آرمان فیاض: مخاطبان جدید به تنفس و حیات فیلم کوتاه کمک می‌کنند 

آزاده فضلی: جایگاه «فیلم کوتاه» به عنوان جریانی مستقل و اندیشمند در سینمای ایران، به گونه‌ای تعریف شده که سینمای اصیل را به ذهن متبادر می‌کند. فیلم کوتاه می‌تواند خیلی اثرگذارتر، نیرومند‌تر و غیرمستقیم‌ بر اذهان مخاطبان تاثیر بگذارد اما در سینمای ایران، بسیار مهجور واقع شده است. فیلمسازهای این عرصه، جایی برای اکران آثارشان ندارند و به همین دلیل دل به حضور در جشنواره‌های داخلی و خارجی می‌بندند و این در حالی است که این سینما، در جهان مخاطب دارد و دیده می‌شود. در پرونده «جایگاه فیلم کوتاه در اکران» به برخی مسائل این حوزه فیلمسازی می‌پردازیم که آناه را از فیلمسازهای جوان و مستعد این عرصه جویا شدیم. در ادامه گفتگوی مشروح با آرمان فیاض فیلسماز و فیلمبردار سینما را می‌خوانید.

سینمای کوتاه ایران جریان مشخصی ندارد

آرمان فیاض نویسنده، کارگردان و فیلمبردار سینما در ارزیابی جایگاه سینمای کوتاه در جهان به خبرنگار پانا گفت: «سینمای کوتاه ایران مانند هر پدیده هنری در کشورهایی مثل ایران که جریان مشخص ندارند، جریانی مشخص ندارد و اساساً در دوره‌های مختلف جریان‌ها یا شبه‌موج‌هایی به وجود می‌آید که شرایطی را پیش می‌برد و بعد خاموش می‌شود تا موج بعدی به وجود آید. سینمای کوتاه ایران در دوره‌ای، بسیار موج خروشانی داشت و بسیار موفق بود و در فستیوال‌های بسیار مهم و معتبر جهانی حضور داشتیم و می‌توانستیم در یک جایگاه از ۱۰ یا سیزده جایگاهی باشیم که معمولاً این فستیوال‌ها به فیلم کوتاه اختصاص می‌دادند و من فکر می‌کنم این دوره، دوره‌ بسیار خوبی بود.»

وی افزود: «از یکجایی به بعد، دچار رکود شدیم و فیلمسازهای موفق آن دوره موفق، از فیلم کوتاه ساختن فاصله گرفتند و فیلمسازان دیگری جایگزین شدند که نتوانستند موفقیت فیلمسازهای قبلی را به دست بیاورند.»

نسل جوان می‌تواند روح تازه‌ای به سینمای کوتاه بدمد

فیاض با تاکید بر اینکه به سینمای کوتاه ایران خوش‌بین است، بیان کرد: «ما امسال در جشنواره کن، حضور فیلم کوتاه ایرانی با عنوان «ارتودنسی» را شاهد هستیم که این جایگاه ویژه‌ای برای سینمای کوتاه ایران به حساب می‌آید. بنابراین سینمای کوتاه ایران جایگاه ویژه‌ای در دنیا دارد که با توجه به موفقیت‌های کنونی و قبلی که داشته است، می‌تواند فیلم کوتاه ایران را حائز اهمیت ‌کند. از میزان خواست و گرایش مدیران برنامه‌ریز و پخش‌کننده‌های معتبر دنیا برای اینکه فیلم‌هایی از سینمای کوتاه ایران را داشته باشند، می‌توان متوجه شد که فستیوال‌های خوب دنیا ما را دنبال می‌کنند و من فکر می‌کنم این جایگاه، جایگاه ویژه‌ای است و بسیار امیدوار به نسلی هستم که تازه به این جمع پیوستند و معتقدم این نسل جوان فیلمساز می‌تواند روح تازه‌ای به سینمای کوتاه بدمد و موفقیت گذشته را تکرار کند بلکه موفق‌تر هم باشد.»

وی در مورد دلایل این مقبولیت جهانی سینمای کوتاه ایران و ویژگی‌های فیلمسازهای جوان در ایجاد این مقبولیت توضیح داد: «فستیوال‌های معتبر جهانی، سینمای کوتاه ایران را دنبال می‌کند و این موفقیتی است که فیلمسازهای نسل قبل ما در جشنواره‌های کن، ساندنس، برلین و ونیز کسب کردند و این، خود عاملی است که توجه فستیوال‌های خوب دنیا را به سمت سینمای کوتاه ما جلب می‌کند. بخش دیگر این موضوع به استعداد ذاتی فیلمسازهای جوان و خلاقیت آنها بر می‌گردد که در فضای سینمای کوتاه نفس می‌کشند که آن هم به دلیل خوب فیلم دیدن و ارتباط داشتن با جهان پیرامون‌شان است؛ چیزی که در فیلمسازهای چند نسل قبل‌تر سینمای کوتاه کمتر اتفاق می‌افتاد. فیلمسازهای جوان نه تنها ارتباط خود را با جهان حفظ می‌کنند بلکه به لحاظ فنی نیز آگاه‌تر هستند و به زبانی که آنها را به دنیا متصل می‌کند، مسلط هستند و این باعث می‌شود فیلمسازهای نسل جدید کوتاه، مورد اقبال دنیا قرار بگیرند به دلیل لحن تازه و خلاق بودن و جسارت داشتن‌شان.»

جذابیت سینمای کوتاه در نبود وابستگی فیلمسازها است

این فیلمساز جوان تصریح کرد: «آن چیزی که سینمای کوتاه ایران را جذاب می‌کند این است که اساساً وابستگی دولتی ندارد و اغلب فیلمسازهای ما با هزینه‌های شخصی فیلم می‌‎سازند و چون این وابستگی وجود ندارد، می‌توانند به مضامینی بپردازند که شاید در اجتماع ملموس‌تر باشد. این موضوعات اغلب نیاز به تایید یا ممیزی شدن دارند و سینمای کوتاه کمتر این مورد را تجربه می‌کند و به همین دلیل از جسارت بیشتری برخوردار است. جشنواره‌های جهانی نیز به دنبال فیلم‌های جسورانه‌ای هستند که فیلمساز به مسائلی اجتماعی می‌پردازد که تا پیش از این، تابو بودند و پرداختن به آنها سخت بوده باشد. ایران کشوری است پر از اتفاق و به قول بچه‌های سینمایی، پر از سوژه است و همه اینها می‌تواند دستمایه ساخت فیلم کوتاه شوند که به نسبت نسل‌های قبلی‌شان، فیلمسازهای جسورتری هستند.»

وی درباره شرایط ساخت فیلم کوتاه و اینکه چطور فیلم‌هایش را ساخته است، گفت: «فیلمسازی اساساً برای من، شرایط مستقل بودن داشته است؛ من هیچ زمانی از حمایت دولتی برای ساختن فیلم بهره‌مند نبودم و با هزینه شخصی ساختم. وقتی «مانیکور» را ساختم تصور می‌کردم فیلم حتی نمایش در ایران نداشته باشد اما خداراشکر که این طور نشد و نمایش عمومی هم داشت. بنابراین «سینمای مستقل» برای فیلمسازهای کوتاهی که اساساً حمایتی نمی‌شوند، معنا پیدا می‌کند. دو نوع دورنمای فیلمسازی نیز برای فیلمسازهایی نظیر من وجود دارد؛ اول دورنمای بین‌المللی است که علاقمند به نمایش جهانی فیلم‌شان هستند و دوم دورنمای داخلی است که فیلمسازها علاقمند به حضور در سینمای داخل ایران و رسیدن به فیلمسازی بلند است. هر دو نوع اینها، به نظر من جذاب و محترم است و فکر می‌کنم باعث پویایی فیلمسازی مستقل در ایران می‌شود.»

غایت من در فیلمسازی، بیشتر تجربه کردن است

فیلمبردار فیلم سینمایی «زمستان بود» در پاسخ به اینکه آیا حضور در جشنواره‌ها چه داخلی چه خارجی، غایت فیلمسازهای کوتاه به حساب می‌آید یا خیر، بیان کرد: «قطعاً حضور در جشنواره‌ها نباید غایت یک فیلمساز باشد چراکه ممکن است گرایش فکری خاصی در یک برهه زمانی بر آن جشنواره غالب باشد. فیلمساز زمانی از ساخته خودش خشنود است که فیلمش مورد اقبال تماشاچی قرار می‌گیرد و هر چه این اقبال بیشتر باشد و دیده شدن بیشتر صورت بگیرد، فیلمساز خشنودتر خواهد بود. اساساً فیلم کوتاه، محلی است که فیلمساز تجربه‌های بیشتر و بهتری برای یافتن مخاطبان اصیل و عمده‌تر می‌کند که این مهم، با برنامه‌ریزی و گرایشات ذهنی و فکری فیلمساز مرتبط است.»

وی، غایت خودش را در فیلم کوتاه، تجربه کردن بیشتر دانست و افزود: «اقبال مخاطب فیلم کوتاه نیز وجوهی دارد؛ همان طور که می‌دانیم مخاطبان فیلم سینمایی با هر گرایش و سلیقه‌ای هستند اما مخاطبان فیلم کوتاه خاص هستند و وقتی فیلمساز با اقبال آنها مواجه می‌شود احساس موفقیت بیشتری خواهد داشت.»

مخاطبان جدید فیلم کوتاه به تنفس و حیات فیلم کوتاه کمک می‌کنند

کارگردان فیلم کوتاه «مانیکور» در پاسخ به اینکه آیا اگر شرایط به گونه‌ای رقم بخورد که اکران برای سینمای کوتاه مساعد شود، آیا کیفیت فدای کمّیت می‌شود، گفت: «اکران فیلم برای فیلمساز مهمترین اصل به حساب می‌آید و هر فیلمسازی دوست دارد فیلمش دیده شود و قاعدتاً اکران عمومی کمک می‌کند اما باید در نظر داشت که سینمای کوتاه، اکران برای مخاطب خاص خودش را دارد و نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم عمومیت با هر سطحی از سلیقه و فرهنگ پیدا کند؛ اگرچه می‌تواند شعاع مخاطب خاص، گسترده‌تر شود. وقتی مخاطب امروز گرایش زیادی به وی او دی‌ها و صفحه نمایش موبایل یا لپ تاپ پیدا کرده است (هرچند ممکن است این شرایط بر او تحمیل شده باشد)، در این شرایط سینمای کوتاه جایگاه ویژه‌تری خواهد داشت چون حتی می‌‌تواند مخاطبان کم‌حوصله‌تر امروز را نیز اقناع کند. بنابراین می‌توان از این فرصت نیز بهره برد.»

وی تاکید کرد: «وقتی درباره فیلم کوتاه صحبت می‌کنیم درباره مخاطبان خاص این سینما صحبت می‌کنیم و امید دارم که تعداد مخاطبان خاص هر روز بیش از دیروز شوند چون این موضوع، به تنفس فیلمسازهای خوش ذوق و خلاق فیلم کوتاه و به حیات آن کمک می‌کند.»

«هنر و تجربه» در انتخاب فیلم‌های کوتاه برای اکران سختگیری کند

فیاض در پایان، اکران فیلم کوتاه در سینماهای هنر و تجربه را مهمترین کمک به فیلمسازهای کوتاه برشمرد و توضیح داد: «تجربه به اشتراک گذاردن فیلم‌های کوتاه در هنر و تجربه، حالت عمومی‌تری از اکران برای فیلم کوتاه دارد و تجربه اکران در شهرهای دیگر نیز به این مهم می‌افزاید و حتی این‌گونه مخاطبان گسترده‌تری را شاهد خواهیم بود، مخاطبانی که ویژه و علاقمند به تفکر و اندیشه هستند. اگرچه من فکر می‌کنم «هنر و تجربه» باید در انتخاب فیلم‌ها وسواس بیشتری به خرج بدهد و سختگیری جدی‌تری شود چون به نوعی به عنوان ویترین سینمای کوتاه شمرده می‌شود. این سختگیری در انتخاب فیلم‌ها از سوی «هنر و تجربه» در نهایت به عاقبت فیلم کوتاه، اکران آن و حیات فیلم کوتاه در هنر و تجربه کمک می‌کند. اکران در سالن‌های سینما که توسط «هنر و تجربه» برای فیلم کوتاه ایجاد شده است، موقعیت و فرصت خوبی برای فیلمسازها به حساب می‌آید.»

آرمان فیاض فیلمساز و فیلمبردار سینما است. وی کارشناسی ارشد سینما از دانشگاه سوره است و مدیریت فیلمبرداری بیش از ۱۰۰ فیلم کوتاه، بلند و مستند و همچنین ساخت پنج فیلم کوتاه «هنگام سال»، «آهنگی که با تو شنیدم»، «شکوفه‌های سپید زیر نور ماه می‌رقصند»، «چای» و «مانیکور» را در کارنامه فیلمسازی خود دارد. فیاض در سال گذشته، مدیر فیلمبرداری دو فیلم سینمایی «زمستان بود» و «برف آخر» بوده است که در حال سپری کردن مراحل فنی پس از تولیدشان هستند. وی همچنین قصد ساخت فیلم کوتاهش را دارد که در مرحله پیش تولید است.