دلایل شوری آب دریا و شیرینی آب رودخانه

به‌گزارش کوکا، آیا تا به حال به ذهن‌تان رسیده که چرا آب دریاها و اقیانوس‌ها شور است اما آب رودخانه و چشمه ها شیرین است؟

این سوال یکی از سوالات ساده و در عین حال جالبی است که بسیاری از بچه‌های کنجکاو از والدین خود می پرسند. اگر کوچولوی کنجکاوی دارید احتمالا به زودی با این سوال روبرو خواهید شد. آیا جواب آن را می دانید؟!

در ادامه سری مطالب دانستنی‌ها قصد داریم به این سوال پاسخ دهیم و علت شوری آب دریا را به زبان کودکانه و علمی بررسی کنیم با ما همراه باشید.

چرا آب دریا شور است؟ (علوم سوم ابتدایی)

همه ما می دانیم بیشتر سطح کره زمین از آب درست شده است که در بسیاری جاها مثل دریاها و اقیانوس ها شور است و در جاهای کمتری مثل رودخانه ها و دریاچه ها شیرین است.

با این که آب شیرین در دنیا خیلی کم است اما همین آب شیرین علت اصلی شور شدن آب دریا می باشد.

وقتی نور خورشید به آب دریا می تابد و آن را گرم می کند، آب دریا به بخار تبدیل می شود و به آسمان می رود. در آسمان بخار آب خنک شده، دوباره به آب تبدیل می شود و ابرها به وجود می آیند.

بعد از مدتی ابرها می بارند و آب را به شکل قطره های باران، تگرگ یا برف به زمین می فرستند. این آب ها وارد نهرها و رودخانه ها می شوند و از آن جا به طرف دریا می روند و دوباره با نور خورشید بخار می شوند.

همه ما فکر می کنیم آب باران یک آب معمولی است اما این طور نیست چون مقدار کمی مواد شیمیایی به نام دی اکسید کربن و دی اکسید سولفور دارد که باعث می شوند باران کمی اسیدی شود.

این اسید آن قدر زیاد نیست که ما را بسوزاند اما وقتی به سنگ ها و صخره ها برخورد می کند نمک های آن ها را با خودش می برد و وارد آب رودخانه می کند. رودخانه ها به طرف دریاها می روند و باعث می شوند آب دریا شور باشد.

اما اگر آب رودخانه نمک دارد پس چرا خودش شور نیست؟

چرا آب رودخانه ها شیرین است؟

آب رودخانه نمک دارد اما مقدار این نمک آن قدر کم است که نمی تواند آب رودخانه را شور کند اما شوری آب دریا به خاطر این است که دریا از میلیون ها سال پیش وجود دارد و همیشه رودخانه ها نمک با خودشان آورده اند و داخل آن ریخته اند. این نمک آن قدر زیاد شده که آب دریا را شور کرده است.

دانشمندان تحقیق کرده اند و فهمیده اند آب دریا ۳۰۰ برابر بیشتر از آب رودخانه های معمولی نمک دارد.

آب شیرین دلیل اصلی شور شدن آب دریا است اما نمک می تواند از سوراخ های روی کف اقیانوس های عمیق و همچنین آتشفشان ها هم وارد آب دریا شود.

شاید پیش خودمان فکر کنیم به خاطر این که آب رودخانه ها مدام داخل دریا می ریزند پس دریا هر روز شورتر از روز قبلش می شود اما این طور نیست چون مقداری از نمک دریا توسط جلبک ها و حیواناتی که در دریا زندگی می کنند مصرف می شود و مقداری از آن هم در کف اقیانوس ها رسوب می کند.

به همین خاطر است که بین نمکی که هر روز داخل دریا می ریزد و نمکی که از دریا کم می شود تعادل ایجاد می شود و آب دریا شورتر نمی شود.

آب کدام دریاها شوری کمتری دارد؟

شوری آب همه دریاها یکسان نیست. در مناطق گرم تر که آب بیشتری از دریا بخار می شود آب دریاها شورتر است اما هر چقدر که به طرف قطب شمال و قطب جنوب می رویم شوری آب دریا به خاطر ذوب شدن یخ ها کمتر می شود.

در آینده که آب و هوای کره زمین تغییر می کند این تفاوت بیشتر می شود. هر چه آب و هوا گرم تر شود در نیمکره شمالی باران بیشتری می بارد و یخ های بیشتری آب می شود و در نیمکره جنوبی هم آب دریا بیشتر به بخار تبدیل می شود و همه این ها باعث می شود شوری آب دریاها تغییر کند.

چرا آب دریا شور است؟ (علمی و بزرگسال)

حدود ۲/۳ کره زمین از آب پوشیده شده و ۹۷ درصد این آب را آب شور دریاها و اقیانوس ها تشکیل می دهد، به عبارت دیگر تنها ۳ درصد آب های کره زمین شیرین می باشد که ۲ درصد آن در یخچال های طبیعی و یخ ها گیر افتاده و کمتر از ۱ درصد آن همان آب شیرینی است که در رودخانه ها و دریاچه ها جریان دارد.

اگر بخواهیم به این سوال جوابی کوتاه و مختصر بدهیم باید بگوییم با برخورد قطرات باران به صخره ها و سنگ ها، نمک های موجود در آن ها در آب حل شده و از طریق رودخانه ها به دریاها می رسد و باعث شور شدن آب دریا می شود.

هنگام تشکیل باران، قطرات باران دی اکسید کربن را از هوا جذب می کنند. آب موجود در باران با دی اکسید کربن واکنش نشان داده و اسید کربنیک تولید می شود که باعث اسیدی شدن قطرات باران می شود.

لازم به ذکر است PH باران حدود ۵.۶ می باشد که در مقایسه با PH آب خالص که عدد آن ۷ و خنثی است اسیدی است.

خاصیت اسیدی قطرات باران باعث حل شدن نمک صخره ها و سنگ ها شده و این نمک از طریق جریان آب رودخانه ها به دریا می رسد.

جالب است بدانید سالانه حدود ۴ میلیارد تن نمک از رودخانه ها به دریاها منتقل می شود با این وجود رودخانه ها شور نیستند چون مقدار نمک موجود در هر رودخانه چندان قابل توجه نمی باشد که باعث تغییر طعم آن شود اما از آن جا که این نمک اندک به صورت پیوسته وارد دریا می شود غلظت نمک دریاها طی چند میلیون سال گذشته بسیار زیاد شده است.

از دیگر منابع تامین کننده نمک دریا می‌توان به صخره های داخل دریاها، منافذ هیدروترمال در کف اقیانوس ها و آتشفشان های زیر دریا اشاره کرد.

میزان شوری آب دریاها از ناحیه ای به ناحیه دیگر و با توجه به فاصله دریا از رودخانه ها، مقدار بارش باران، سطح تبخیر آب دریا و غیره متفاوت است.

به طور کلی در مناطق نیمه گرمسیری به دلیل دمای هوای بالا، وزش باد شدید و دائمی، رطوبت بسیار کم وابسته با الگوهای گردش جوی تبخیر آب دریا بیشتر بوده و شورتر است در حالی که در دریاهای نزدیک به خط استوا که بارش باران در آن ها بیشتر است و اقیانوس های منجمد شمالی و جنوبی که در تابستان مقدار ذوب یخ در آن ها افزایش می یابد شوری آب کمتر می باشد.

میزان شوری آب دریا چقدر است؟

گفته شده در هر لیتر آب دریا به طور متوسط حدود ۳۵ گرم نمک وجود دارد در حالی که مقدار نمک موجود در هر لیتر آب شیرین ۰.۵ گرم می باشد.

به گفته سازمان ملی اقیانوس و اتمسفر ایالات متحده اگر بتوانیم نمک دریاها و اقیانوس ها را استخراج کرده و روی سطح زمین پخش کنیم لایه ای به ضخامت بیش از ۱۵۰ متر تشکیل می شود.

چرا آب دریای خزر شور نیست؟

یکی از سوالاتی که ذهن بسیاری از خوانندگان را مشغول کرده این است که چرا آب دریای خزر شور نیست؟

برای جواب به این سوال باید بگوییم دریای خزر نیز آب نسبتا شور دارد اما نسبت به بسیاری از دریاها و اقیانوس ها کمتر است زیرا در هر لیتر آب دریای خزر به طور متوسط حاوی حدود ۱۲ تا ۱۳ گرم نمک می باشد.

این دریا ارتباطی با دریاهای آزاد ندارد و تمام آب آن توسط منابع آب شیرین تامین می شود با این وجود نمی توان آن را جزو آب های شیرین به شمار آورد.

لازم به ذکر است دریای خزر در بخش های شمالی که رودخانه ولگا به آن ملحق می شود شوری بسیار کمتری نسبت به قسمت های جنوبی تر دارد.