سد گتوند متهم ردیف اول مشکلات آبی خورستان است؟

پروژه سد گتوند از فروردین ۱۳۷۶ آغاز و در سال ۱۳۹۰ توسط محمود احمدی‌نژاد، رئیس‌جمهوری دولت دهم به بهره‌برداری رسید. نیمه‌های این پروژه با هشدار کارشناسان، آسیب‌شناسی زیست محیطی آن انجام و مشخص شد که آب سد مذکور در معرض خطر شور شدن است. در آن زمان کارشناسان معتقد بودند آسیب‌شناسی این پروژه دیرهنگام انجام شده و اگر مطالعات قبل از احداث پروژه انجام شده بود، این سد احداث نمی‌شد. با وجود هشدارهایی که داده شده بود و حاشیه‌های ریز و درشتی که متوجه سد گتوند بود،‌ این پروژه به بهره‌برداری رسید اما با گذشت ۱۰ سال از بهره‌برداری پروژه همچنان حواشی آن باقی مانده و هنوز هم نسبت به برخی نهادها از جمله سازمان محیط زیست به عنوان یک نهاد سیاست‌گذار انتقاداتی مطرح است.

سد گتوند یکی از بزرگ‌ترین سدهای ایران است که روی رودخانه کارون در جنوب غربی ایران ساخته شده است و در فاصله ۳۸۰ کیلومتری از ریزشگاه رودخانه کارون، در فاصله ۲۵ کیلومتری شمال شهرستان شوشتر و در ۱۰ کیلومتری شمال شرقی شهر گتوند در استان خوزستان قرار دارد. ارتفاع این سد سنگریزه‌ای با هسته رسی ۱۸۲ متر است که بلند ترین سد خاکی کشور محسوب می‌شود.

حالا پس از ۱۰ سال از بهره‌برداری پروژه سد گتوند، خشکسالی و بحران آب در خوزستان بار دیگر نام سد گتوند را به عنوان یکی از متهمان خشکسالی بر سر زبان‌ها انداخته است. منتقدان به سد گتوند می‌گویند اگر محیط زیست مجوز احداث این سد را نمی‌داد،‌ پروژه مذکور هیچ وقت اجرا نمی‌شد. این موضوع با واکنش معصومه ابتکار، رئیس سابق سازمان حفاظت محیط زیست روبرو شده است. ابتکار در توضیح درباره سد گتوند گفته است: «عملیات اجرایی سد گتوند در سال ۷۶ که دولت تازه شروع به کار کرد، آغاز شده بود و موضوع مطالعات ارزیابی در آن سال‌ها خیلی جدید بود. یک مطالعه ارزیابی زیست‌محیطی بسیار کلی برای گتوند انجام شده بود که اشاره مختصری به کوه‌های نمکی داشت. فرایندهای ارزیابی زیست‌محیطی و شرح خدمات گزارش‌ها بعدا کاملا بازنگری شد.»

وی تاکید کرد:‌ «سازمان محیط زیست در سال ۷۶ با بحران‌های متعددی در موجودیت خود مواجه و این طرح یکی از صدها طرحی بود که عملیات اجرایی آن آغاز شده بود. در واقع در سال ۷۶ مطالعات چنین چشم اندازی را نشان نمی داد. بعدها نیز با آن شرایط مخالفت شد، ولی به رغم مخالفت‌ها آبگیری سد در دولت دهم در حالی صورت گرفت که هیچ‌گاه سازمان محیط زیست مجوز ساخت سد را صادر نکرد.»

البته محمدعلی بنی‌هاشمی، عضوهیات علمی دانشگاه تهران و متولی مطالعات علاج بخشی سدگتوند اخیرا در گفت‌وگویی اعلام کرده است: «سد گتوند نیز مانند هر سد دیگری تبعات مثبت و منفی را به همراه دارد. آبی که در مخازن سد ذخیره می‌شود درصدی از آن به دلیل گرمای هوا تبخیر شده و می‌تواند تبعاتی را برای محیط زیست داشته باشد اما در مجموع بعید می‌دانم که مشکلات فعلی خوزستان به دلیل وجود یک سد خاص مانند گتوند باشد.»

وی همچنین تاکید کرد: «بر اساس آنچه در سال ۱۳۹۳ در یک پروژه مطالعاتی یک ساله روی این سد صورت گرفت نمی‌توان گتوند را عامل اصلی اوضاع خوزستان معرفی کرد. مطالعات دانشگاه تهران در دی ماه سال ۱۳۹۳ روی سد گتوند آغاز و در خرداد ماه سال ۱۳۹۴ به پایان رسید از آن زمان تا کنون بیش از ۶ سال می‌گذرد.»