موضوع معارف انقلاب اسلامی در کتب درسی بررسی شد

به گزارش روابط عمومی و امور بین‌الملل سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی، دراین جلسه، سیدعلی متولی، با اشاره به سخنان مقام معظم رهبری(مدظله العالی) بر اهمیت درج معارف انقلاب اسلامی در کتاب‌های درسی، گفت: در بیانات رهبر معظم انقلاب تمرکز خاصی بر تاریخ معاصر و تاریخ انقلاب وجود دارد بنابراین پرداختن به این بخش یک ضرورت به شمار می‌رود.

وی افزود: معارف انقلاب را می‌توان در سطح عام در نظر گرفت و به واسطه آن می توان درباره شیوه زندگی صحبت کرد. در واقع با در نظر گرفتن سطح عام، می‌توان گفت که معارف انقلاب در تمام کتاب‌های درسی ما جاری است زیرا درباره جهان بینی و شیوه‌ای از زندگی صحبت می‌کنیم اما اگر بخواهیم مصداقا درباره معارف انقلاب، به عنوان وقوع اجتماعی و تاریخی و اندیشه‌ای صحبت کنیم احتمالا می‌توانیم روی تعداد محدودتری از کتاب‌ها متمرکز شویم و مشخصا به کتاب هدیه‌های آسمانی، تاریخ معاصر و اندیشه‌های دینی و تا حدی علوم اجتماعی اشاره کنیم.

در ادامه حسن ملکی، معاون وزیر آموزش و پرورش بر لزوم توجه کلان به این موضوع تاکید کرد و گفت: ما نباید بحث را به کتاب و تاریخ محدود کنیم و باید با نگاهی کلان‌تر مباحث را بررسی کنیم. ما در هیات اندیشه ورز راهبردی به دنبال تصویب چیزی نیستیم، بلکه این هیات به مثابه عقل منفصل سازمان است که سعی دارد به ما معاونت و کمک بدهد تا در تصمیم سازی‌ها و تصمیم گیری‌های مرتبط با برنامه‌های درسی به نحو مطلوبتری اقدام کنیم.

رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی ادامه داد: ما به دنبال حرکت به سوی بسته‌های تربیت و یادگیری هستیم تا ان شاالله این بخش، به تدریج جایگزین کتاب درسی شود بنابراین نمی‌خواهیم نگاه را به کتاب درسی محدود کنیم زیرا برنامه درسی وقتی عینیت بیابد به صورت مواد و رسانه‌های مختلف می‌تواند ظاهر شود. کتاب درسی رسانه‌ای محدود است و امکان تحقق همه هدف های تربیتی و آموزشی را ندارد البته قرار بر حذف کتاب نیست اما سعی داریم که از حالت محوریت و صرف کتاب درسی رها شویم.

ملکی تصریح کرد: می‌خواهم از منظر برنامه های درسی و انتظاراتی که داریم، به این موضوع بپردازم. در واقع ما در برنامه‌های درسی با معارف گوناگون از قبیل معارف دینی خاص و نه عام مواجه هستیم. در این مسیر، معارفی که به طور ویژه به دین ارتباط پیدا می‌کند، مد نظرم است که در کتاب‌های هدیه های آسمانی و معارف دینی جلوه می‌یابد. در دسته دوم می‌توانیم به معارف اجتماعی اشاره کنیم که شامل مجموعه تعلیمات، دانش‌ها، ارزش‌ها و مهارت‌هایی است که مربوط به مناسبات اجتماعی دانش آموزان با یکدیگر می‌شود و آنها را برای زیست اجتماعی آماده می‌کند که به طور عینی در کتاب مطالعات اجتماعی جلوه می‌یابد. دسته سوم معارف اقتصادی هستند که شامل مجموعه‌ای از مطالبی است که مربوط به معیشت و اقتصاد می‌شود، در ادامه این بحث، ما معارف سیاسی و ادبی و هنری و ... را نیز داریم که مجموعه این معارف برنامه‌های درسی را تشکیل می‌دهند لذا از یک جهت می‌توان گفت که برنامه‌های درسی چیزی جز نظام معارف نیستند که هر کدام در ابعاد مختلف مطرح می‌شوند و منشور گونه هر وجهی از آن به یک معرفت ارتباط می‌یابد و در عین حال مجموعه آن‌ها یک شبکه را تشکیل می‌دهند.

وی با اشاره به ابعاد مختلف تربیت انقلابی بیان کرد: ما معارف دیگری به نام انقلاب اسلامی را در این مسیر، مد نظر داریم. به عنوان مثال اگر معارف اجتماعی به تربیت اجتماعی مربوط است و یا معارف اقتصادی به تربیت اقتصادی و معارف دینی به تربیت دینی و ... مربوط می شوند، معارف انقلاب اسلامی باید نوع دیگری از تربیت به نام تربیت انقلابی را شکل دهد. به این معنا که معارف انقلاب اسلامی باید روحیه انقلابی گری را، به معنای درست کلمه که مکرر از فرمایشات مقام معظم رهبری برداشت می‌شود، در بر داشته باشد. باید اشاره کنم که این معارف انقلاب اسلامی دارای ماهیت اجتماعی، تاریخی، اقتصادی و ... است. به عنوان مثال وقتی از اقتصاد مقاومتی حرف می‌زنیم از ابعاد اقتصادی به آن نگاه می‌کنیم اما از یک جهت معارف انقلاب اسلامی از سایر معارف متمایز است زیرا جنس دیگری دارد و البته در برگیرنده همه معارف نیز هست زیرا معارف انقلاب در قالب‌های گوناگون می تواند ظاهر شود و مباحث مختلفی چون اقتصاد، سیاست و ... را در بر می‌گیرد.

رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی تصریح کرد: معارف انقلاب به دنبال این است که دانش آموزان را تربیت انقلابی کند. مقام معظم رهبری بارها بر تربیت انقلابی تاکید داشته‌اند اما مساله این است که صرفا با آنچه که امروز آموزش داده می‌شود، این امر، محقق نمی‌شود البته آموزش‌های کنونی بی تاثیر نیست اما مد نظر ما آموزشی است که بتواند فرد را انقلابی کند. در واقع معارف انقلاب مجموعه معارفی است که فرد را بین واقعیت‌ها و آرمان‌ها به نحوی قرار دهد که فرد بتواند با توجه به واقعیت‌ها به سمت آرمان‌ها حرکت کند. در واقع یک فرد انقلابی، فردی است که واقعیت‌ها او را متوقف نمی‌کند و او می‌تواند با شناخت درست واقعیت‌ها به سمت آرمان‌ها حرکت کند. حال این آرمان‌ها می‌توانند سیاسی، ادبی، اقتصادی و ... باشند زیرا اینها قالب‌های مختلفی است که معارف می‌تواند در آن حرکت کند لذا آرمان طلبی یکی از ارکان مهم است.

ملکی با اشاره به سوالات زیرساختی در این مسیر، گفت: ما در این جلسه باید به چند سوال پاسخ دهیم و آن این است که وقتی از معارف انقلاب در برنامه درسی حرف می‌زنیم به چه معناست و چه قلمروهایی را در بر می‌گیرد؟ و اگر بخواهیم سرفصل‌هایی برای این معارف بنویسیم شامل چه چیزی است؟ سوال دیگر این است که آیا معارف انقلاب اسلامی با توجه به دوره‌های تحصیلی تعین‌های خاصی باید داشته باشد و دوره تحصیلی از بعد کمی و کیفی چه تاثیری بر معارف انقلاب اسلامی دارد؟

وی ادامه داد: مسئله دیگر این است که معارف انقلاب در برنامه‌های درسی، در کدام رسانه و مواد آموزشی بهتر می‌تواند ارائه و تفهیم شود؟ در واقع با چه روش‌ها و راهبردهایی، می‌توان معارف انقلاب اسلامی را در وجود یادگیرنده نهادینه کرد؛ به گونه‌ای که دانش آموز با این معارف زندگی کند و به فرهنگ او تبدیل شود تا صید صیادان نشود.

در ادامه وفاییان رییس جوزه تربیت و یادگیری مطالعات اجتماعی، بر لزوم توجه به نگاه متفاوت در این مسیر تاکید کرد و در این باره گفت: معارف انقلاب اسلامی را شاید به مثابه یک رویکرد یا روح دانست که در همه حوزه‌ها می‌تواند خود را نشان دهد.

وی افزود: شاید برای گفتن یک نکته یا اصل، از سال دوم یا سوم ابتدایی به صورت غیر مستقیم تمهید انجام داد تا از سال دهم بتوان حرفی صریح کفت. به نظرم، در معارف انقلاب اسلامی مخصوصا در آموزش آن، باید نگاه تدریجی را لحاظ کنیم لذا به یک چارچوب مفهومی و یک چارچوب نظری متناسب با سازمان در این رابطه نیاز داریم.

خانم رام، نیز در ادامه این جلسه، بر لزوم توجه به ابزارهای روانشناختی در این مسیر اشاره کرد و گفت: این اقدام را یک برنامه تربیتی می بینم بنابراین نباید به دنبال فربه کردن برنامه درسی فعلی از جهت دانش و محتوای اطلاعاتی باشیم.

وی در ادامه افزود: معتقدم که تربیت منزل به منزل با ابزارها و مربیان پیش می‌رود بنابراین لازم است که از رویکرد شناختی به زیبایی شناختی حرکت کنیم. به این معنا که از بعد عاطفی به حب و بغض‌ها، اشتیاق‌ها و تنفرها و ... توجه کنیم. در واقع ما باید سعی کنیم تا بیش از اینکه صرف آگاهی دهی خشک و منطقی و حتی علم زده پیش برویم، به سمت مباحث درونی و روانشناختی حرکت کنیم تا بتوانیم مباحث جذابی را پیش روی دانش آموز قرار دهیم.

حجت الاسلام موسوی نیز در ادامه این جلسه بیان کرد: اهمیت تربیت سیاسی به شکل عام پوشیده نیست و پرداختن به آن یک نیاز و ضرورت است. در این مسیر ضروری است که مباحث کلی را در یک قالب مشخص دنبال کنیم. در این راستا، من یک کتاب مختصری به نام «تربیت انقلابی» نوشته‌ام و در آن تلاش کردم که از موضع تربیت در راستای مفهوم و... در فضای گفتمان انقلاب اسلامی و در کالبد تجربه جمهوری اسلامی، مفهوم تربیت انقلابی را صورت بندی کنم. حال که به دنبال بررسی فلسفی و تحقق بخشیدن تربیت انقلاب اسلامی و انعکاس دادن آن در کتاب‌های درسی هستیم، شاید بتوانیم با نقد آن کتاب به عنوان یک درخت و پیش نویس، کار را آغاز کنیم.

حجت الاسلام لطیفی نیز در بخشی از این جلسه، گفت: باید در بخش نخست ببینیم که کمبود مطرح شده در مباحث انقلابی در کجا احساس شده، زیرا فکر می‌کنم که برخلاف برخی مباحث، ما در بخش‌هایی نیز دچار اشباع شده‌ایم.

وی افزود: متاسفانه برخی از کتاب‌ها در حال انفجار از ارائه مداوم داده‌های تاریخی هستند و مسئله این است که ارائه صرف داده‌ها کمکی به هویت انقلابی نمی‌کند. این در حالی است که برخی کتاب خاطرات تاریخی بسیار دلپذیرتر و جذابتر این مباحث را مطرح می‌کنند. به نظرم باید در ارائه داده ها روش های متفاوتی را پیدا کنیم و از روش‌های داستانی بهره مند شویم.

ملکی در بخش پایانی این جلسه، موضوع معارف انقلاب اسلامی را دغدغه مهمی خواند و گفت: این مسئله برای همه ما یک دغدغه بسیار مهم است بنابراین پرداختن به آن در این جلسه بسیار حائز اهمیت است. بدیهی است که طبق یک سری از الزامات، ما باید برنامه معارف اسلامی را در دروس مطرح کنیم اما متاسفانه در این مسیر کاری عمیق انجام نشده است.

وی ادامه داد: مباحث مطرح شده در این جلسه نشان می‌دهد که هنوز باید درباره مباحث پایه‌ای به بررسی بپردازیم و باید سوالات پایه‌ای بیشتری را مد نظر قرار دهیم.

معاون وزیر آموزش و پرورش، سازمان پژوهش را در مسیر تربیت فرد انقلابی، مهم خواند و گفت: مقصود ما از این سوالات دستیابی به تربیت یک فرد انقلابی است زیرا ما باید بتوانیم سهم برنامه درسی و سازمان پژوهش را در این راستا ادا کنیم. ما باید به یک سند دست پیدا کنیم تا بتواند چراغ راهنمای برنامه درسی معارف انقلاب اسلامی در این مسیر شود و پس از آن و بر اساس آن سند، می‌توانیم، برای تدوین دروس در دوره‌های مختلف اقدام کنیم.

ملکی از حاضران در جلسه خواست که برای جلسه بعدی این هیات اندیشه ورزی به موضوعات زیرساختی و سوالات اساسی بیاندیشند و گفت: موضوع جلسه بعدی ما به طور مشخص این است که منظور از معارف انقلاب اسلامی در ارتباط با برنامه‌های درسی چیست؟ زیرا من فکر می‌کنم که ما نیازمند بحث در موضوعات زیرساختی و پایه‌ای هستیم بنابراین در جلسه آینده قدری درباره قلمروهای این بحث، گفتگو خواهیم کرد و ان شاالله هندسه این بحث را تکمیل خواهیم کرد و سپس به سوالات بعد خواهیم پرداخت.