خط زمینه روی تخته ابداع چه کسی بود؟
تهران (پانا) - به مناسبت زادروز سلیم نیساری، چهره فقید زبان و ادبیات فارسی و حافظ‌پژوه خاطراتی را از او می‌خوانیم که به شروع استفاده از خط زمینه روی تخته و همچنین ماجرای مدرسه رفتن او برمی‌گردد.
به گزارش ایسنا، گروه واژه‌گزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی با یادی از سلیم نیساری در زادروزش، ۲۱ آذرماه آورده است: «وزارت فرهنگ اعلام کرد هر کس مدعی ارائه روش جدیدی در تدریس سال اول است بیاید و گزارش بدهد. هشت نفر انتخاب شدیم. جلسه‌ای گذاشتند و قرار شد هر کس با هر روشی که می‌خواهد برای گروهی از بچه‌ها درس بدهد. آن‌ها از خانواده فارسی‌زبان نبودند و قبلاً هم درس نخوانده بودند. گفتند بعد از شصت جلسه، دو استاد دانشگاه می‌آیند و امتحان می‌گیرند. گزارشی که استادان از روش تدریس من دادند، باعث شد وزارت فرهنگ کتاب من، یعنی سارا و دارا را چاپ کند، و این اولین کتابی بود که در سال ۱۳۲۸ به‌صورت رنگی چاپ شد. در این کتاب، از اول تا آخر، دو شخصیت با اسامی خاص بود که هر دو اسامی ایرانی و ساده دارند. دارا، قبل‌تر، در کتاب‌های کلاس اول بود، و من سارا را به این دلیل اضافه کردم که مصوت‌های بلند داشت و نوشتنش هم ساده بود. خطی هم که به کار بردم، نه نَسخ بود و نه نستعلیق. اسم آن را خط «نوآموز» گذاشتم. دلیلش هم این بود که وقتی می‌نویسید خرد یا نخ، صورتِ خ در خط تحریری تغییر می‌کند، اما در خط نوآموز هیچ تغییری نمی‌کرد. اعداد را هم در کتاب آوردم، چون آن موقع برای درس ریاضی معلم جداگانه‌ای نبود. در زمان تدریس، یک هفته یا ده روز بیشتر نگذشته بود که متوجه شدم به خاطر نبودن خط زمینه، بچه‌ها ناخودآگاه کج می‌نویسند. از مدیر مدرسه خواهش کردم و نقاش آوردند و تخته را با رنگ زرد خط‌کشی کردیم. از آن موقع استفاده از خط زمینه شروع شد.
(خلاصه‌شده از خبرنامه گروه آموزش زبان و ادبیات فارسی فرهنگستان، شماره ۱۲، مرداد ۱۳۹۴، گفت‌وگو با مؤلفان کتاب‌های درسی.)»
همچنین صفحه خبرنامه گروه آموزش زبان و ادبیات فارسی فرهنگستان زبان بخشی از متن مصاحبه با سلیم نیساری (۲۱ آذر ۱۲۹۹ تبریز - ۲۲ دی ۱۳۹۷ پاریس) را که در خبرنامه شماره ۱۲ منتشر شده، به اشتراک گذاشته که چنین است: «در مهرماه سال ۱۳۰۶ وقتی می‌دیدم که بچه‌های همسایه‌ها کیف‌به‌دست به مدرسه می‌روند، خیلی دلم می‌خواست من هم به مدرسه بروم، پدرم می‌گفت باید هفت سالت تمام شود و به خاطر سه ماه اجازه نمی‌داد.
یک روز جمعه در مهرماه همان سال، مادرم سماور را جلو پنجره گذاشته و روی شیشه را بخار گرفته بود. من شعری خوش‌خط را که مال پدرم بود پشت پنجره گذاشتم و کلمات آن را تقلید کردم، بدون اینکه بدانم کلمات آن چه هستند. پدرم آمد و چشمش خورد به نوشته روی بخار، مادرم بود و من، مادرم سواد نداشت، من هم که مدرسه نرفته بودم، پرسید این‌ها را چه کسی نوشته است؟ مادرم اشاره کرد که من نوشتم. گفت تو چطور نوشتی؟ من هم توضیح دادم. گفت فردا می‌رویم مدرسه.»
سلیم نیساری که متولد سال ۱۲۹۹ در تبریز بود ٢٢ دی‌ماه ۱۳۹۷ در پاریس درگذشت.
او پس از گذراندن دوره تحصیلات ابتدایی و متوسطه و توفیق در امتحان نهایی دانشسرای تبریز، با رتبه اول برای ادامه تحصیل به تهران آمد و موفق به اخذ درجه لیسانس در سال ۱۳۲۱ در رشته ادبیات فارسی و علوم تربیتی شد. سپس به تحصیل در دوره دکتری ادبیات فارسی ادامه داد و در سال ۱۳۲۹ برای ادامه تحصیل به اروپا و سپس به آمریکا رفت. او موفق به دریافت درجه فوق‌لیسانس از دانشگاه لندن و نیز درجه دکتری در رشته علوم تربیتی و زبان‌شناسی از دانشگاه ایندیانای آمریکا شد.
سلیم نیساری در سال ۱۳۲۱ به استخدام وزارت فرهنگ (آموزش‌وپرورش) درآمد. در سال ۱۳۲۳ عهده‌دار معاونت دانشکده ادبیات دانشگاه شیراز شد، در سال ۱۳۳۴ به عنوان دانشیار برگزیده انتخاب و در سال ۱۳۳۵ دانشیار دانشسرای عالی تهران شد. در سال ۱۳۳۶ به استخدام دبیرخانه مرکزی یونسکو در پاریس درآمد و به سمت رئیس اداره کمک‌های فنی یونسکو منصوب شد. در این سمت از طرف مدیر کل یونسکو برای سرکشی به نحوه پیشرفت برنامه کمک‌های علمی و فرهنگی یونسکو به کشورهای شمال آفریقا و خاورمیانه و کشورهای جنوب غربی آسیا سفر کرد. او در سال ۱۳۴۴ و پس از پایان مأموریت و بازگشت به ایران، به سمت مدیر کل روابط فرهنگی در وزارت آموزش‌وپرورش منصوب شد. در سال ۱۳۴۶ به مرتبه استادی رسید و به دانشکده علوم تربیتی دانشگاه تهران انتقال یافت. نیساری در سال ۱۳۵۶ با مأموریت از طرف دانشگاه تهران و وزارت فرهنگ و هنر با سمت رایزن فرهنگی به کشور ترکیه رفت و در سال ۱۳۵۸ پس از پایان مأموریت به ایران بازگشت. در نهایت در سال ۱۳۵۹ پس از ۳۸ سال خدمت به تقاضای خود بازنشسته شد. دکتر سلیم نیساری در سال ۱۳۸۲ به عضویت پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی در آمد. او همچنین موفق به دریافت نشان درجه یک حافظ‌شناسی شد و از سوی مرکز حافظ‌شناسی مورد تجلیل قرار گرفت.
از آثار سلیم نیساری می‌توان به تدریس زبان فارسی در دبستان یا آموزش هنرهای زبان، دستور خط فارسی، غزل‌های حافظ، دیوان حافظ با مینیاتورهایی از استاد فرشچیان، دفتر دیگرسانی‌ها در غزل‌های حافظ، کلیات روش تدریس، تمبرهای ایران، دستور خط فارسی، پژوهشی درباره پیوستگی خط فارسی با زبان فارسی، برگزیده‌ای از غزل‌های حافظ، برگزیده‌ای از غزل‌های سعدی، مقدمه‌ای بر تدوین غزل‌های حافظ و ... اشاره کرد.
ارسال دیدگاه