تروریستی و حمایت‌های رسانه‌ای از آنها در جهت ناامن‌سازی ایران و ایجاد فضای تبلیغاتی نه فقط علیه حکومت که علیه ملت و تمامیت ارضی و فعال کردن شکاف‌های فرقه‌ای و قومیتی ساختگی در ایران سیاست کشورهای اروپایی بوده است. باز گذاشتن راه شرق‌گرایی در سیاست خارجی برای ایران و الزام به تاکید بر همسایگان و پرهزینه کردن سیاست خارجی جهانی ایران، موازنه منطقه و جهان را به هم زده است. کشورهای عربی، ترکیه، پاکستان و هیچ همسایه‌ای از ایران ظرفیت دولت‌کشور ایران را ندارد. شاید با تاسیس فرودگاه، کشیدن کمربند جاده، راه‌اندازی جام‌جهانی و سرمایه‌گذاری در کشورهای همسایه یا الگوسازی از آنها بتوان به‌صورت مصنوعی بخشی از توان ایران را به آنها منتقل کرد، اما دروازه صلح جهانی فعال شدن ظرفیت‌های ایران است.
راه مهار بنیادگرایی و تروریسم در منطقه خاورمیانه اندیشه و فرهنگ ایرانی است. ایرانیان با فرهنگ راستی، آیین‌های شادی و جشن و قوانین منعطف و روادارانه قرن‌ها مهار بنیادگرایی و تروریسم‌های عصبیتی را انجام داده‌اند. هر زمان فرهنگ ایرانی از منطقه خاورمیانه کنار نهاده شده، جای آن فرقه‌گرایی و قومیت‌گرایی‌های ضد انسان پدید آمده است. نفت و گاز ایران می‌تواند شرق و غرب را تضمین انرژی دهد و جلوی رفتارهای جنگ‌طلبانه را سد کند. فرهنگ ایرانی با فرقه‌گرایی متعصبانه‌ای که عربستان و کشورهای عربی دنبال می‌کنند، سر سازش ندارد و از سوی دیگر قومیت‌گرایی ترکیه و جنگ‌طلبی روسیه را نیز مهار می‌کند. موازنه میان چین و روسیه از یکسو و اروپا و آمریکا از سوی دیگر با خروج ایران از انزوا امکان‌پذیر است.در صورت تداوم تحریم‌ها ایران بازیگری بی‌اثر و در نقش حائل برای روسیه و چین خواهد بود و هیچ راهی جز شرق برایش باقی نمی‌ماند. بر هم زدن برجام، تحریم و سلب امکان بازیگری منطقه‌ای و بین‌المللی ایران باعث عدم توازن و شروع جنگ در منطقه خواهد شد. جنگی که ابتدا در خاورمیانه تشدید شد و پس از آن در حمله روسیه به اوکراین، به اروپا کشیده شده است. راه صلح جهانی از ایران می‌گذرد و با ضعیف و منزوی و در تحریم نگه داشتن ایران شاید در کوتاه‌مدت برخی بازیگران بخواهند جای ایران را پر کنند، اما موقعیت جغرافیایی و توان انسانی و فرهنگی لازم برای اثرگذاری را ندارند. برای رونق ارتباط شرق و غرب، تضمین انرژی جهان و صلح در خاورمیانه و اروپا، فعال شدن ایران ضروری است. ایران تنها یک کشور کوچک نیازمند نیست که بتوان آن را حذف کرد، بلکه منطق جغرافیای سیاسی و فرهنگی ایران چهارراه ارتباطی جهان به‌شمار می‌آید که با کوته‌فکری کنار گذاشته شده است.
* استادیار علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد
منبع: دنیای اقتصاد
ارسال دیدگاه