بسته‌های تربیت و یادگیری باید بازوی کمکی معلمان و دانش‌آموزان باشد

به گزارش روابط عمومی و امور بین‌الملل سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی، شورای اندیشه ورزی با حضور رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی و جمعی از کارشناسان و صاحب نظران، برگزار شد.

در ابتدای این جلسه عبداله اسدی مشاور رئیس سازمان و دبیر برگزاری جلسات شورای اندیشه ورزی، از تغییراتی در ترکیب بندی جلسات خبر داد و گفت: تا پیش از این شورای اندیشه ورزی اعضای ثابتی داشت اما در ترکیب جدید، تصمیم بر این شد که افراد جامع‌تری را در موضوعات مختلف مد نظر قرار دهیم. در این روند طی هر جلسه و بنا بر دستورات هر نشست، افرادی که به آن موضوع مسلط‌تر هستند، به جلسه دعوت خواهند شد لذا جلسات تخصصی‌تری را خواهیم داشت.

وی افزود: در ادامه تغییرات، حضور همه ارکان و اضلاع سازمان که بناست متصل به موضوع مربوط به جلسه باشند، نیز الزامی است. در واقع تلاش ما این است که اتصالات و کمکی که شورا می‌تواند به موضوع مورد نظر داشته باشد، در همین جلسه مشخص شود و بخش‌های مربوطه آن را به صورت مستقیم دریافت کنند.

در ادامه حسن ملکی معاون وزیر و رئیس سازمان بر لزوم تداوم هیات اندیشه ورز تأکید کرد و گفت: هیات اندیشه ورز به عنوان عقل منفصل سازمان به شمار می‌رود زیرا تلاش ما این است که بتوانیم از این بخش، در راستای تصمیم گیری‌های بهتر استفاده کنیم.

وی افزود: بدیهی است که با این دیدگاه، یک هیات اندیشه ورز ماموریت مدار است زیرا در این روند قصد معینی را دنبال می‌کنیم لذا اگر هدف مورد نظر برای اعضای هیات اندیشه ورز یادآوری نشود، ممکن است ما را در رسیدن به مقصود با مشکل رو به رو کند.

پیوند نظر و عمل در شورای اندیشه ورز باید مد نظر قرار گیرد

رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی تصریح کرد: من تاکید دارم که هیات اندیشه ورز، به عنوان یک هیات باقی بماند و به عنوان یک گروه اندیشه ورز، رها از بروکراسی کار را دنبال کند زیرا راهبرد اصلی ما تفکر و ارائه حاصل از آن است. البته منظور از تفکر نگاه فردی نیست بلکه تفکر جمعی دیدگاه ماست لذا در کنار نکات یاد شده، ادامه دار بودن و تداوم این هیات نیز، ضروری است. با همین دیدگاه نیز لازم است که هیات اندیشه ورز فارغ از قیود سازمان‌ها، بایدها، نبایدها و هنجارهای رسمی فکر کنند و حاصل اندیشه آنان، در اختیار سازمان قرار گیرد تا به واسطه آن بتوانیم اهداف سازمان را هر چه بهتر پیش ببریم.

ملکی بر لزوم توجه به ابعاد مختلف در روند برگزاری جلسات هیات اندیشه ورز تاکید کرد و گفت: ضروری است که مراقب باشیم که در هیات اندیشه ورز به واحد تحقیق و پژوهش تبدیل نشویم البته این به معنای انجام ندادن کارها با تحقیق و پژوهش نیست؛ منظور اصلی من این است که هدف ما از تشکیل هیات اندیشه ورز این نیست که برای هر اقدامی تحقیق و پژوهش انجام دهیم و مدتی را نیز برای هر تحقیق صرف کنیم به عبارت دیگر روح حاکم بر این کار اندیشه ورزی است البته ممکن است که ضمن کار، اقدامات تحقیقی نیز انجام شود اما راهبرد اصلی ما اندیشیدن است لذا تلاش ما شناسایی مساله‌ها و اندیشیدن و تفکر درباره موارد مطروحه است. در این مسیر، ممکن است هر فردی برای نظر دادن، به ده‌ها تحقیق مراجعه کند اما نگاه ما نتیجه و اندیشه فرد است.

وی ادامه داد: نکته دوم این است که ما در این هیات باید سعی کنیم که به یک شورای صرفا اداری تبدیل نشویم البته این به معنای حضور و معطلی در فضایی غیر رسمی نیست بلکه بیشتر عبور از قیود و بروکراسی اداری مد نظر است لذا ما باید بین این دو مرز، به مدیریت بپردازیم تا کار علاوه بر داشتن یک انضباط معقول، مبتلای به قیود مرسوم نیز، نشود.

رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی بر لزوم ارائه نظرات عملی تاکید کرد و افزود: ما در این هیات باید مراقب باشیم که در مباحث نظری شناور نشویم البته بدیهی است که باید برای رسیدن به هدف اصلی، بحث‌های نظری انجام شود اما این بحث‌ها باید به ثمر و میوه عملی تبدیل شود. در واقع هیات اندیشه ورز را باید باغبانی بدانیم که باید در نهایت منتظر ظاهر شدن میوه بر روی درخت باشد لذا نباید صرفا به دنبال بحث‌های نظری باشیم. با این دیدگاه من معتقدم که یکی از هنرهای این هیات اندیشه ورز، باید پیوند بین نظر و عمل باشد.

ملکی تصریح کرد: در این مسیر، ما باید مراقب باشیم که از عاملان و کنشگران عرصه تعلیم و تربیت دور نمانیم. به تعبیری ترجیح این است که حاضران هیات اندیشه ورز، باید به متن و بطن مدارس متصل شود و انعکاسی از واقعیت‌هایی را ارائه کند که در برخی از مدارس مشاهده می‌شود.

وی به طرح سوالات مهم در این جلسه پرداخت و گفت: تلاش ما در این جلسه دستیابی به پاسخ برای چند سوال است که همگی به یکدیگر متصل هستند. سوال مبنایی و اصلی در جلسه پیش رو، این است که بسته تربیت و یادگیری اساسا به چه معنایی است؟ زیرا بسته تربیت و یادگیری به عنوان یک مفهوم نیازمند تعریف کاملتری است. سوال دیگر این است که بسته تربیت و یادگیری در هر یک از دوره‌های تحصیلی چه معنایی دارد؟ به عنوان مثال این بسته در دوره ابتدایی چه مختصاتی را داراست و در مورد دیگر دوره‌ها، این دیدگاه و تعریف چگونه است؟

یکپارچه نگری در بسته تربیت و یادگیری ضروری است

در ادامه اسدی، به ارائه تعریف بسته تربیت و یادگیری حاصل از جلسات قبل پرداخت و گفت: بسته تربیت و یادگیری مجموعه‌ای یکپارچه، معتبر، منسجم، پویا و تعاملی از اجرا متنوع آموزشی با محوریت کتاب درسی به همراه تجویزات روشی و توصیه‌ها و پیشنهادات ابزاری که در آن به حاصل ضرب مختصات مخاطب در امکانات و اقتضائات محیط و زمانه توجه شده است و هدف آن تحقق تربیت به عنوان یک فرایند یکپارچه و جامع در هر عنوان درسی به تفکیک مقاطع و پایه‌های تحصیلی در مخاطبین است.

علی محبی، قائم مقام رئیس سازمان نیز در ادامه این جلسه، به ارائه گزارش اقدامات سازمان در راستا پرداخت و بیان کرد: پیش از این تعریف دیگری نیز در دفتر فنی و حرفه ای ارائه شده بود که سبب شد کار منسجم‌تری، در آن دفتر انجام شود. یکی از برنامه های عملیاتی ما تولید بسته های تربیت و یادگیری است لذا در دفتر آموزش نظری سه کارگروه در این راستا تشکیل شد.

وی افزود: هم اکنون، یکی از کارگروه‌های تشکیل شده، به دنبال به حل اشکالات مربوط به راهنماهای تولید شده و پاسخ به سوالات شورای عالی است. کارگروه دوم نیز سعی در تکمیل راهنماها دارد اما کارگروه سوم به دنبال تعیین تکلیف بسته تربیت و یادگیری و تدوین راهنمای عملی بسته های تربیت و یادگیری است. کار در این سه کارگروه در حال انجام است و هنوز به خروجی قابل ارائه دست پیدا نکرده‌ایم.

معصومه نجفی پازوکی، سرپرست دفتر تألیف کتاب‌های آموزش عمومی و متوسطه‌ نظری، بر لزوم توجه به سوالات پایه‌ای در مسیر تاکید کرد و گفت: در رابطه با کارگروهی که مربوط به بسته یادگیری است، تاملی انجام گرفته و تاکنون سوال‌هایی نیز در زمینه تولید بسته یادگیری، مشخص کرده‌ایم اما نکته اصلی تعیین دیدگاه ماست.

وی ادامه داد: در سالهای گذشته، تولید اجزایی در کنار کتاب درسی، درون سازمان رایج بود لذا اجزای تولیدی، بیشتر نقش پشتیبان را داشتند. در واقع این بسته‌ها به نحوی طراحی می‌شدند که حتی اگر نبودند یا به دست معلم نمی‌رسیدند نیز، کار ناقص نمی‌ماند زیرا این بخش‌ها، به نحوی پشتیبان بودند. به عنوان مثال فیلم‌هایی که تحت عنوان «بر فراز آسمان» برای آموزش معلم تولید می‌شد، اجزایی بودند که به همراه کتاب درسی آماده می‌شدند و اهداف خود را داشتند اما اجزا و عناصر پشتیبان بود.

سرپرست دفتر تألیف کتاب‌های آموزش عمومی و متوسطه‌ نظری تصریح کرد: از چهار سال پیش، نگاه ما در سازمان بر یکپارچه سازی بسته‌ها متمرکز شد لذا دیگر تولید بسته‌های تربیت و یادگیری به معنای گذشته نبود. بر همین مبنا ما در پایه اول ابتدایی، نمونه‌ای که کار کردیم، متفاوت دیده شد لذا دیگر بقیه اجزا به کتاب افزوده نشدند. در این دیدگاه، از همان ابتدا که طراحی آموزشی شکل داده می‌شود، یک سناریو نوشته، و بر اساس آن اهداف مشخص دنبال می‌شود به همین خاطر، مسیر کاملا شکلی یکپارچه داشت.

نجفی خاطر نشان کرد: سناریوی مد نظر ما بسیار بر مبانی نظری مهارتی که قصد آموزش داریم، مبتنی است، لذا اگر قصد ما آموزش مهارت‌های زبانی است، کار بر ادبیات آن حوزه مبتنی بود البته هنر و ابعاد دیگر نیز با این بخش تلفیق می‌شود.

وفائیان معاون دفتر تالیف آموزش عمومی و متوسطه نظری نیز در این جلسه، گفت: اینکه ما چه تصوری از بسته داریم، بسیار مهم است لذا این مساله که آیا در کنار هم قرار گرفتن چند جز مختلف مانند کتاب و فیلم نمایشی می‌تواند، بسته را تعریف کند، سوال اصلی است. در واقع، ما باید در بدو امر، مشخص کنیم که نگاه ما چگونه است و آیا همان روند تولید چند فیلم و آموزش مد نظر ماست، و یا اینکه یک نگاه واحد و در مقابل این تکثر را مد نظر داریم. در بدو امر تصویر ما از بسته بسیار مهم است و صرفا نمی‌توان بر تعریف تمرکز کرد لذا نیازمند تاملات دیگری هستیم.

وی افزود: در این مسیر ضروری است که سوالات دیگری را نیز مطرح کنیم. به عنوان مثال باید تفاوت دوره‌ها کاملا مشخص شود. نکته دیگر این است که دو گانه تربیت و یادگیری شامل چه مواردی است و قصد ما در این مسیر چیست؟ باید در مسیر این بسته‌ها دقیقا کارکرد معلم را مشخص کنیم یعنی بدانیم که نقش معلم در این بخش چیست و آیا صرفا نقش معلم با پخش کردن یک کلیپ آموزشی اتمام پیدا می‌کند یا ما بعد دیگری را نیز از معلم انتظار داریم؟

نگاه تک بعدی در طراحی بسته تربیت و یادگیری پاسخگو نخواهد بود

فاطمی نژاد نیز بر لزوم توجه به ابعاد مختلف در طراحی بسته یادگیری اشاره کرد و گفت: در طراحی بسته تربیت و یادگیری، باید نگاه جامع دنبال شود زیرا نگاه تک بعدی در این بخش، پاسخگو نخواهد بود لذا در این راستا ما باید، با موثرین تعلیم و تربیت، شامل دانش آموزان، اولیاء، معلمان و ... ارتباط داشته باشیم. بدیهی است که با این نگاه، نمی‌توانیم موضوعی را درس دهیم، و بر کاربردی بودن آن تاکید داشته باشیم اما گروه مخاطبان را مد نظر قرار ندهیم.

وی ادامه داد: انتقال معنا و مفاهیم به دانش آموزان نکته دیگری است که باید به آن توجه کنیم زیرا ضروری است که این محتوا در حوزه دانش، بینش و مهارت افزایی باشد. بدیهی است که در غیر اینصورت، ما نمی‌توانیم ارتباط مناسبی بین دانش آموز و مفاهیم ایجاد کنیم که در نهایت سبب خواهد شد که مهارت مد نظر ما، حاصل نشود.

این کارشناس تصریح کرد: متنوع بودن نکته دیگری است که باید در طراحی بسته‌های تربیت و یادگیری لحاظ شود. تنوع قالب‌های ارائه محتوا، موضوعی دیگری است که با توجه به تغییر ذائقه مخاطب، دستخوش تغییر است و باید به آن توجه داشته باشیم. در بخش دیگر، بحث کنشگری و فعال بودن دانش آموز را نیز، باید در طراحی بسته مورد نظر قرار دهیم زیرا در غیر اینصورت آموزش به صورت مونولوگ و تک سویه دنبال می‌شود و نتیجه مورد نظر را به دنبال نخواهد داشت.

سعید بدیعی، مدیرکل حوزه ریاست سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی گفت: در گذشته نگاه به بسته‌ها متفاوت بود و بیشتر با نگاه مکمل این بخش دنبال می‌شد اما امروز این نگاه پاسخگو نیست و باید به دنبال یک بسته منسجم و پازل گونه باشیم.

وی افزود: باید برای طراحی بسته یادگیری مکان و جغرافیای نواحی مختلف کشور را مد نظر قرار دهیم. به این معنا که برای مناطق محروم نگاه کاملا متفاوت و انعطاف پذیری را دنبال کنیم تا امکان رسیدن به هدف آموزشی فراهم شود لذا نباید اجزای بسته را محدود کنیم و لازم است که در کنار این امر، یک نگاه بومی را نیز داشته باشیم.

بسته‌های تربیت و یادگیری باید بازوی کمکی معلمان و دانش آموزان باشد

صدر نیز در بخش دیگری از این جلسه، گفت: بسته‌های ما باید با هدف گذاری درباره آینده کودک نیز مرتبط باشد. در این راستا من فکر می‌کنم که هدف گذاری را از تربیت در هر رده سنی مشخص کنیم زیرا امروز فضای آموزشی ما و مطالبات والدین در کنار فضای کنکور و کتابهای کمک آموزشی، جامعه را به سمت آموزش محوری و ارائه اطلاعات بیشتر سوق داده است.

وی افزود: بسته تربیت و یادگیری بیش از آنکه روی یاد دهی تمرکز داشته باشد روی یادگیری تمرکز دارد و متمرکز بر دریافت یاد گیرنده است. هر چقدر سن کودک کمتر باشد تمرکز بر یاد گیرنده نیز باید بیشتر باشد اما به نظر می‌رسد که نوع آموزش‌ها و سنجش‌ها همچنان بر یادد هی متمرکز هستند. بر همین مبنا ضروری است که بسته‌های یادگیری بر یادگیری تمرکز کند و به صورت فرایندی این مسیر را دنبال کند.

وی بر لزوم استفاده از بازی در آموزش کودکان تاکید کرد و گفت: بازی محوری یکی از ابعادی است که می‌توان از آن در همه دوره‌های سنی استفاده شود البته در ابتدایی اول، این بخش باید به عنوان هدف نیز دیده شود.

مهدیه وکیلی، بر لزوم توجه به زاویه دید معلمان تاکید کرد و گفت: معلمان در فرایند آموزش، به خاطر موضوع محور بودن و اینکه تعدد دروس داریم، و تلاشی که بر افزایش ابعاد مهارتی و نگرشی شده، همچنان با حجم زیادی از کار مواجه هستند لذا ضروری است که در نحوه تدوین بسته‌های تربیت و یادگیری مد نظر قرار گیرد، این است که باید این بسته‌ها به عنوان بازوی آموزشی برای معلم و دانش آموز نگاه شود.

وی افزود: در این راستا بسیار مهم است که بسته‌های تربیت و یادگیری به محتوایی اضافه‌تر از کتاب تبدیل نشود بلکه بازویی کمکی برای رسیدن به اهداف دروس در هر پایه باشد. به عنوان مثال رمزینه‌های سریع پاسخ به خوبی توانسته اجرا شود اما مساله اینجاست که بسیاری از معلمان یا دانش آموزان به سراغ این بخش نمی‌روند زیرا در ظاهر به حدی کار وجود دارد که عملا این کارها، را اضافه بر سازمان می‌بینند لذا بسیار مهم است که نحوه تدوین و ارائه ما به گونه‌ای باشد که در هم تنیدگی لحاظ شود.

برنامه درسی ملی و سند تحولی بنیادین چتر فلسفی ماست

حسن ملکی در بخش پایانی جلسه، ضمن تشکر از حاضران و مباحث مطرح شده به جمع بندی موارد مطرح شده پرداخت و گفت: در جمع بندی این جلسه لازم است سوالاتی را مطرح کنیم و به آن بیاندیشیم. نخستین سوال این است که آیا ما می‌توانیم در این مباحث از چند پیش فرض ثابت صحبت کنیم؟ زیرا من معتقدم که اگر ما چند پیش فرض و تکیه گاه نداشته باشیم، در حال انکار خودمان، فلسفه تعلیم و تربیت و اسناد تحولی هستیم. همانطور که می‌دانید، اسناد تحولی ما، کاملا مبتنی بر فلسفه تربیتی اسلام است، و در آن امور ثابت موجود است لذا ما نمی‌توانیم بر روی مباحث ثابت چشم ببندیم و این قطعا مورد نظر هیچکدام از ما نیست.

وی افزود: یکی از مواردی که باید مد نظر قرار گیرد، چتر فلسفی ماست که در برنامه درسی ملی و سند تحولی بنیادین نیز ذکر شده است. در همین راستا زمانی که ما می‌گوییم بسته ما شامل تربیت و یادگیری است، بر تربیت تاکید داریم زیرا تربیت برای ما اصالت دارد و مهم است لذا این مساله را چیزی نمی‌تواند تغییر دهد.

رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی تصریح کرد: باید به این توجه داشته باشیم، بسته‌ای که از آن صحبت می‌کنیم در متن تربیت و یادگیری، و نه حاشیه، تعریف می‌شود لذا نگاه کمکی برای ما اصلا وجود ندارد. عقل حکم می‌کند که ما در این کار، دچار یک آرمانگرایی غیر قابل وصول نشویم زیرا بدیهی است که در مقام حرف درباره این بسته بسیار می‌توان صحبت کرد که درست نیز هستند اما باید توجه کنیم که آیا این مباحث قابل اجرا نیز هست؟

ملکی تاکید کرد: در این مسیر ما نمی‌توانیم امکانات را نادیده بگیرم زیرا ما تابع امکانات، محدودیت‌ها و موانع خودمان هستیم البته بدیهی است که ما به دنبال عبور از این موانع هستیم اما نباید نگاه معجزه به مباحث داشته باشیم.

وی ادامه داد: ما برای پاسخ دادن به چیستی بسته تربیت و یادگیری و نسبت آن با دوره‌های تحصیلی، ضروری است که به سوالات مقدماتی تری پاسخ دهیم. سوال نخست این است که اساسا ما چه برداشتی از خود مفهوم تربیت و یادگیری داریم؟ و زمانی که از یادگیری حرف می‌زنیم مراد ما کدامیک از نظریات یادگیری است؟ زیرا ما تابع هر کدام از این نظریات باشیم در بسته ما تاثیرگذار خواهد بود.

رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی خاطر نشان کرد: پیشنهاد من این است که ما همان مفهومی را در تربیت مبنا قرار دهیم که در اسناد بالا دستی ما قرار دارد زیرا تعریف ارائه شده در این بخش بسیار محکم و قابل توجه است. سوال دیگر این است که ویژگی‌های روانشناختی مخاطب ما اساسا چیست؟ همچنین باید به این سوال پاسخ دهیم که ویژگی‌های انسان شناختی کودک و نوجوان در نظر ما چیست؟ در این مسیر، ما باید بدانیم که در این روند چه نقشی برای معلم و دانش آموز در این بسته‌ها قائل هستیم؟ یا چه نقش و جایگاهی برای خانواده قائل هستیم؟ زیرا بسته‌های تربیت و یادگیری ما باید محل تجمع عملی و فکری نهاد خانه و مدرسه باشد.

ملکی ادامه داد: سوال دیگر این است که هدف‌های تربیت و یادگیری ما کدامند؟ زیرا تولید بسته بدون اندیشیدن به اهداف اساسا غیر ممکن است. باید به این نکته توجه کنیم که محتوای از قبل تدوین شده، در یک طرف و تجارب تربیت و یادگیری در طرف دیگر، درون تحلیل ما چه جایگاهی دارد .به عبارت دیگر محتواهای از قبل طراحی شده، در بسته ما باید چقدر استفاده شوند؟ همچنین کتاب درسی در بسته مورد نظر ما، دارای چه جایگاهی است؟ در اینجا باید ذکر کنم که قطعا به صلاح نیست، در بدو امر به حذف کتاب درسی بیاندیشیم زیرا کتاب درسی در کشورهایی که بسته‌های تربیت و یادگیری وجود دارد، حذف نشده است. ما نباید جایگاه کتاب را مخدوش کنیم البته من نیز معتقدم که در برخی مقاطع نظیر پایه اول ابتدایی، باید کتاب درسی را منعطف و نرم طراحی کنیم اما در مقاطع و پایه‌های بالاتر، این امر به شکل دیگری باید دیده شود. در واقع لازم است که جایگاه کتاب درسی را تعریف کنیم و بخش‌هایی از یادگیری را به سایر ارکان بسته منتقل کنیم.

وی تاکید کرد: باید به این سوال پاسخ دهیم که فرایند یکپارچه تربیت و یادگیری در قالب کدام سناریو قابل ارائه است؟ سناریو اقدام خوبی است که به ما کمک می‌کند جاده تعلیم و تربیت را مشخص کنیم و جایگاه مواد و مصالح آموزشی را به تصویر درآوریم لذا این دیدگاه بسیار عقلانی و مناسب است. سوال دیگر این است که کشورهای دیگر، برای طراحی بسته تربیت و یادگیری چه کرده‌اند؟ در راستای پاسخ دادن به این سوال، ما باید به تجربه دیگر کشورها نیز در این راستا توجه داشته باشیم. سوال دیگر این است که چقدر نگاه ملی و چه میزان نگاه بومی در بسته تربیت و یادگیری ما جایگاه دارد؟ و آیا نگاه ما این است که یک بسته در کل کشور تدریس شود یا به دنبال این هستیم که بسته‌هایی تولید و عرضه کنیم. با این دیدگاه ما استان‌ها را با تکثر بسته ها مواجه می کنیم لذا شاید این نگاه درست تر باشد.

رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی ادامه داد: سوال دیگر این است که ارتباطات و مناسبات بسته تربیت و یادگیری با محیط تربیت را چگونه تفسیر می‌کنیم؟ این سوال بسیار مهم و ظریف است به این معنا که آیا بین این دو، داد و ستد وجود دارد؟ به عبارت دیگر بسته‌ای که ما تولید می کنیم چقدر زمینه محور و چقدر منقطع از زمینه است؟

ملکی افزود: نکته دیگر این است که چه تحلیلی از امکانات و توانایی‌های وضع موجود داریم؟ سوال دیگری که باید به آن فکر کنیم، این است که چقدر ما رسانه‌های مدرن را در راستای این امر، می‌شناسیم؟ در این راستا باید به ظرفیت مواردی نظیر انیمیشن، موشن گرافی و ... درست بیاندیشیم. بدیهی است که این سوالات تمامی آن چیزی نیست که باید به آن بیاندیشیم اما ضروری است که به این مباحث فکر کنیم و پاسخ دهیم. در واقع پاسخ به این سوالات، باعث تحلیل و طبقه بندی می‌شود. در مرحله بعد ما باید از پاسخ‌ها به استخراج گزاره‌های توصیفی، برای تولید بسته‌ها دست پیدا کنیم و در نهایت مجموعه‌ای از گزاره‌های تجویزی را، از آن استخراج کنیم.