چرا ایران از آمریکا «بیانیه سیاسی» خواست

حسن بهشتی‌پور در گفت‌وگو با پانا درباره درخواست اخیر وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران مبنی بر صدور «بیانیه سیاسی» از سوی کنگره آمریکا مبنی بر تضمین عدم خروج مجدد از برجام و اجرای تعهدات‌شان؛ با بیان اینکه صدور بیانیه هیچ ضمانتی برای برجام محسوب نمی‌شود، اظهار کرد: «من فکر می‌کنم آقای امیرعبداللهیان این موضوع را از این جهت مطرح کرد تا نشان دهد دولت ایالات متحده آمریکا تا چه حد دچار تشتت داخلی هستند. بعضی‌ها معتقدند آمریکایی‌ها با نمایش اختلافات داخلی از زیر تعهدات فرار می‌کنند ولی بعضی‌ها از جمله بنده معتقدیم که اختلاف بین کنگره آمریکا و جو بایدن در موضوع برجام، یک اختلاف واقعی است.»

وی ادامه داد: «اولا اینکه تعدادی از دموکرات‌ها که هم‌حزبی آقای بایدن هستند با بازگشت آمریکا به برجام مخالف هستند. همچنین اکثریت جمهوری‌خواهان هم مخالف بازگشت آمریکا به برجام هستند. بنابراین تعارض داخلی و تشتت آرا در آمریکا یک امر واقعی است.»

این کارشناس مسائل سیاست خارجی اضافه کرد: «وزیر خارجه ایران می‌داند صدور بیانیه سیاسی از جانب کنگره نمی‌تواند ضمانتی برای اجرای برجام ایجاد کند چون اصولاً مصوب کنگره را که قانون هم بوده، روسای جمهور آمریکا زیر پا گذاشتند. از جمله توافق موشک‌های میان‌برد با روسیه را دونالد ترامپ در سال ۲۰۱۹ به آسانی زیر پا گذاشت و خارج شد، در حالیکه کنگره تصویب کرده بود. یا بوش پسر از پیمان موشک‌های کوتاه‌برد موسوم به ABM خارج شد. بنابراین پیمان‌هایی که مصوبه کنگره هم بوده از سوی روسای جمهور اجرا نشده است، چه رسد به بیانیه سیاسی.»

بهشتی‌پور در پاسخ به این سوال که چرا وزیر خارجه ایران چنین موضوعی را مطرح می‌کند؟ گفت: «به اعتقاد من وزیر خارجه ایران خواست به دنیا نشان دهد که آمریکایی‌ها چقدر در داخل مشتت هستند که کنگره حتی نمی‌تواند یک بیانیه سیاسی را در حمایت از دولت صادر کند و ثانیا نشان دهد که آمریکایی‌ها با زرنگی چگونه می‌خواهند از زیر تعهدات بین‌المللی فرار کنند.»

وی در این باره ادامه داد: «این یک رویه حقوقی است که دولت‌ها در چارچوب حاکمیت، توافق‌هایی که به دست می‌آید را محترم می‌شمارند و اجرا می‌کنند. حتی حکومت‌ها، رژیم‌ها تغییر می‌کنند آن توافق‌های قبلی را اجرا می‌کنند. ولی آمریکایی‌ها خود را تافته جدابافته از دنیا می‌دانند و زیر بار تعهدات نمی‌روند. بنابراین پیشنهاد آقای امیرعبداللهیان از این دو جنبه مهم بوده است که اولا اختلافات داخلی را نشان دهند و دوما نشان دهند که آمریکایی‌ها تا چه حد زیاده‌خواهی می‌کنند که حتی حاضر نیستند به یک رویه شناخته‌شده بین‌المللی که تضامن دولت‌ها و حکومت‌ها نسبت به دولت قبلی خود است، متعهد باشند. از این جهت این موضوع مهم است وگرنه همه می‌دانند که بیانیه که سهل است حتی مصوبه کنگره را هم رئیس‌جمهور بعدی آمریکا می‌تواند زیر پا بگذارد.»

این کارشناس مسائل هسته‌ای در پاسخ به این سوال که با توجه به بدعهدی‌های آمریکا یکی از درخواست‌های ایران موضوع تضمین است و این موضوع در قالب مذاکرات جاری وین چگونه قابل تحقق است، توضیح داد: «تحقیقا عرض می‌کنم، شما از تمام کارشناسان حقوق بین‌الملل بخواهید توافق یا پیمانی به شما نشان دهند که تضمین ابدی داشته باشد، اصلا چنین ضمانتی نمی‌تواند وجود داشته باشد. در دوره‌ای که مخالفان برجام می‌خواستند از این توافق هسته‌ای انتقاد کنند، این موضوع را مرتب تکرار می‌کردند در حالیکه خودشان هم می‌دانستند هیچ توافق بین‌المللی نیست که تضمین ابدی و مطمئن داشته باشد. ضمانت توافق‌ها، قراردادها و حتی پیمان‌ها تا زمانی است که طرف‌های امضاکننده به امضای خود متعهد هستند و زمانی که نخواهند، پس می‌گیرند. در دیوان بین‌المللی لاهه در سال ۱۳۹۸ آمریکا محکوم شد که تحریم‌های مربوط به داور و غذا را اعمال نکند اما پمپئو، وزیر خارجه وقت آمریکا به جای پذیرش حکم دیوان بین‌المللی لاهه، اعلام کرد که ما رسماً از پیمان مودت خارج می‌شویم، یعنی پیمانی که قبل از انقلاب بین ایران و آمریکا امضا شده بود و هر دو کشور به آن پایبند بود و حتی به آن در چندین دادگاه هم استناد کرده‌اند، به راحتی آمریکا اعلام کرد از آن خارج می‌شود. یا صدام حسین که به راحتی در سال ۱۹۷۵ از پیمان الجزایر خارج شد، به راحتی هنگام سخنرانی در پارلمان این پیمان را جلوی چشم دنیا و دوربین‌ها پاره کرد و از آن خارج شد.»

چگونه از آمریکا تضمین بگیریم؟

وی در ادامه افزود: «برای اینکه ما تضمین بگیریم، یک راه دو بخشی در پیش داریم. اول اینکه در داخل کشور ما باید اقداماتی را انجام دهیم که اصولاً تحریم کم‌اثر یا بی‌اثر شود، اگر این کار را انجام دادیم، همین بهترین تضمین برای اجرا توافق با طرف مقابل است. وقتی تحریم اثر نداشته باشد آنها دیگر نمی‌توانند مدام از این ابزار استفاده کنند. یک‌زمان می‌خواستند ما را تحریم بنزین کنند اما چون ایران به خودکفایی رسید، آن‌ها هم دست برداشتند. این راه اول یعنی نگاه به درون است. راه دوم که همزمان می‌تواند هر دو باشد، این است که در توافق قید شود که اگر طرف مقابل به هر دلیلی تعهدات خود را انجام نداد، طرف مقابل اجازه دارد این اقدامات مشخص را انجام دهد. باید چند اقدام مشخص قید شود و آن اقدامات باید به قدری مهم و تأثیرگذار باشند که طرف مقابل هر وقت هوس کرد از توافق خارج شود بداند که باید هزینه گزافی بپزدازد.»

بهشتی‌پور گفت: «در برجام در مواد ۲۶ و ۳۶ این اقدامات آمده بود. منتقدان می‌گفتند ترتیباتی که در این مواد آمده است نمی‌تواند آنچنان بازدارنده باشد که طرف مقابل از توافق خارج نشود. چرا دوست عزیز! آن افراد متوجه بودند ولی دیگر زورشان بیشتر از این نمی‌رسید. حال کسانی که زورشان می‌رسد بسم الله؛ در توافق باید ذکر شود که اگر هر کدام از طرف‌ها از برجام خارج شدند و به هر دلیلی تعهدات را اجرا نکردند طرف مقابل می‌تواند اقدامات مشخص ذیل را انجام دهد. این باید در متن قید شود.»

این کارشناس مسائل هسته‌ای تصریح کرد: «باید این اقدامات آنقدر مهم باشد که طرف مقابل بداند اگر تجدیدنظر کند هزینه گزافی باید بپردازد. ضمن اینکه دست ایران هم باز باشد برای اینکه دیگر آنقدر هزینه پرداخت نکند. بنابراین دو راه بیشتر نداریم یکی نگاه به درون که یکبار برای همیشه رابطه خود را با تحریم حل کنیم که خداوکیلی این کار شدنی است و نیاز به یک اراده ملی دارد. فقط نیاز به یک سری اصلاحات اقتصادی داریم که فقط به دلایلی دنبال آن نمی‌رویم، یک عده‌ای که ذی نفع هستند و کاسبان تحریم که اصلا دنبال آن نمی‌روند‌. راه دوم همان اقدامات است که باید در توافق بگنجانیم که باید زورش را داشته باشیم. یعنی به اندازه کافی بتوانیم در مذاکرات چانه‌زنی کنیم.»

این کارشناس مسائل سیاست خارجی خاطرنشان کرد: «اینکه فکر کنیم دیوان بین‌المللی لاهه، سازمان ملل و شورای امنیت و ..‌. قطعنامه صادر کنند، بیانیه و ... فایده‌ای ندارد. قطعنامه ۲۲۳۱ را که خود آمریکا به آن رای داده بود اجرا نکردند و از آن خارج شدند. وقتی آمریکا می‌تواند قطعنامه شورای امنیت را اجرا نکند، قطعنامه اجرایی‌ترین نهاد سازمان ملل را، دیگر چه تعهدی می‌خوایم از آمریکا بگیریم؟.»

حسن بهشتی‌پور درباره ارزیابی خود از امکان دست‌یافتن مذاکره‌کنندگان به توافق در وین نیز گفت: «بنده رسیدن به توافق را تقریبا قطعی می‌دانم، معتقدم هر طرف واقعا به توافق نیاز دارند و شک ندارم که این توافق به دست خواهد آمد. اما درباره زمان آن و چگونگی آن نمی‌توانم چیزی بگوییم چون موضوع به قدری پیچیده و چندوجهی است که نمی‌توان درباره زمان آن چیزی گفت. ولی مطمئن هستم که به دست خواهد آمد. معتقدم این توافق را با گذشتن از بخشی از خواسته‌های خود به یک نقطه مشترک می‌رسند و حاصل می‌شود.»

وی همچنین اظهار نظر برخی از رسانه‌ها درباره احتمال دیدار وزرای خارجه ایران و آمریکا در حاشیه نشست امنیت مونیخ را هم خوش‌خیالی خواند و گفت: «بسیار بعید است چنین اتفاقی بیافتد ولی من معتقدم هرچه زودتر به توافق برسیم خیلی خیلی به نفع ملت ایران خواهد بود.»