نقش و مسئولیت‌ سازمان‌ها و نهادهای مدنی در مقابله با کووید 19

به‌گزارش ایران، اما در این میان در دوران همه‌گیری نقش سازمان‌های مردم نهاد خیلی کمرنگ و کمتر دیده می‌شد. بخصوص در زمینه اطلاع‌رسانی، پیشگیری و مقابله با این بیماری آن‌گونه که باید دیده نشدند. در حالی که ظرفیت بالقوه سمن‌ها و سازمان‌های مردم نهاد می‌تواند در کاهش بحران‌های اجتماعی و همچنین تشویق مردم به مشارکت حداکثری درخصوص رعایت پروتکل‌های بهداشتی برای مهار این بیماری نقش‌آفرینی کند. به اعتقاد کارشناسان، این تشکل‌ها می‌توانند دولت و ستاد ملی کرونا را در تصمیم‌گیری‌ها و سیاستگذاری‌ها و انتقال آن به لایه‌های مختلف جامعه حمایت و پشتیبانی کنند و بخشی از بار این بحران بزرگ را از دوش دولت بردارند. البته ناگفته نماند در این میان برخی سمن‌ها در شهرهای کوچک داوطلبانه برنامه‌ها و آموزش‌هایی در حوزه بهداشت و درمان برای اقشار آسیب پذیر انجام دادند. اما همچنان جای خالی آنها در مصاف جدی با کرونا احساس می‌شود.

نقش کلیدی نهادهای مدنی در آگاه‌سازی مردم
سعید معدنی جامعه‌شناس معتقد است نهادهای مدنی مردم نهاد در آگاه‌سازی مردم نقشی غیرقابل انکار دارند. او در این‌باره می‌گوید: نهادهای مدنی مردم نهاد می‌توانند نقش واسط بین مسئولان و جامعه را برعهده بگیرند، اما باید مراقب باشند که خارج از دستورات و براساس سلیقه خود رفتار نکنند چراکه نتیجه چنین رفتاری سردرگمی و سرگردانی مخاطبان خواهد بود. یکی از مشکلاتی که هم‌اکنون وجود دارد و جامعه را به چنین شرایطی رسانده این است که هرکس تحلیل و تفسیر خود را از موضوع شیوع همه‌گیری درجامعه دارد و تفسیرهای خود را ارائه می‌دهد و براساس آنها عمل می‌کند. از این‌رو نهادهای مدنی با امانتداری در اطلاع‌رسانی می‌توانند نقش کلیدی در آگاه‌سازی مردم و رهایی از خیز چهارم کرونا در جامعه داشته باشند. این جامعه‌شناس با بیان اینکه نهادهای مدنی می‌توانند نقش مددکاری اجتماعی را ایفا کنند، می‌افزاید: از سوی دیگر نهادهای مدنی می‌توانند به کمک خانواده‌های سالمند که امکان حضور در جامعه را ندارند بشتابند و در مواقع ضروری به آنها کمک کنند. کمک به سایر اقشار جامعه که به هر دلیل دچار مشکل هستند از معلول و سالمند گرفته تا گروهی که سالم هستند و به دلیل شیوع بیماری دچار مشکلات اقتصادی شده‌اند یکی از مهم‌ترین مسئولیت‌های نهادهای مدنی در شرایط فعلی به شمار می‌آید. او در ادامه تأکید می‌کند: اگر جامعه به معتبر‌ترین منابع تکیه کند، می‌تواند از بحران فعلی با کمترین آسیب عبور کند. چیزی که اعتبار یک نهاد مدنی یا یک رسانه را از بین می‌برد تکیه بر گفتار افراد غیرمتخصص است. متأسفانه این موضوع در جامعه ما باب شده و افراد از هر دریچه‌ای اطلاع‌رسانی می‌کنند که این اعتبار رسانه‌های ما را زیر سؤال می‌برد. بنابراین نهادهای مدنی و همچنین رسانه‌ها باید به مسئولانی که مستقیماً با این موضوع در ارتباط هستند تکیه کنند و صحبت‌ها و هشدارهای آنها را به مردم انعکاس دهند.

کمک به شفاف‌سازی در دوران کرونا وظیفه مهم نهادهای مدنی
سمیه توحیدلو، جامعه‌شناس هم با تأکید بر اینکه توانمند‌سازی مردم در عبور از بحران کرونا و قطع زنجیره بیماری در شرایط فعلی بسیار اهمیت دارد می‌گوید: نهادهای مدنی در توانمند‌سازی مردم نقشی مؤثر دارند. این توانمند‌سازی مانند سپری خواهد بود که در برابر مسائل اقتصادی، روانشناختی و اجتماعی و همچنین کاهش همبستگی‌های اجتماعی ناشی از کرونا که این روزها بسیار مشاهده می‌شود، از انسان‌ها محافظت می‌کند. او ادامه می‌دهد: توانمندسازی انسان‌ها نیازمند آموزش است. این آموزش نیز برعهده نهادهای رسمی و غیررسمی است که یک بخشی از نهادهای رسمی به دلیل اینکه وظایف ویژه دیگری دارند کمتر به این مهم می‌پردازند و نهادهای غیررسمی هستند که می‌توانند در این زمینه بیشتر کمک کنند. این جامعه‌شناس با اشاره به نقش نهادهای مدنی در شفاف‌سازی بیان می‌کند: نکته دوم این است که نهاد مدنی به شفاف‌سازی کمک می‌کند. یکی از مهمترین معضلاتی که درحال حاضر همه جوامع با آن درگیر هستند و جامعه ما هم هرچند آرام اما با آن مواجه است موضوع واکسیناسیون است. بالاخره این جامعه با مسأله واکسیناسیون کرونا مواجه خواهد شد و به دلیل محدودیت‌های موجود، انواع رانت‌ها و شبکه‌های زیرزمینی شکل خواهد گرفت. هیچ مجموعه دولتی نمی‌تواند این فرایند را شفاف کند، درحالی که این مطالبه شفافیت مهم است. در شرایط فعلی شایعاتی مبنی بر فروش واکسن کرونا در شبکه‌های مجازی دیده می‌شود، از آنجایی که این موضوع به مرگ و زندگی افراد مربوط می‌شود، نباید بگذاریم فضا به سوی عدم شفافیت و رانت خواری‌ها و ویژه‌خواری‌ها پیش برود. از این‌رو به نظر می‌رسد یکی از مهمترین کارهای نهادهای مدنی و رسانه‌ها شفاف کردن چنین مواردی و همچنین ارائه پیشنهاد فرایند‌های مناسب برای عملی شدن موضوع شفاف سازی است. هنگامی که شفاف‌سازی در جامعه صورت بگیرد مردم به هشدارها اعتماد و به دستورات پیشگیرانه عمل می‌کنند. او بر این باور است که خیریه‌ها و نهادهای مردمی می‌توانند کمک‌های شایان توجهی در رعایت پروتکل‌ها از سوی مردم داشته باشند.

«کمک» سهم سازمان‌های مردم نهاد در بحران کرونا
احمد قویدل عضو شورای راهبردی شبکه غیردولتی «کمک» در مورد سهم نهاد‌های مدنی در مقابله با کرونا می‌گوید: شبکه «کمک» متشکل از شبکه‌های تخصصی سازمان‌های مردم نهاد است. بزرگ‌ترین نقشی که سازمان‌های مردم‌نهاد در موقعیت بحران کرونا دارند مشارکت در اطلاع‌رسانی به جامعه مدنی است. این محور اصلی ما در انجام فعالیت‌مان از همان ابتدای تشکیل این مسأله بوده که این رسالت برخلاف تصور عموم کمک‌های مادی در بحران‌های اینچنینی اثربخشی بیشتری دارد، این در حالی است که ما معتقدیم بیشترین نقشی که سازمان‌های مدنی و مردم نهاد در زمان شیوع و گسترش کرونا دارند آشنایی آحاد جامعه با تکلیف و مسئولیت اجتماعی آنها در مقابله با کروناست. در اولین دیداری که با دکتر زالی داشتیم، ایشان جمله‌ای طلایی به ما هدیه دادند که «ما از شبکه‌های مردم نهاد چیزی نمی‌خواهیم جز آنکه کاری کنید مردم به ما اعتماد و دستورالعمل‌های ما را اجرا کنند» و به نظرمن این شیوه اصولی رفتار و جمله شایسته ایشان باعث شد مجموعه بزرگی از سازمان‌های مردم نهاد تلاش خودشان را در راستای این اعتمادسازی گسترش دادند یا در این امر ورود کردند. او با اشاره به میزان سرمایه اجتماعی در زمان شیوع کرونا می‌گوید: متأسفانه در زمان شیوع کرونا سرمایه اجتماعی کشور بشدت پایین بود. پس در اولین قدم شبکه «کمک» شروع به جلب اعتماد مردم به رهنمودهای دولت کرد. شبکه کمک بر این اعتقاد است سازمان‌های مردم نهاد نقش مهمی در ترویج توصیه‌های بهداشتی و دعوت مردم به رعایت شیوه نامه‌های بهداشتی دارند. تردیدی وجود ندارد که دولت متکی به سرمایه‌های اجتماعی می‌تواند پیش‌برنده سیاست‌های اجرایی در رابطه با مهار کرونا باشد. سازمان‌های مردم نهاد به موازات ایفای این نقش مهم و رسالت اجتماعی خود می‌توانند مطالبات مردم را نیز جمعبندی و پیگیری کنند.