لزوم استانداردسازی ارزیابی منابع آموزشی و تربیتی

به گزارش روابط عمومی و امور بین‌الملل سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی، در ابتدای این جلسه، محمد ابراهیم محمدی، مدیرکل دفتر انتشارات و فناوری آموزشی ضمن تقدیر و تشکر ازحمایتهای انجام شده در راستای تصویب شیوه نامه اجرایی مصوبه ۸۲۸، گفت: کارهای بسیار زیادی از جمله جشنواره‌های گوناگون و ارزیابی‌های متعددی صورت گرفته که امروز، شاهد ارائه دستورالعمل و شیوه نامه اجرایی این قانون هستیم زیرا یکی از خلاءهای جدی در این عرصه همین شیوه نامه اجرایی بود لذا در این شیوه نامه تمام شئونات اجرایی مد نظر قرار گرفته است. این شیوه نامه، می‌تواند آغازی برای تولید دستور العمل‌هایی در راستای حمایت و اشاعه آثار باشد.

مدیرکل دفتر انتشارات و فناوری آموزشی افزود: با وجود این شیوه نامه، می‌توانیم بیشتر با بخش‌های مختلف ارتباط داشته باشیم و به کارها سرعت ببخشیم. در این مسیر، مسئله ضمانت اجرایی این قانون هنوز دچار مشکلاتی است و باید درباره آن صحبت‌هایی داشته باشیم تا بتوانیم از تخلفات برخی افراد که متاسفانه دامن ناشران و موسسات خوب را آلوده می‌کنند، جلوگیری کنیم و الحاقیه‌ای افزوده شود تا مشکلات حل شود.

در ادامه جلسه، حسن ملکی، رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی، ضمن ابراز تقدیر و تشکر از اعضای شورای سیاستگذاری، گفت: مصوبه ۸۲۸ شورای عالی آموزش و پرورش دارای اهداف مختلفی است لذا قرائت مجدد این اهداف به ما کمک می‌کند که بدانیم دقیقا، در کجای مسیر قرار داریم و چقدر در این عرصه نیازمند کار بیشتر هستیم یا به عبارتی چقدر از مسیر، عقب مانده‌ایم. در اهداف این آیین نامه، انتظارات مختلفی وجود دارد که می توانیم بر مبنای آن یک ارزیابی از روند کار داشته باشیم.

وی در ادامه به قرائت مصوبه پرداخت و بیان کرد: اقدامی که در این شیوه نامه انجام شده، انصافا با ارزش است زیرا این شیوه نامه به عنوان یک نیاز نرم افزاری ضروری بود اما ضروری است که درباره لوازم اجرای این قانون نیز به بحث و گفتگو بپردازیم. درست است که پیگیری کننده این قانون سازمان پژوهش است اما بدیهی است که این امر به تنهایی امکانپذیر نیست.

رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی افزود: یکی از موارد اصلی در این بخش، ضمانت اجرایی است و از آنجایی که ضمانت اجرایی این بخش تصویب نشده لذا در مقابل افرادی که به مفاد این قانون بی‌اعتنایی می‌کنند، یا خلاف آن حرکت می‌کنند، امکان برخورد مشخصی نداریم. این امر یک خلاء مشخص است که باید برای آن اقدامی انجام دهیم. مسئله دوم همکاری نهادهای مختلف در این عرصه است یعنی نهادهایی که در این آیین نامه نام برده شده و نمایندگان محترم آنها که عضو شورا هستند، باید در مسیر اجرا به ما کمک کنند زیرا این بار مسئولیت کاملا همگانی و مشترک است.

در ادامه جلسه جهانگردی معاون دفتر انتشارات، درباره روند شیوه نامه مصوب توضیح داد وگفت: در شیوه نامه ارائه شده، همانطور که مشخص است، تلاش اصلی بر تعامل بین بخش‌های مختلف بوده تا با هم افزایی بتوانیم اثربخشی را در این عرصه که یکی از مباحث مهم کشور است، پیش ببریم.

وی تصریح کرد: شیوه نامه اجرایی نرم افزار کار است که نقشه کار ما را در رابطه با اجرا مشخص می‌کند. در حقیقت این سند روند ارزیابی آثار است که در آن ما تلاش کردیم، رعایت عدالت و انصاف در آثاری که مجوز ورود به مدرسه را می‌گیرند، لحاظ شود. یکی از نقاط عطف در این مسیر نیز، نشان استاندارد است که به صورت الکترونیک به صاحبان آثار و نرم افزارها و ... ارائه می شود. همچنین در این شیوه نامه جدید بخش اشاعه، معرفی و پشتیبانی آثار نیز، مورد توجه ویژه‌‌ای قرار گرفته است.

در بخش دیگری از جلسه، زهرا تسلیمی به عنوان نماینده معاونت تربیت بدنی، تصویب شیوه نامه را اقدام موثری خواند و گفت: اعمال موارد اصلاحی در این سند جای خرسندی دارد و به خاطر این امر از کلیه دست اندرکاران سپاسگذارم. ان شاءالله این شیوه نامه بتواند کمک کند که ما در زمینه تربیت بدنی، محتواهای تولیدی را به استانداردها نزدیک کنیم و از آن بهره ‌مند شویم.

حسین سوزنچی، سرپرست دفتر تالیف آموزش عمومی و متوسطه نظری اظهار کرد: شاید خوب باشد که بتوانیم بندی را به شیوه نامه اضافه کنیم که طی دو سال آینده، یک بازبینی در آن داشته باشیم زیرا متن کاملا خوب و قابل اجراست اما لازم است که مانند بسیاری از مواردی که شاهد بوده‌ایم، بازبینی را به سال های دور موکول نکنیم.

وی ادامه داد: در این مسیر نیازمند یک بحث تبلیغی در صداوسیما برای اجرای این شیوه نامه هستیم. نکته دیگر این است که باید در این شیوه نامه مشخص کنیم که برای کنکور چه پیش بینی و اقدامی مد نظر داریم زیرا در بخش کنکور اکثر قریب به اتفاق تولیدات خلاف استانداردهای ما و جهت گیری آموزشی است پس باید بدانیم که در این بخش چه چیزی مد نظر است و برای چالش‌ها چه تدبیری اندیشیده شده است؟

علیرضا حاجیان زاده، مشاور عالی وزیر و دبیر ستاد همکاری حوزه‌های علمیه آموزش و پرورش در این جلسه، گفت: این کار از اهمیت زیادی برخوردار است. در واقع طرح تمامی جشنواره‌ها، گردش کار و ... که تنظیم و تصویب می‌شود حاصل اجرای کار است اما خلاصه مطلب آن استانداردهایی است که بر اساس آنها اثر تالیف می‌شود و مهر تایید بر آن زده می‌شود.

وی افزود: باید در این مسیر سه رویکرد مورد توجه قرار گیرد که هر کدام کارایی خود را دارد. رویکرد نخست علمی است و باید ازجهت صحت و سقم علمی و سطح کار با آنچه که در کتاب های درسی تنظیم می شود، برابر باشد. رویکرد دوم نیز آموزشی است زیرا همانطور که می‌دانید علم و آموزش مقوله‌ای جدا هستند و رسالتی که در سازمان پژوهش و آموزش و پرورش است، کار آموزشی است. رویکرد سوم نیز، بخش دینی در آثار آموزشی است که البته به معنای ارائه احکام دینی به شکل مستقیم نیست بلکه ابعاد اعتقادی از جنس توحیدی مد نظر است تا بتوانیم جهت گیری اعتقادی را نیز در نظر بگیریم که نیازمند توجه و مراقبت بیشتری است.

وحید تمنا، رئیس هیات مدیره انجمن فرهنگی ناشران آموزشی، از اجرای شیوه نامه اجرایی تشکر کرد و گفت: اجرای یک کار بنیادین نشان دهنده عمیق دیدن موضوعات آموزشی است.

وی در ادامه خواستار ارائه دلایل روشن به ناشران در راستای رد اثر شد، و گفت: چرا ناشر که کتابی را می‌آورد، نباید ببیند و بداند که هر ارزیاب در مورد کتاب چه گفته است؟ به نظر من، باید ناشر بداند که اثر دارای چه ویژگی‌هایی هست یا نیست که رد شده است؟ این امر باعث می‌شود که بتوانیم متوجه موارد شویم و اموری که قابلیت تصحیح دارند را، اصلاح کنیم. متاسفانه در این مسیر، دلایل ذکر نمی‌شود اما به نظرم لازم است که این موارد و دلایل به اطلاع ناشر و تولید کننده برسد.

عبدالعظیم فریدون، رئیس هیات مدیره انجمن فرهنگی ناشران کودک و نوجوان نیز در این جلسه، گفت: به نظرم در کمیته علمی، حتما باید از بخش خصوصی دو نفر حضور داشته باشند تا امکان ارائه نقطه نظرات و یا دفاعیه‌ها برای این بخش نیز وجود داشته باشد.

وی ادامه داد: در یکی از بندهای این شیوه نامه آمده است که معلم امکان معرفی منابع غیر استاندارد را ندارد اما به نظرم لازم است که علاوه بر معرفی، کلمه بهره برداری را نیز ذکر کنیم تا این امکان نیز محدود شود.

نوروزی، نماینده بازرگانی صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، نیز در بخشی از این جلسه، گفت: امسال بر مبنای سخنان مقام معظم رهبری سال مانع زدایی است و ما باید بر همین مبنا تولیدات را تسهیل کنیم لذا آمادگی همکاری در این بخش را داریم.

وی افزود: ما در بخش تبلیغات چه در قسمت بازرگانی و چه برنامه‌های تولیدی که دوستان درباره کتاب‌های درسی صحبت می‌کنند حتما درخواست گرفتن مجوز از منابع آموزشی را داریم و تمام این افراد دارای مجوز هستند. ما حدود ۹ هزار ناشر طبق اعلام وزارت ارشاد داریم که تنها سه یا چهار ناشر تبلیغ می کنند و درصد اندکی هستند لذا لازم است که قبل از اینکه هزاران نسخه کتاب به چاپ برسند، درباره رد یا قبول آن اقدام کنیم. در این مسیر باید، طی یک تفاهم با وزارت فرهنگ و ارشاد، هر اثری که آمادگی ارائه دارد، چه دیجیتال و چه مکتوب، پیش از گرفتن شابک بررسی شود و سپس به آن امکان چاپ داده شود.

عیسی زاده از دفتر فناوری و ارتباطات پیشنهاد کرد که در راستای بهبود روند کار این شیوه نامه، یک سامانه طراحی شود تا تمامی گروه‌های دولتی و خصوصی بتوانند در آن حضور داشته باشند و امکان مدیریت تمامی ارکان را به صورت یکپارچه ایجاد کند.

فلاح، معاون سازمان استاندارد بیان کرد: در حوزه سخت افزاری آموزشی، استانداردهای ملی وجود دارد که مد نظر قرار داده می‌شود اما در حوزه محتوایی که به صورت تخصصی در حوزه آموزش و پرورش است، بالطبع تدوین استانداردها به عهده خود سازمان است. سوال من این است که آیا استانداردهایی که در این متن اشاره شده، برای ناظران و ارزیاب‌ها مشخص است و این افراد دوره‌های آموزشی را گذرانده‌اند؟

وی پیشنهاد داد: ما کارشناسان استانداردی در حوزه آموزش داریم که در صورت تمایل، در بخش ارزیابی محتواهای آموزش، می‌توانند به شما کمک کنند و یا باز هم در صورت درخواست شما، ما امکان ارائه پروانه کارشناسی به ارزیاب‌های شما را داریم تا بتوانند وظایف محوله در این عرصه را به نحو احسنت انجام دهند.

امیر قاسم عمادی از مرکز توسعه فرهنگ و هنر وزارت ارشاد، نیز در این جلسه، برای گام دوم این شیوه نامه اعلام آمادگی کرد و گفت: این شیوه نامه از هر جهت یک اقدام خوب و شایان توجه است و ما در مرکز توسعه فرهنگ و هنر نیز آمادگی هر نوع همکاری برای گام دوم این شیوه نامه را داریم.

جمع بندی

حسن ملکی در بخش پایانی این جلسه به نکات ارزشمند مطرح شده، اشاره کرد و گفت: نکات بسیار با ارزشی در این عرصه مطرح شد که شایان تقدیر و تشکر است. در این شیوه نامه اجرایی آیین نامه ساماندهی ضمن اینکه همه موارد در جایگاه خود دارای اهمیت است و اصلاح خواهند شد، محور اصلی این شیوه نامه بحث ارزیابی آثار است و عمده نظرات نیز مربوط به این بخش بود.

وی افزود: ما در ارزیابی آثار یا تولیداتی که انجام شده و مورد تایید ما نیست یا به عبارتی مایل نیستیم که وارد مدارس شوند، باید یک روند مشخص را دنبال کنیم، در جهت بالعکس نیز باید از موارد مناسب حمایت شود تا دانش آموزان و معلمان بتوانند از آن بهره برداری کنند.

رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی تصریح کرد: شاید برخی از مطالب دارای بعد علمی و آموزشی بالایی باشند اما باید توجه داشت که اگر به لحاظ اعتقادی یا فرهنگی دارای مغایرت هستند، باید از حضور آنها جلوگیری کنیم و یا اینکه حضور را به حداقل برسانیم.

ملکی ادامه داد: در مسیر نهایی شدن این شیوه نامه و در مرحله نخست، ما نیازمند تهیه استانداردهای لازم برای ارزیابی هستیم البته این امر در این بخش استانداردهای منابع مکتوب و غیر مکتوب باید جداسازی شود. بحث دوم تبلیغ استاندارها در جامعه است تا خود ناشران و تولیدکنندگان از طریق تبلیغ درست و به موقع بدانند که سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی با این استانداردها منابع و تولیدات را بررسی می‌کند البته قطعا باید درباره شیوه تبلیغ اندیشید.

وی افزود: سومین مرحله، ارزیابی تولیدات است و سپس تایید تولیداتی که استانداردهای لازم را دارند، نیاز است. در مورد اعلام دلایل رد آثار به ناشران نیز، من فکر می‌کنم که در صورت درخواست ناشر باید این دلایل از طریق دبیرخانه ارائه شود.

معاون وزیر آموزش و پرورش تصریح کرد: به نظر می‌رسد که در بخش ارزیابی و ابعاد مختلف موجود در آن، به یک شیوه نامه مختصر و شفاف نیاز است. همچنین باید فرصت اصلاح تولیدات را نیز طی تعاملاتی که با ناشران برقرار می کنیم، ایجاد کنیم. در این مسیر، برگزاری نشست‌های مختلف نیز به قصد تبادل افکار با ناشران، باید در دستور کار قرار گیرد و مقدار آن نیز باید بیشتر شود. متاسفانه امروز ارتباط موثر در این بخش اندک است و باید درباره چگونگی این مسئله به یک الگو و مدل دست پیدا کنیم. در واقع نیازمند یک ارتباط ساختاری در این عرصه هستیم و من تقاضا دارم که خود ناشران نیز در این راستا به ما پیشنهاد بدهند تا بتوانیم به یک نظام ارتباطی مشخص بین سازمان و ناشران دست پیدا کنیم.