رکورد فروش نفت در تحریم شکسته شده است؟

به گزارش دنیای اقتصاد، سه موسسه بین‌المللی از افزایش صادرات ایران در ماه‌‌‌های دسامبر ۲۰۲۱ و ژانویه ۲۰۲۲ خبر دادند که بالاترین رقم طی ۳ سال گذشته یعنی از زمان برداشتن معافیت‌‌‌های تحریم نفتی توسط دونالد ترامپ به‌‌‌حساب می‌‌‌آید. به گفته موسسه پترولجستیکس، ایران در دسامبر روزانه بیش از یک‌میلیون بشکه نفت فروخته است تا به رکورد ۳ ساله دست یابد. این موسسه اما افزوده صادرات ایران در ماه ژانویه ۳۰۰‌هزار بشکه در روز افت کرده است. در همین حال، موسسه بین‌المللی اس‌‌‌وی‌‌‌بی با مدیریت ایرانی خود تخمین زده صادرات ایران در دسامبر بیش از ۸۰۰‌هزار بشکه در روز بوده و در ژانویه به یک‌میلیون و ۸۵‌هزار بشکه روزانه رسیده است. یک منبع ناشناس هم در گفت‌‌‌و‌‌‌گو با خبرگزاری رویترز تخمین زد فروش نفت ایران در دسامبر ۲/ ۱میلیون بشکه در روز بوده است. در همین حال، نشانه‌‌‌های پیشرفت در مذاکرات هسته‌‌‌ای بین ایران و قدرت‌‌‌های جهانی و رسیدن آن به فاز نهایی منجر به تضعیف قیمت نفت در روزهای گذشته شده و آن را در آستانه ثبت نخستین هفته کاهشی پس از ۷ هفته با بازدهی مثبت قرار داده است. تازه‌‌‌ترین گزارش ماهانه اوپک از تولید نفت ایران نیز نشان از رشد ۲۱‌هزار بشکه‌‌‌ای آن در ژانویه دارد.

رکوردشکنی صادرات نفت به روایت موسسات خارجی

بر اساس تخمین شرکت‌های بین‌المللی که جریان نفت را ردیابی می‌کنند، صادرات نفت ایران برای اولین بار در ۳ سال گذشته از یک‌میلیون بشکه در روز گذشته است که نشان‌‌‌دهنده افزایش محموله‌‌‌های نفتی به مقصد چین است.

به گزارش رویترز، این شرکت‌ها می‌‌‌گویند مقصد بیشتر محموله‌‌‌های نفتی ایران، چین بوده است. جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا مساله واردات نفت ایران از سوی چین را با این کشور به بحث گذاشته است اما تحریمی را علیه افراد و شرکت‌های چینی که درگیر این تجارت بوده‌‌‌اند، اعمال نکرده است.

مشاوران و تحلیلگران صنعت نفت می‌‌‌گویند ایران موفق به افزایش صادرات خود در سال ۲۰۲۱ به‌‌‌رغم تحریم‌ها شده است، با این حال، این صادرات بسیار پایین‌‌‌تر از رقم ۵/ ۲ ‌میلیون بشکه فروش روزانه نفت ایران پیش از اعمال مجدد تحریم‌هاست. شرکت مشاوره انرژی پترولجستیکس (Petro-Logistics) در این باره گفته ایران توانسته در ماه پایانی سال ۲۰۲۱ (دسامبر) بیش از یک‌میلیون بشکه در روز نفت بفروشد که بالاترین رقم طی تقریبا ۳ سال گذشته به شمار می‌رود. هر چند پترولجستیکس تخمین می‌‌‌زند صادرات نفت ایران در ژانویه به ۷۰۰‌هزار بشکه روزانه کاهش یافته است.

دنیل گربر، مدیر اجرایی این موسسه به رویترز می‌‌‌گوید: «تا زمانی که تغییری از منظر سیاسی رخ ندهد، انتظار صادرات پیوسته یک‌میلیون بشکه روزانه نفت ایران را نخواهیم داشت.» یک منبع تجاری ارشد هم مدعی شد حجم فروش نفت ایران در ژانویه نسبت به ماه قبل از آن ۳۰۰‌هزار بشکه در روز کاهش یافته و نوسان در حجم عرضه به دلیل کمبود تانکر بوده است.

افزایش فروش نفت ایران در زمانی رخ می‌دهد که عرضه جهانی محدود به افزایش قیمت نفت تا رکورد ۷ ساله یعنی ۹۴ دلار بر بشکه کمک کرده است. برداشتن تحریم‌های آمریکا از نظری تئوریک به ایران اجازه خواهد داد آغاز به افزایش صادرات تا ۵/ ۲‌میلیون بشکه در روز کند که آخرین بار در سال ۲۰۱۸ دیده شد.

به گفته رویترز، وزارتخانه‌های نفت و خارجه ایران فورا به درخواست این رسانه برای اظهارنظر درباره سطح صادرات نفت پاسخ ندادند. با این حال، دفتر سخنگوی وزارت خارجه چین در این مورد گفت: «جامعه بین‌المللی از جمله چین، تحت چارچوب قانونی جهانی که هم منطقی و هم مشروع است، با ایران همکاری عادی داشته است. آنها سزاوار احترام و محافظت هستند.»

در این میان یک موسسه دیگر به نام اس‌‌‌وی‌‌‌بی اینترنشنال (SVB International) که عرضه نفت ایران را ردیابی می‌کند هم از افزایش فروش نفت ایران به بیش از یک‌میلیون بشکه در روز خبر داده است، با این تفاوت که اس‌‌‌وی‌‌‌بی رشد صادرات را بیشتر در ژانویه می‌‌‌بیند نه دسامبر. این موسسه تخمین زده صادرات ایران در ژانویه به ۰۸۵/ ۱ ‌میلیون بشکه در روز رسیده است که روندی افزایشی نسبت به ۸۲۶‌هزار بشکه روزانه ماه دسامبر داشته است. اس‌‌‌وی‌‌‌بی تفاوت چندانی در داده‌‌‌های ماه جاری میلادی (فوریه) نسبت به ژانویه نمی‌‌‌بیند.

سارا وخشوری، رئیس این موسسه در این باره گفت: «فکر نمی‌‌‌کنم (صادرات ایران) بدون معافیت تحریمی، خیلی بیشتر از این بشود.» او همچنین افزود که صادرات ایران در ژانویه بالاترین سطح از زمان برداشته شدن معافیت‌‌‌های تحریمی توسط دولت دونالد ترامپ است. این معافیت‌‌‌ها که به برخی خریداران اجازه می‌‌‌داد از ایران نفت بخرند، در سال ۲۰۱۹ پایان یافت.

رقم دقیقی برای صادرات نفت ایران وجود ندارد و تخمین‌‌‌ها معمولا در یک بازه گسترده قرار می‌‌‌گیرند. دولت ایران هم به‌‌‌طور کلی اطلاعات صادرات نفت خود را منتشر نمی‌‌‌کند.

ورتکسا آنالیتیکس معتقد است چین سال گذشته میلادی به‌‌‌طور متوسط ۶۰۰‌هزار بشکه نفت ایران را روزانه به عنوان نفتی با منشأ عمان، امارات و مالزی وارد کرده است. گمرک چین پیش از دوره ترامپ اوج واردات ۶۲۳‌هزار بشکه‌‌‌ای از ایران را ثبت کرده بود. این کشور در ژانویه برای اولین بار در یک سال گذشته در گزارشی واردات نفت ایرانی را تایید کرد، هرچند حجم آن بسیار کمتر از ارقام مورد اشاره موسسات بود.

به گزارش رویترز، یک منبع دیگر نیز که جریان نفت ایران را پیگیری می‌کند حجم صادرات ایران در دسامبر را رقم بسیار بالای ۲/ ۱ ‌میلیون بشکه در روز تخمین زده است. با این حال، او با پترولجستیک در مورد روند کاهشی محموله‌‌‌های ایرانی در ژانویه هم‌‌‌عقیده است. این فرد که نخواست نامش فاش شود افزود: «تقریبا همه این حجم (نفت) به چین رفته است.»

افزایش تولید ایران در آمار اوپک

تازه‌‌‌ترین گزارش ماهانه اوپک نشان می‌دهد تولید نفت این سازمان در ماه ژانویه با ۶۴‌هزار بشکه افزایش روزانه به ۹۸۱/ ۲۷ میلیون بشکه در روز رسید. در همین حال، تولید نفت ایران هم در این بازه ۲۱‌هزار بشکه بالا رفته و به ۲‌میلیون و ۵۰۳‌هزار بشکه در روز رسیده است.

با توجه به مصرف داخلی حدود ۸/ ۱ میلیون بشکه‌‌‌ای نفت ایران و با فرض صحت داده‌‌‌های موسسات خارجی از فروش نفت کشور، دو سناریو می‌توان متصور شد؛ نخست اینکه تولید نفت کشور بیش از آمار اوپک است و به این ترتیب صادرات یک‌میلیون بشکه‌‌‌ای ایران توجیه‌‌‌پذیر می‌شود. سناریوی دوم که محتمل‌‌‌تر است بر فروش نفت ذخیره شده ایران در دریا و خشکی دلالت دارد. موسسه کپلر نیز پیش از این مدعی شده بود میزان ذخیره‌‌‌سازی نفت ایران در دریا از ۶۳‌میلیون بشکه در ماه دسامبر به ۸۷‌میلیون بشکه در فوریه افزایش یافته است، در حالی که نفت ذخیره شده در خشکی از ۶۶‌میلیون بشکه در سال ۲۰۲۱ به ۴۹‌میلیون بشکه کاهش یافته است. این امر به معنی انتقال نفت از خشکی به دریا جهت آمادگی برای ازسرگیری سریع صادرات با برداشته شدن تحریم‌هاست.

اوپک همچنین گزارش داده بهای نفت سنگین ایران در ژانویه با رشد ۹۱/ ۱۰ دلاری در هر بشکه نسبت به دسامبر معادل ۶/ ۱۴ درصد، به ۸۵ دلار و ۶۸ سنت رسیده است.

بازار بالاخره کاهش هفتگی را تجربه می‌کند؟

بهای نفت در معاملات روز جمعه به‌‌‌رغم افت ابتدایی، در مسیر معکوس قرار گرفت چراکه آژانس بین‌المللی انرژی گفت بازار نفت با عرضه محدود مواجه است، اما عربستان و امارات می‌توانند با افزایش استخراج، بازار پرنوسان را التیام ببخشند. آژانس همچنین گفت اوپک‌‌‌پلاس در ژانویه ۹۰۰‌هزار بشکه در روز کمتر از اهدافش تولید کرده است.

بهای نفت برنت در زمان تنظیم این گزارش (ساعت ۱۵:۴۰ به وقت تهران) با ۸۰ سنت افزایش معادل ۸۸/ ۰ درصد به ۲۱/ ۹۲ دلار بر بشکه رسید. همزمان نفت خام آمریکا هم ۹۳ سنت معادل ۰۳/ ۱ درصد بالا رفت تا با قیمت ۸۱/ ۹۰ دلار در هر بشکه معامله شود. با وجود این رشد، نفت همچنان در مسیر رقم زدن اولین افت هفتگی خود پس از ۷ هفته پیاپی افزایشی قرار داشت. در این میان، اوپک هم در گزارش ماهانه خود گفت که تقاضای جهانی نفت در سال‌جاری ممکن است به دلیل ریکاوری اقتصادی قوی پساکرونایی، شدیدتر رشد کند.

در این میان، مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا بر سر موضوع هسته‌‌‌ای که سه‌‌‌شنبه ازسر گرفته شد، در روزهای گذشته عامل منفی همیشه حاضر بازار نفت بود. علاوه بر این، آمار تورم آمریکا که احتمالا بر بانک مرکزی این کشور فشار بیشتری برای افزایش نرخ بهره وارد می‌‌‌آورد، یکی دیگر از عوامل کاهشی بازار بوده است.