یک روانشناس اجتماعی در گفت‌وگو با پانا پاسخ داد
چرا عصبانی هستیم
تهران (پانا) - یک روانشناس اجتماعی می‌گوید جامعه در زمینه مهارت‌های زندگی و مهارت‌های کنترل خشم و حل مساله دچار ضعف اساسی است و راهکار حل رفتارهای خشونت‌آمیز، به عقب برگشتن و شروع خودسازی است.
پایین آمدن آستانه تحمل در جامعه، واقعیتی است که این روزها در خیابان‌ها، مکان‌های عمومی و دیگر عرصه‌های اجتماعی میتوان به وفور مشاهده کرد که نشان می‌دهد مدارا و تاب‌آوری اجتماعی کاهش یافته است. دلیل بسیاری از درگیری‌های کلامی که در جامعه شکل می‌گیرد بیان پرسشی است که طبق حقوق شهروندی باید پرسیده شود و مخاطبان تحمل پاسخ دادن ندارند و این تقابل منجر به بروز رفتارهای پرخاشگرانه می‌شود. در حالی که حق هر شهروند است وقتی به مراکز خدماتی اعم از مطب پزشکان، فروشگاه‌ها و مراکز خرید مراجعه می‌کند اگر سوالی داشت به راحتی سوال خود را بپرسد اما این روزها شاهد هستیم واکنشها به سوال پرسیدن با پرخاش مواجه می‌شود. حال سوال اینجاست که چه عواملی باعث بروز این رفتارها می‌شود. محمدرضا ایمانی در گفت‌وگو با پانا با اشاره به عوامل بروز خشم و عصبانیت در جامعه امروز گفت: «در این زمینه باید به شرایط محیطی و آموزش در جامعه توجه کرد. امروز در جامعه در زمینه مهارت‌های زندگی و مهارت‌هایی از جمله کنترل خشم، حل مساله، تفکر خلاقانه و خودابرازی که به عنوان اساس روابط اجتماعی تعریف شده است، ضعف اساسی وجود دارد. اینکه در جامعه چه نقش و هویتی داریم و در قبال دیگران باید چگونه رفتار کنیم مساله‌ای است که مدام با آن درگیر هستیم و متاسفانه شاهدیم که رفتارهایی می‌شود که خروجی مطلوبی ندارد.»
وی افزود: «خانواده‌های جدید و خانواده‌هایی که در جامعه امروز زندگی می‌کنند، نیازمند داشتن زیربنای اساسی تربیتی هستند. وقتی فقدان آن وجود داشته باشد نتیجه این می‌شود که در جامعه، کنترل خشم و عصبانیت وجود ندارد و افراد نمی‌توانند احساسات و هیجانات خود را مدیریت کنند. می‌بینیم که در رابطه با هر موضوعی پرخاشگری وجود دارد یعنی در رابطه بین زوجین، والدین با فرزندان، فرزندان با نظام آموزشی و اولیای آموزش و پرورش، در روابط کارفرما، روابط کارمندی و در تمام نظامات موجود خشم، عصبانیت و هیجان مشاهده می‌شود. در واقع این مساله به عنوان ضعف بنیادی در روابط ایرانیان وجود دارد.»
کاهش سطح اعتماد درمیان مردم
این مدرس دانشگاه ادامه داد: «میزان سطح اعتماد در جامعه کاهش پیدا کرده است و در عرصه بین‌المللی نیز شاهد این بی‌اعتمادی هستیم. اکنون مساله حادی در جامعه وجود دارد که بحران‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و بحران بهداشتی از جمله کرونا است. کرونا باعث شد تا بسیاری از کسب و کارها و روابط‌های اجتماعی آسیب جدی ببیند. در این هنگام وقتی افراد احساس ناتوانی می‌کنند آن را به شکل مستقیم بروز نمی‌دهند بلکه با رفتار خود بروز می‌دهند که همان پرخاشگری و ناراحتی است. این روزها شاهدیم وقتی سوار تاکسی می‌شویم، راننده تاکسی با عصبانیت رفتار می‌کند. در صف‌ها و مجامع اجتماعی، در مترو، اتوبوس، مراکز خرید و مراکز درمانی با این رفتارها مواجه هستیم.»
وی تصریح کرد: «بنابراین در جامعه‌ای زندگی می‌کنیم که با بحران‌های مختلفی مواجه هستیم و نتیجه فقدان‌ها و ناراحتی‌ها در رفتار ما بروز پیدا می‌کند. رفتار ما آن چیزی است که در ارتباط با دیگران بروز می‌کند. شاید به تنهایی احساس غمزدگی، ناراحتی یا عصبانیت داشته باشیم اما آنچه بروز پیدا می‌کند در رابطه با دیگران است. بلافاصله وقتی وارد خانه می‌شویم در تعامل با خانواده و فرزندمان خشونت را بروز می‌دهیم. ما در بسیاری از مشاوره‌ها، تکنیک‌هایی را اعلام می کنیم که افراد می‌توانند مهارت‌های لازم را برای روابط اجتماعی مناسب به دست بیاورند.»
تمام ابعاد جامعه دچار رفتارهای منجر به خشونت هستند
این روانشناس اجتماعی با بیان اینکه تمام ابعاد جامعه دچار رفتارهای منجر به خشونت هستند، گفت: «رفتارهای منجر به خشونت را حتی در ارکان مدیریتی شاهد هستیم. پیش از این شاهد رفتارهای سخنگوی وزارت بهداشت در پروسه بیماری کرونا و واکسیناسیون بودیم. این رفتارها نشان می‌دهد که جامعه از نظر آموزشی دچار گسست بزرگ است. متولیان جامعه باید اقدامات درستی در ابعاد آموزش، فرهنگسازی، رفتار صادقانه و کنترل واکنشها انجام دهند. برخی واکنشها خوشایند جامعه نیست، ضمن اینکه الگوهای بدافزاری و بدرفتاری را در جامعه توسعه می‌دهد و نتیجه تمام اینها پرخاشگری است. وقتی به شعور جامعه و مردم توهین می‌شود، با هتک حرمت‌ها مواجه می شویم زیرا جامعه نمی‌پذیرد و به دنبال آن واکنش‌های قهری چه به صورت طنز چه به صورت توهین یا نوشتار زشت از سوی افراد جامعه بروز می‌کند.»
وی اضافه کرد: «در عین حال نگاه منفعت طلبانه، قدرت مدارانه و سودجویانه به عرصه‌های اجتماعی و زندگی مردم منتج به این می‌شود که با جامعه‌ای روبرو شویم که هیچ چیزی در آن سر جای خود نیست و همه اجزای جامعه با هم در تعارض هستند و سلامت جامعه به ورطه‌ای می‌رسد که می‌گوییم کاملا در جامعه شرایط غیرطبیعی وجود دارد و هر رخدادی قابل وقوع است که اکنون در عرصه‌های مختلف آن را مشاهده می‌کنیم.»
راهکار حل رفتارهای خشونت‌آمیز در جامعه
ایمانی با تاکید بر اینکه راهکار حل رفتارهای خشونت‌آمیز، به عقب برگشتن و شروع خودسازی است، گفت: «پروسه خودسازی اجتماعی می‌تواند چند مولفه داشته باشد. اولین مولفه خانواده است. یک خانواده سالم ابعاد و مولفه‌هایی دارد که شامل رفتارها، روابط و ارزش‌ها و باروها است. خانواده‌ای که بخواهد سالم باشد، باید از تمام ابزار استفاده کند و بهسازی روابط زناشویی و رابطه فرزندان و والدین می‌تواند زیربنای خانواده را درست کند.»
وی در ادامه با اشاره به اصل مشتری مداری در روابط اجتماعی نیز خاطرنشان کرد: «اصل مشتری مداری نیز در جامعه باید مورد توجه قرار بگیرد. طبق استانداردهای جهانی، موارد فراوانی برای نحوه رفتار یک موسسه، شرکت یا سازمان با افراد جامعه وجود دارد تا منجر به رضایت‌مندی و خشنودی مشتری شود. وقتی این اصل رعایت نشود، منجر به افزایش ناراحتی می‌شود و عدم اعتماد شکل می‌گیرد که خسارت جبران‌ناپذیری دارد. سرمایه اجتماعی به عنوان اصلی‌ترین رکن جامعه است و مهم‌ترین مولفه سرمایه اجتماعی نیز اعتماد است که وقتی سست شود نتیجه آن شکل‌گیری بی‌اعتمادی و ناراحتی برای از دست دادن است.»
این روانشناس اجتماعی تصریح کرد: «اینکه در روابط کسب و کار چگونه میتوان اعتماد را توسعه داد بسیار حائز اهمیت است. آن جایی که بیمارستان‌ها و مراکز درمانی از قالب خدمات درمانی و موضوعات تامین رفاه اجتماعی خارج و به موضوع تجارت وارد می‌شوند و کسب درآمد برای آنها اهمیت پیدا می‌کند با این موضوع مواجه می‌شویم که در قبال مردم رفتار مسئولانه‌ای ندارند. نتیجه این رفتارها به بی‌اعتمادی اجتماعی و انزجار اجتماعی می‌انجامد و این شایسته و خوشایند جامعه نیست و راهکار آن توجه به زیربناهای اجتماعی است.»
فرشته مرادی
ارسال دیدگاه