سینمای مستند، نمایش آنلاین و امیدهای تازه

برای سینمای مستند ایران که از آغاز با محدودیت بستر نمایشی مواجه بوده است، اکران آنلاین مستندها که با چهاردهمین جشنواره «سینماحقیقت» شروع شد، یک فرصت تازه در اوج بحران بود. بحرانی که سینمای تجاری و سالن‌داری را تعطیل کرده بود می‌توانست پیکر نحیف سینمای مستند را که ذاتا نخبه گرا و آگاهی بخش است، نابود کند اما اکران آنلاین، خونی تازه در رگ سینمای مستند بود. در یک بازه زمانی ده روزه، آمار مخاطبان «حقیقت آنلاین» نشان داد که در نبود سالن‌های مملو از تماشاگر جشنواره های دوره های قبل، حالا نوبت دوستداران سینمای مستند بود که آثار محبوبشان را در پلتفرم ها ببینند و رکوردشکنی کنند.
«حقیقت آنلاین» نشان داد مستند، بسترهای تازه ای برای دیده شدن نیاز دارد. فراتر از اکران محدود جشنواره‌ای و نمایش‌های پر از جرح و تعدیل تلویزیون. حالا و در تابستان 1400 در حالی که زندگی هنوز به روزهای عادی بازنگشته، مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی از طرح تازه‌اش برای اکران آنلاین و فیزیکی مستندهای سینمای ایران رونمایی می‌کند.
طرحی که در همین آغاز، مقهور کروناست و بخش فیزیکی‌اش محدود شده است. اما نمایش پنج فیلم که برای نخستین بار در این طرح، اکران عمومی می شوند یک اتفاق تازه در سینمای مستند است. اتفاقی که موفقیت آن منوط به عوامل مختلف است. تبلیغات گسترده و اطلاع رسانی وسیع، جذب مخاطبی که تشنه تماشای مستند است و مهمتر از همه این ها رعایت حقوق مولف. قطعا با کپی شدن فیلم ها و دانلود غیرقانونی آنها، کل طرح در گام نخست شکست خواهد خورد.
سینمای مستند مانند سینمای تجربی یا مخاطب خاص، دوستداران و مخالفان بسیاری دارد. سینماداران-تهیه کنندگان بخش خصوصی با نگاه کلیشه ای همواره این موضوع را برای مخاطب سینمای ایران بازتعریف کرده اند که تنها، سینمای کمدی و تجاری برای مخاطب جذاب است و جریان‌های هنری محکوم به شکست هستند. در حالی که هفتاد درصد از فیلم هایی که برای فروش ساخته می شوند در گیشه شکست می خورند و تعداد آثاری که سرمایه شان را برمی گردانند، اندک است. با این همه طرح «اکران حقیقت» می تواند به یک اتفاق تازه در سینمای مستند منجر شود، اگر دوستداران این سینما رکوردهای تازه ای در جذب مخاطب ثبت کنند. پنج فیلمی که در گونه های مختلف انتخاب شده اند می‌توانند طیف های مختلفی از تماشاگران را جذب کنند و این یک امتیاز است. اما باید دید مخاطبی که پیشتر فقط در ایام محدود جشنواره و در فضای خاص آن، به تماشای مستند علاقه داشته در اکران آنلاین و فیزیکی هم این آثار را خواهد دید یا این طرح شکست خواهد خورد؟