والدین به کودکان اطمینان دهند که در خانه ایمن هستند

نزدیک به دوسال است که کرونا ویروس تمامی مرزهای جهان را درنوردیده و شکلی نامتعارف از خود به جهانیان عرضه داشته است. در این میان افزون بر هزاران نفر از دنیا رفته اند و شمار قابل توجهی در آستانه مرگ قرار دارند و خانواده هایی که در سوگ این عزیزان نشسته اند نیز، بی شمارند. خانواده ها بواسطه شرایط پیش آمده در خود تنیده اند و ارتباطات فردی به حداقل ممکن کاهش یافته که چاره ای جز این هم نیست. هر چند که پیش از این، انسانها در کنار هم قرار می گرفتند که با نزدیکتر شدن به هم سالم و سرخوش باشند، اما حالا برای زنده ماندن و کمک به زندگی دیگران باید روزها و ماه ها و شاید سالها پشت حصارهای فاصله اجتماعی بمانند. اما آنچه که هنوز این جهان را قابل زیست می کند و کرونا بر آن سایه نینداخته همان امید است که هنوز در جهان جاریست.

با گسترش همه گیری ویروس کرونا در سراسر جهان، ترس و نگرانی در خصوص عدم قطعیت و پیش بینی ناپذیری شیوع این ویروس موجب مشکلات روانی در سطح فردی، بین فردی و اجتماعی شده است که سلامت روان و بهزیستی افراد را تحت الشعاع قرار داده و در این میان بر پایه تحقیقات و بررسی ها کودکان جزو بیشترین آسیب دیدگان روانی این ماجرا هستند. از این رو در گفت و گو با فاطمه آذرتاش، مشاور خانواده و روانشناس به بررسی این موضوع و ارائه راهکارهایی برای گذراندن این روزها پرداخته ایم.

فاطمه آذرتاش مشاوره خانواده و مدرس دانشگاه با اشاره به همه گیری کرونا طی دو سال گذشته به پانا اظهار کرد:« در نظرسنجی که اداره سلامت (KFF) در آمریکا انجام داد، نشان داد که میزان اختلالات اضطرابی و افسردگی در سال ۲۰۱۹ که از هر ۱۰ نفر یک نفر بوده، این رقم به ۴ نفر از بین ۱۰ نفر در سال ۲۰۲۰ افزایش یافته است.»
او در پاسخ به این سوال که این بیماری چه اختلالات و مشکلاتی در بین مردم عادی به ویژه گروه‌های خاص داشته است، توضیح داد: «با بروز این بیماری ما شاهد اختلالاتی مثل اختلال خواب، سو مصرف مواد مخدر و الکل، وسواس، اختلالات خوردن، افزایش اعتیادهای رفتاری چون خرید ، قمار ، وب گردی و .... بودیم که این مشکلات و نگرانی ها در بین مردم عادی، به ویژه گروه های خاصی چون کودکان، افراد مسن، معلولین، کادر پزشکی و افرادی که بیماری زمینه‌ای داشتند بیشتر دیده شد.»

آذرتاش ادامه داد: «همه گیری کرونا و انتقال آسان آن از فردی به فردی دیگر موجب فاصله گذاری اجتماعی، تعطیلی موسسات آموزشی، محل کار و اماکن تفریحی شد؛ که در کنار آن رفتارهایی مانند انزوا، گوشه نشینی، عدم ارتباط با دیگران، از دست دادن شغل و یا جدایی از عزیزان، مسافرت نرفتن ،از دست دادن آزادی، کسالت و... را در بر داشته است که هر کدام از اینها تاثیر مستقیمی بر روی سلامت روان و بهزیستی افراد داشته اند.»

این روانشناس با مثالی در خصوص اینکه شیوع بیماری کرونا چه تاثیری بر زندگی شخصی مردم گذاشته است، بیان کرد: «به عنوان مثال به دلیل طولانی شدن زمان ماندن در خانه، قرنطینه و یا اشتغال از راه دور، زوجینی که در زندگی خود با تعارض روبرو بودند؛ این تعارضات افزایش یافت و شاهد افزایش آمار درگیری ها، اختلافات، خشونت خانگی و طلاق نیز بودیم.»
او در همین راستا افزود: «به دلیل اینکه بسیاری از مشاغل از دور خارج شدند و یا میزان درآمد خانواده‌ها کاهش یافت، استرس ناشی از آن بر کلیه اعضای خانواده تأثیر گذاشت. فردی که شغلش را از دست داده عزت نفس او در بسیاری موارد کاهش می یابد و ممکن است احساس پوچی، او را در بر بگیرد که همین موضوع به تنهایی می تواند سبب ساز بسیاری از مسایل شود.»

آذرتاش در بخشی دیگر با اشاره به مشکلاتی که تعطیلی مدارس، مراکز آموزشی و مهد کودک ها برای خانواده ها به باور آورده، یادآور شد: «به دلیل تعطیلی مدارس و مهد کودک ها والدین شاغل جهت نگهداری فرزندان با مشکل مواجه شدند و مادرانی که خانه دار بودند فشار روانی بیشتری را جهت رسیدگی به درس بچه ها و نگرانی از بابت کلاس‌های آنلاین متحمل شدند و فرایند تربیت اجتماعی دچار چالش‌های جدی شد و در این بین خانواده مجبور به ایفای نقش مراکز آموزشی و مدرسه در خانه شد که پیش از این نیز درگیر بسیاری از مسایلی که پیشتر عرض کردم شده بودند.»

این مشاور خانواده در پاسخ به این پرسش که این بیماری چه تاثیراتی در برخورد اجتماعی افراد داشته است، بیان کرد: «در ابتدای شروع کرونا با پدیده ای به نام انگ زدن به افراد مبتلا به کرونا روبرو بودیم که اشخاصی که کرونا گرفته بودند این بیماری را پنهان می‌کردند، زیرا مردم از آنها فاصله می‌گرفتند و لقب کرونایی به آنها اطلاق می شد و تا مدت‌ها به آنها نزدیک نمی شدند؛ حتی این مورد در مورد کادر درمان هم صادق بود.»
او با مثالی در این خصوص افزود: «پرستاری نقل می کرد که بعد از کار سخت شبانه که به منزل می رفتم راننده تاکسی تا متوجه شد که در بخش کرونا کار می‌کنم وسط مسیر من را پیاده کرد که این مساله موجب آزردگی و ناراحتی من شد، البته این مساله و انگ زدن با گذشت زمان و ابتلای بیشتر افراد به بیماری کرونا کم کم در جامعه کمرنگ شد.»

این مشاور خانواده با اشاره به تاثیرات تعطیلی اماکن تفریحی بر روی سلامت روان افراد در دوران همه گیری کرونا بیان کرد: «به اعتقاد من یکی از نیازهای اساسی انسان نیاز به تفریح است که با تعطیل شدن اماکن تفریحی، ممنوع شدن مسافرت و رفت و آمدهای خانوادگی، تفریحات و دورهمی ها کمتر شد و خانواده‌ها جایگزین دیگری در منزل برای آن ایجاد نکردند که خود موجب شد پوسته روانی افراد نازک تر شده و تحمل تاب آوری در قبال استرس و مشکلات کاهش پیدا کند.»

آذرتاش با توجه به پیامدهای سوگواری نکردن(سوگ ابراز نشده) خانواده ها در مرگ عزیزانشان طی این دوران توضیح داد: «مورد دیگر که در جامعه شاهد آن بودیم از دست دادن عزیزان و سوگ پیچیده یا سوگ ابراز نشده بود، که مراسم سوگواری سالم در پذیرش مرگ عزیزان نقش مهم و اساسی را بازی می کند و مراسم خاکسپاری، سوم، هفتم و چهلم به فرد کمک می کند این غم فقدان را در کنار عزیزانش و با همدلی و درد دل کردن با آنها راحت‌تر سپری کند و هیجانات را تخلیه کند. اما نبود مراسم سوگواری و خداحافظی نکردن با عزیز از دست رفته، ندیدن او در آخرین لحظات، خاطرات دردناکی را برای بازماندگان بر جا می گذارد که روند سوگواری را به تاخیر می اندازد و علائمی چون: غم، درد جدایی، ناامیدی، پوچی، عزت نفس پایین، عدم پذیرش واقعیت مرگ را برای فرد سوگوار به همراه دارد.»

آذرتاش در بخشی دیگر به توضیح پیامدهای منفی این بیماری بر روی کودکان پرداخت و اظهار کرد: «کرونا علاوه بر مسائلی که برای عموم بیان کردم تاثیرات زیادی را به گروه‌های مختلف وارد کرد که یکی از این گروه‌ها کودکان هستند. برای جلوگیری از شیوع ویروس کرونا بسیاری از مدارس و مراکز مراقبت از کودکان تعطیل شد و به آموزش مجازی روی آوردند که این مساله موجب شد کودکان و والدین آنها دچار اختلال مداوم و تغییر در برنامه های روزانه خود شوند. شواهد علمی نشان می دهد وقتی که کودکان در خانه هستند، مثل تعطیلات آخر هفته و تعطیلات تابستان از نظر فیزیکی کمتر فعال هستند و مشغول تماشای تلویزیون و شبکه های اجتماعی و... می شوند و الگوی خواب نامنظم و رژیم غذایی نامناسب تری دارند که منجر به افزایش وزن آنها می شود.»

او در ادامه افزود: «در دوران شیوع کرونا کودکان در خانه بدون فعالیت بیرونی و تعامل با دوستان خود در حقیقت محدود می‌شوند و بیشتر به تماشای تلویزیون و بازی‌های کامپیوتری روی می آورند و این سبک زندگی به سلامت جسمی و روانی آنها آسیب می رساند. به دلیل اینکه در خانه ساعات بیشتری را طی می‌کنند و از طرفی در خانه ماندن برای بعضی از کودکان که خانه امنی ندارند می تواند موجب شود که فرزندان شاهد خشونت و دعوای والدین باشند و یا این که مورد کودک آزاری قرار بگیرند. از طرفی بسیاری از کودک آزاری ها توسط مربیان در مدرسه و مهدکودک ها شناسایی و گزارش می شد به این ترتیب کودکان بیشتر در معرض کودک آزاری قرار گرفتند.
او ادامه داد: «از طرفی به دلیل قرنطینه و عدم ارتباط با همسالان روند اجتماعی شدن و یادگیری مهارت‌های اجتماعی در کودکان به کندی صورت می‌گیرد.بنابراین به طور کلی شاهد مسائل و مشکلات متفاوتی با توجه به ویژگی‌های شخصیتی کودکان و والدینشان هستیم که عبارتند از گریه، رفتارهای آزاردهنده غمگینی، افسردگی، عدم تمرکز، اجتناب از فعالیت‌هایی که در گذشته از آنها لذت می بردند، ترس از ابتلای اعضای خانواده به ویروس کرونا، سردردهای غیرمنتظره، درد در قسمت های مختلف بدن، تغییر در عادات غذایی، و…
این مشاور خانواده با ارائه راهکارهایی با توجه به شرایط پیش آمده به والدین توصیه کرد: «در این شرایط والدین باید آرامش خود را در برخورد با فرزندان حفظ کنند و زمان بیشتری را به بازی، صحبت کردن و پاسخ به سوالات ذهنی آنها بپردازند و به کودکان اطمینان دهند که در خانه ایمن هستند و آنها را تشویق کنند که فعالیت‌های سالم من جمله ورزش، تمرینات بدنی و فکری انجام دهند.»

آذرتاش در ادامه با تاکید بر نقش والدین درراستای کاهش استرس و مراقبت از سلامت روان در خانواده توصیه کرد: «به طور کلی والدین بایستی اقداماتی را برای کاهش استرس و مراقبت از سلامت روان خود و فرزندانشان داشته باشند که بتوانند این دوران را به سلامت سپری کنند و با کاهش استرس خود سیستم ایمنی بدن را تقویت کنند.»
این مشاور خانواده و روان درمانگر در پایان این گفت و گو با بیان راهکارهایی در خصوص رویارویی با استرس و مراقبت از سلامت روان خاطرنشان کرد: «در رویارویی با استرس و مراقبت از سلامت روان خود به صورت موردی یه چند نکته اشاره می کنم که امیدوارم با بکارگیری این موارد بتوانیم این دوره را پشت سر بگذاریم.

- از تماشا، خواندن یا گوش دادن مکرر به اخباری که در خصوص کرونا است خودداری کنیم.
-اخبار موثق را از وزارت بهداشت و یا سازمان بهداشت جهانی پیگیری کنیم زیرا شنیدن دائم این اخبار موجب تضعیف روحیه می‌شود.
-نفس های عمیقی بکشید و مدیتیشن کنید.
-غذاهای سالم بخورید.
-ورزش کنید.
-به اندازه کافی بخوابید.
-از مصرف الکل، دخانیات و مواد مخدر خودداری کنید.
-پروتکل های بهداشتی را رعایت کنید.
-واکسیناسیون خود را به تأخیر نیندازید.
-فعالیت‌های لذت بخش انجام بدهید.
- با دیگران ارتباط برقرار کنید، ابراز احساسات کنید و هیجاناتتان را بدین ترتیب با همدیگر در میان بگذارید.
-در گروه های مختلفی عضو شوید و از این فرصت جهت آموزش و یادگیری مهارت‌ها استفاده کنید.
-به دیگران کمک کنید.
- از تماس‌های تلفنی یا چت های ویدیوئی ‌جویای احوال دیگران باشید و احساس انزوا و تنهایی عزیزانتان را کاهش دهید.
-اگر میزان استرس شما کاهش پیدا نمی کند بهتر است با ارائه‌دهندگان خدمات بهداشت روان تماس بگیرید.

گفت وگو:محمدشاهرخ نسب