دوران حساس نوجوانی؛ امیدها و ناامیدی ها

با وجود آنکه کودکان نیازمند آرامش، امنیت و خیال پردازی‌های خویشند، اما رفته رفته و با مرور زمان کودک با وقایع بیرونی مواجه می شود. روانشناسان امیدواری بدون شناخت کامل وقایع در دوران کودکی را یکی از عوامل یاس و ناامیدی و همچنین کاهش اعتماد به نفس در دوران نوجوانی می‌دانند. (البته باید بدانیم که خیالبافی های شیرین کودکانه از این قاعده مستثنااست) همه کودکان‌ آینده خود را بسیار روشن و و بسیار جذاب می بینند و برای خود اهدافی والا مشخص می کنند.
در گذشته نوجوان چشمه جوشان دریای بیکران استعداد بود.نوجوانان دیروز علاقه‌اش را می‌شناخت و به سمتش می رفت و موفق هم می شد اما اکنون چه؟
نوجوان امروز گمشده است؛ گمشده در زندگی با هزاران مشکل از مشکلات روحی و روانی گرفته تا مشکلات اقتصادی همه و همه دست به دست هم دادند تا ایمان، امید و تفکر را از نوجوان امروز بگیرند. نوجوان امروز آینده‌ای روشن را برای خود نمی بیند. او سعی بر آن دارد که به جای مبارزه و استقامت در برابر مشکلات از واقعیات موجود بگریزد به تخیلات روی بیاورد و این
تخیلات کودکی که تبدیل به امیدواری بدون آگاهی شده نوجوان را به قعر سیاهچاله تخیلات می‌برد.
هنگامی که نوجوان در می‌یابد که امید کاذبی را که به اهداف خود داشته با واقعیات موجود تطابق ندارد حیران و درمانده می شود و اعتماد به نفس خود را از دست می دهد چونان شخصی که قله زیبای کوه را هدف گرفته و ناگهان دره عمیق و هولناک را پیش چشمان خود می‌بیند.
دانیل کیتینگ (۱۹۸۰) یکی از ویژگی های اساسی نوجوان را آینده نگری می‌داند و به این عقیده است که نوجوان در طول روز بارها و بارها زندگی آینده خود را می سازد دوباره خراب می‌کند و باز از نو می سازد.
بی شک ما در اجتماع نوجوانانی را می‌بینیم که از روحیه و امید بالایی برخوردارند. امید را وسیله ترقی خود می‌بیند و در مقابل عده‌ای دیگر مفهوم امید را نیاموخته و روحیه ناامیدی و یاس در درونشان شعله ور است.
اگر بخواهیم به اهمیت امید در جامعه اشاره کنیم تدبر در این آیه شریفه قرآن جوابگوی همه سوالات ما خواهد بود. خداوند در قرآن کریم به گناهکاران می‌فرماید:« از رحمت خدا ناامید نشوید که خداوند همه گناهان را می آمرزد و او آمرزنده مهربان است»(زمر ۲۳)
اما اکنون چه شده که نوجوانی که می بایست سرشار از امید و اعتماد به نفس باشد در قعر نومیدی و سرافکندگی فرو رفته خود را گناهکار می پندارد؟
خانواده اولین اجتماع زندگی هر فرد است پس نمی‌توان نقش آن را در نومیدی نوجوانان انکار کرد. ناامیدی در خانواده، خانه را متشنج می کند و عواقب ناگواری چون فرار فرزند، همسرآزاری،کودک‌آزاری و خودکشی را به دنبال دارد. والدین ناامید، یاس را به فرزندان خود تزریق می کنند و فرزند را پوچ و سردرگم و افسرده می سازند.
از نقش مدرسه و رشته تحصیلی نیز نباید غافل شد و چشم پوشید. انتخاب رشته تحصیلی آغازگر امید برای رسیدن به هدف است؛ رشته های تحصیلی بر حسب نوع و میزان آموزش‌ها شیوه‌های متفاوتی از امید را به نوجوانان می آموزند و انگیزه های متعددی را در درون آنها می رویاند. آنچه در نظام تعلیم و تربیت ما می گذرد این است که برنامه های درسی معمولاً با حجم بالای عناوین مطالب درسی همراه بوده و نوعا روش تدریس غیر فعال را می‌طلبد و همین باعث شده تا شور و نشاط و امید نوجوان در مدرسه دود شده و هوا برود. باید دانست که مدرسه تنها جای درس و کتاب و دفتر و حساب و هندسه نیست؛ مدرسه تمرین زندگی است ؛ نوجوان روابط اجتماعی را درون مدرسه می آموزد تا بتواند فردا روزی در جامعه با اقشار مختلف ارتباط بگیرد.
جامعه ای مدرن و پیشرفته است که در آن مردمان به جای غرق شدن در تخیلات و تسلیم شدن در برابر مشکلات ؛ عزم را جزم کنند و بایستند ، مبارزه کنند و امیدوار باشند علی الخصوص نوجوانان که آینده جامعه به دستان آنها ساخته خواهد شد.
باید به یاد داشت امید اگر چه حلال مشکلات نیست اما درد را قابل تحمل می‌کند زیرا فرد امیدوار در پس هر غروب ؛ خورشیدی زیبا و صبح صادق می بیند و به آینده خود ایمان دارد. چنان که نظامی می‌سراید:
در ناامیدی بسی امید است
پایان شب سیه سپید است