سه سناریوی پیش‌روی دولت آینده عراق

این انتخابات هرچند در بین انتخابات قبلی، کمترین میزان مشارکت را در پی داشت (۴۰درصد مشارکت) اما به‌رغم تحریم‌های انتخاباتی، به‌صورت کامل برگزار شد. در این انتخابات که در آن به صورت الکترونیکی و عادی فرایند اخذ رأی اعمال گردید، شائبه‌هایی درباره نحوه شمارش آرا از سوی برخی گروه‌های شیعی، بخصوص گروه نزدیک به محور مقاومت ایجاد شد. نتایج انتخابات عراق پس از اعلام کمیساریای عالی انتخابات این کشور به شرح زیر است.

جریان‌های سیاسی عراق و تعداد کرسی‌ها

جریان صدر ۷۴ کرسی
ائتلاف تقدم (حلبوشی، رئیس پارلمان) اهل سنت ۳۷ کرسی
ائتلاف دولت قانون (نوری مالکی) ۳۳ کرسی
حزب دموکرات کردستان ۳۱ کرسی
ائتلاف الفتح (هادی عامری) ۱۷ کرسی
اتحادیه میهنی (ائتلاف کردستان عراق) ۱۷ کرسی
ائتلاف عزم (خمیس خنجر) اهل سنت ۱۴ کرسی
ائتلاف امتداد (جریان تشرینی‌ها) تحت حمایت امریکا (شیعه) ۹ کرسی
مستقل‌ها ۴۰ کرسی

گروه‌های شیعی نزدیک به محور مقاومت از جمله حزب‌الله عراق و عصائب اهل الحق به نتایج انتخابات معترض بوده و تجمعاتی را در نزدیکی منطقه سبز عراق برگزار کردند. خواسته معترضان آن بود که به دلیل تخلفات گسترده انتخاباتی نتایج این انتخابات لغو شود.

نتایج عراق به گونه‌ای بود که بسیاری از تحلیلگران و کارشناسان حوزه عراق را نیز متعجب کرده است. هرچند پیشتازی جریان صدر به رهبری مقتدی صدر قابل پیش‌بینی بود، اما ریزش آرای جریان‌های نزدیک به محور مقاومت بسیار بالا بود. جریان الحکمه به رهبری سید عمار حکیم و حیدر العبادی که با هم ائتلاف کرده بودند، فقط چهار کرسی به دست آوردند. همچنین ریزش آرای ائتلاف الفتح که نماینده سیاسی حشدالشعبی به شمار می‌رود، قابل توجه بوده است که البته این ریزش آرا دلایل مختلف خود را دارد.

اکنون جریان‌های سیاسی عراق در حال رایزنی و گفت‌وگو و مشورت برای تعیین دولت آینده این کشور هستند. دولت آینده عراق، دولتی خواهد بود که با پرونده‌های مختلف داخلی و خارجی مواجه است که تعیین وضعیت نیروهای اشغالگر امریکایی یکی از این پرونده‌ها است. طبق مصوبه پارلمان عراق در سال ۱۳۹۸ و بعد از ترور فرماندهان مقاومت، تمامی نیروهای خارجی باید خاک عراق را تا پایان سال ۲۰۲۱ ترک کنند. منازعه با اقلیم کردستان بر سر مناطق آزاد شده از سیطره داعش، تعرض ترکیه به خاک عراق و اشغال بخش‌هایی از شهر سنجار و... چالش‌های دولت آینده عراق خواهد بود. حوزه‌های اقتصادی هم بخش دیگری از این چالش‌هاست.

با توجه به نتایج انتخابات عراق سناریوهای مختلفی در مورد دولت آینده این کشور مطرح می‌شود. طبق نظام طایفه‌ای این کشور، رئیس جمهور معمولاً از بین کردها (اتحادیه میهنی)، نخست وزیر (نفر اول دولت) از شیعیان و رئیس پارلمان از میان اهل سنت انتخاب می‌شود. در وهله اول بعد از رایزنی‌ها، رئیس جمهور توسط گروه‌های سیاسی پارلمان، انتخاب می‌شود و بعد از آن رئیس جمهور با توجه به نظر بزرگترین فراکسیون، نخست وزیر را مشخص می‌کند، نخست وزیر هم در برهه زمانی ۱۴ روزه باید بتواند کابینه خود را معرفی و از پارلمان رأی اعتماد بگیرد.

برای دولت آینده عراق سناریوهای مختلفی پیش‌بینی شده که در ادامه به آنها اشاره می شود.

سناریوی اول: نخست وزیری مجدد مصطفی الکاظمی

بسیاری از سیاسیون عراق اعتقاد دارند که گروه‌های شیعی در این کشور با توجه به نتیجه انتخابات، نمی‌توانند با هم توافق کنند و فراکسیون اکثریت شکل نخواهد گرفت. در صورت محقق شدن این سناریو، احتمال انتخاب مجدد مصطفی الکاظمی برای تصدی پست نخست وزیری برای یک دوره جدید بسیار زیاد است. نسبت به این سناریو موافقانی از طیف‌های مختلف طوایف عراق وجود دارد که مهم‌ترین آنها عبارتند از: ائتلاف سائرون به رهبری مقتدی صدر، ائتلاف تقدم به رهبری محمد حلبوشی (رئیس پارلمان عراق) و حزب دموکرات کردستان به رهبری مسعود بارزانی.

محقق شدن این سناریو می‌تواند مطلوب ایالات متحده امریکا برای ماندگاری بیشتر در عراق و همچنین پیشبرد اهداف خود باشد. امریکا توانست با فشار بر دولت مستقر عراق، معاهده بلندمدت با چین را به حالت تعلیق دربیاورد. این معاهده ۳۰ ساله در دوران نخست وزیری عادل عبدالمهدی منعقد شد و یکی از دلایل سرنگونی وی بود. برای کشورهای منطقه همچون ترکیه و عربستان این سناریو مطلوب است بخصوص آنکه معاهدات مختلفی بین عراق، ترکیه و عربستان در این دوره منعقد شده است.

سناریوی دوم: نخست وزیری نوری المالکی یا یکی از رهبران حزب الدعوه، مجلس اعلاء و سازمان بدر

محقق شدن این سناریو در عراق نزدیک به خواسته گروه‌های مقاومت و حشدالشعبی است. از زمان روی کار آمدن مصطفی الکاظمی به عنوان نخست وزیر عراق، فشار به حشد و گروه‌های مقاومت افزایش پیدا کرده است. محقق شدن این سناریو می‌تواند فرایند خروج نیروهای امریکایی و ناتو را از عراق تسریع کند و به تجاوزات ترکیه به خاک عراق پایان دهد. همچنین می‌تواند پایانی بر حضور تروریست‌های ضد انقلاب در منطقه کردستان عراق باشد. حامیان این سناریو گروه مقاومت عراقی از جمله ائتلاف دولت قانون، ائتلاف الفتح، اتحادیه میهنی کردستان عراق و... هستند. این سناریو مطلوب محور مقاومت است.

سناریوی سوم: انتخاب نخست وزیر توسط جریان صدر

جریان صدر عراق به رهبری مقتدی صدر، بعد از حمایت از نوری المالکی در دوره اول نخست وزیری و اختلاف با وی، همواره خود را در قالب اپوزیسیون دولت مستقر تعریف می‌کرد. در انتخابات گذشته، این جریان با اینکه اکثریت کرسی‌های پارلمان را در دست می‌گرفت، اما فراکسیون بزرگتر برای انتخاب نخست‌وزیر را تشکیل نمی‌داد. این امر باعث شده است که جریان صدر و شخص مقتدی صدر، به عنوان مخالف وضع موجود خود را تعریف کنند. در انتخابات اخیر اما ظاهراً وضع به گونه‌ای است که جریان صدر در نظر دارد در انتخاب نخست وزیر و تشکیل فراکسیون بزرگتر نقش ایفا کند. محقق شدن این سناریو برای محور مقاومت و سایر گروه‌های سیاسی شیعی مطلوب‌تر از سناریوی اول خواهد بود.

در پایان باید به این نکته اشاره کرد خروج امریکا از افغانستان و به تبع آن خروج از عراق و منطقه، نافی توطئه‌های امریکا برای کشورهای محور مقاومت نخواهد بود. امریکا با اتخاذ تاکتیک‌های مختلف در حال تلاش برای جبران خلأ قدرت است. در این بین هوشیاری گروه‌های عراقی برای نیفتادن در دام طرح‌های امریکا از نکات بسیار مهم در دوره فعلی است. طرح ترور نخست وزیر عراق، از جمله طرح‌ها و بازی‌های رسانه‌ای امریکا برای برهم زدن وضع موجود و عدم تمرکز بر رخدادها و وقایع اصلی است.

*کارشناس مسائل بین‌الملل

منبع: روزنامه ایران