بررسی چالش‌های طراحی و سیاست‌گذاری حوزه‌های تربیت اسلامی

در آیین بزرگداشت هفته تربیت اسلامی، که با حضور کارشناسان و اساتید دانشگاه فرهنگان برگزار شد، محمد‌حسن بازوبندی رئیس مرکز آموزش فرهنگیان شهید بهشتی ضمن گرامی داشت این ایام و تبریک این روز به جامعه تعلیم و تربیت اظهار کرد: وجه تمایز دانشگاه فرهنگیان با سایر دانشگاه‌ها و عملکرد تخصصی و نگاه ویژه در حوزه تربیتی و معارف دانشجویان است؛ به طوری که این دانشگاه مورد توجه خاص مقام معظم رهبری قرار دارد و تنها دانش موضوعی علوم را در نظر نمی‌گیرد و در بعد معارف دینی نیز جهت تربیت آموزگاران و فرهنگیان به طور خاص فعالیت می‌کند.

در ادامه این برنامه، حجت‌الاسلام محمد رحمانی رئیس مرکز مطالعات راهبردی اکوسیستم تربیت اندیشکده مرآت و بنیانگذار شتاب‌دهنده تخصصی تربیت پایه، در خصوص ویژگی‌ها، چالش‌های طراحی و سیاست‌گذاری حوزه تعلیم و تربیت اسلامی عنوان کرد: در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، راهکار استقرار نظام ملی تربیت ‌معلم بر اساس تصمیم‌سازی با بهره‌مندی از سرمایه دانش‌آموختگان و فعالان حوزه تعلیم و تربیت با هویتی اسلامی شکل گرفته است؛ ماموریت آموزش عالی در حوزه سلامت تربیت منابع انسانی متعهد، متخصص، کارآمد مبتنی بر نیازهای بومی و ملی است و میزان نیل و رسیدن به استانداردهای سند تحول بنیادین جهت پیاده سازی نظام تحولی، نیازمند به توجه ویژه به این حوزه است زیرا در زنجیره نظریه سیستم تربیتی فرایند بهبود جامعه تربیتی تنها با تجدید نظر در این ساختار، رخ می دهد.

وی در رابطه با اهمیت و تقدم تزکیه و تعلیم در سیستم آموزشی افزود: در صورت اعمال اصل تقدم تزکیه و تعلیم در سیستم آموزشی آموزش و پرورش و حوزه های تعلیم و تربیت اسلامی، تمام مراحل و فعالیت‌ها بر اساس الگویی که با ساز و کار اسلامی شکل گرفته است خواهد بود. بطوریکه در مدارس و سیستم‌های آموزش غربی بین مفهوم تربیت و آموزش تفاوتی قائل نشده و سیاست‌گذاران اندیشکده‌های آنها آموزش را بر تربیت مقدم نمی‌دانند؛ اما در سیستم آموزشی تربیتی اسلامی اصل تربیت و تزکیه نفس بر آموزش مقدم شناخته شده و این اصل در مکانیزم‌های تربیتی و آموزش قائل هستیم بطوریکه سند تحول بنیادین با اجرای این ساختارها و فرایندهای تربیتی قابل اندازه‌گیری است.

رئیس مرکز مطالعات راهبردی اکوسیستم تربیت اندیشکده مرآت، تربیت اسلامی را بر پایه سبک آموزشی متربی‌محور دانست و در تشریح این اصل بیان کرد: سیستم آموزشی به شیوه سنتی بر سبک آموزشی مربی‌محور، تمرکز را در اطاعت‌پذیری می‌دانست؛ اما در شیوه نوین متربی‌محور، مربی را یک تسهیل‌گر معرفی می‌شود و تمرکز به روی مسئولیت‌پذیری فرزندان و متربیان سیستم آموزشی است.

این کارشناس مذهبی مدارس با الگوی تربیت‌پایه را به چالش کشید و افزود: نبض مدارس با سیستم گلخانه‌ای، با الگوی تربیت‌پایه به شیوه‌ای شکل گرفته است که دانش‌آموز درون فضای مدرسه در تعارض با جبهه باطل قرار نمی گیرد و لازم است دانش آموز در بطن مدرسه با آموزش مهارت‌های لازم، بر خواسته‌های خود تاکید کند و با سیستم آموزشی منفی و مثبت موجود به طور همزمان آشنا شود.

حجت‌الاسلام رحمانی سازوکار جریان تربیت مبتنی بر هویتی اسلامی را به کارخانه انسان سازی تشبیه کرد و تصریح کرد: آموزش و پرورش کارخانه انسان سازی در جامعه محسوب می شود و محصولات این جریان تربیت نیز نتایج کارآمد در جهت تعالی دینی خواهد بود؛ با ورود افراد به این کارخانه انسان سازی، آنها با سازوکار اکوسیستم تربیتی زیست‌بوم تربیت اسلامی آگاه شده و در نتیجه خروجی این نوع مدارس جامعه‌ای دارای رشد و توسعه فردی خواهد بود.

وی برخورد فردی با انسان‌ها را منجر به عدم ایجاد ظرفیت تربیتی در مخاطب دانست و اظهار کرد: در سازمان‌های پیشرو افراد به صورت جمعی عمل می‌کنند و مکانیزم جمع گرایانه در اجتماع با ایجاد کار ویژه‌های تخصصی، امور را به صورت کار تیمی اداره می کنند. این کار ویژه ها با اهداف مشترک در راستای تئوریزه کردن سازوکارهای تربیت اسلامی در ساختار اجتماعی عمل می‌کنند.

بنیانگذار شتاب‌دهنده تخصصی تربیت پایه، کارخانه انسان سازی بر پایه اندیشه اسلامی را دارای چند ویژگی خواص دانست و افزود: مبنای ساختار اجتماعی بر مبنای تربیت اسلامی، بر اساس عدالت است بطوریکه وقتی عدالت اجتماعی از جامعه رخت بربست، نتیجتا تربیت تأثیرگذار نخواهد بود؛ شاخصه‌های عدالت، تربیت گذار است و زمانیکه عدالت افزایش پیدا کند، ناخودآگاه جریان تربیت دانش آموز به سمت قواعد اصولی پیش خواهد رفت.

وی «ولایت عرضی و طولی» را یکی دیگر از ویژگی‌های ساز و کار تربیت اسلامی دانست و گفت: در یک مجموعه پس از برقراری روابط کاری، ارتباط قلبی نیز برقرار خواهد شد و در اثر ولایت عرضی اثربخشی کنش‌ها در مجموعه کاری رشد ناخودآگاهی خواهد داشت و تبدیل به یک زیست‌بوم تربیتی می‌شود؛ همچنین بر طبق اصل ولایت طولی، هر چه افراد یک مجموعه خودساخته‌تر باشند اثر وضعی مطلوب‌تری بر سایر افراد آن مجموعه خواهند گذاشت و سیستم سازی تربیتی مانند یک فضای مغناطیسی تاثیرگذاری افراد خودساخته بر روی تربیت سایر افراد پررنگ‌تر خواهد بود.

خبرنگار: سمیه نیک‌فکر