اختلال سلوک درکودکان و نوجوانان

اختلال سلوک مجموعه‌ای پایدار از رفتارهایی در کودک یا نوجوان است که به مرور زمان شکل می‌گیرد و تحول می‌یابد و معمولاً مشخصه اختلال سلوک یکی از اختلالات روانی است که در کودکی یا نوجوانی تشخیص داده شده است. مشکلات اختلال سلوک به وسیله رفتارهای ضداجتماعی توصیف شده‌اند مانند: دزدی، دروغ گویی، جنگیدن و انفجارهای خشم که این رفتارها می‌تواند مشکلات قابل توجهی برای کودکان و خانواده‌های آنان ایجاد کند و هزینه قابل توجهی را نیز به جامعه تحمیل کند.

اکثر مشکلات والدین با فرزندان خود، به دلیل مشکلات رفتاری کودکان و ناتوانی والدین در کنترل آن‌ها است. اگرچه سرپیچی از دستورات والدین و استقلال طلبی، مشکلات رفتاری و اذیت کردن دیگران تا حدی جزو دوره عادی رشد کودکان و نوجوانان محسوب می شود، اما تشدید این رفتار‌ها و افراطی شدن آن‌ها می‌تواند یک هشدار خطرناک برای والدین باشد. یکی از مهمترین اختلالات رفتاری، اختلال سلوک است که برای درمان این اختلال، تربیت صحیح و همکاری بالای والدین را می‌طلبد.

علائم اختلال سلوک یک شبه ظاهر نمی‌شوند؛ بلکه بسیاری از علائم آن در طول زمان شکل گرفته‌اند و به الگوی مستمر نقض حقوق دیگران می‌انجامند. سن متوسط شروع اختلال سلوک در پسرها پایین‌تر از دختران است.

دروغ گویی مستمر، فرار مستمر از مدرسه و خرابکاری در اختلال سلوک شایع است. در موارد شدیدتر خرابکاری، دزدی و خشونت جسمی نیز وجود دارد که افکار و ژست‌های خودکشی در آن دسته از کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلال سلوک که در تعارض با همسالان، اعضای خانواده و قانون هستند و قادر به حل مسئله نیستند، شایع است.

برخی کودکان که رفتارهای پرخاشگرانه دارند قادر به ایجاد دلبستگی اجتماعی نیستند که این ناتوانی به صورت اشکال در روابط با همسالان تظاهر می‌کند. این افراد برای این احساسات و امیال و رفاه دیگران اهمیتی قائل نیستند.

ADHD و اختلال نافرمانی مقابله جویانه هر دو در افراد دچار اختلال سلوک شایع هستند و این هم ابتلایی پیش‌بینی کننده پیامدهای بدتری است. کودکانی که علائم را در سنین پایین‌تر بروز می‌دهند، تعداد بیشتری از علائم را دارند و این علائم را با شدت بیشتری بروز می‌دهند، بدترین پیش آگهی را دارند.

اگر اختلال سلوک تحت درمان قرار نگیرد، می‌تواند منجر به مشکلات اساسی و حتی اتفاقات ناگوار در زندگی فرد شود. پیامدهای اختلال در بزرگسالی فرد بسته به شدت علائم و عوامل خانوادگی و اجتماعی می‌تواند متفاوت باشد.

برای حل مشکلات روزافزون در کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلال سلوک، برنامه ­های درمانی مختلفی ابداع شده است، که از جمله مهم­ترین آن­ها می ­توان به مواردی مانند مداخلات رفتاری؛ آموزش مهارت­های اجتماعی؛ آموزش خانواده و خانواده ­درمانی و مداخلات دارویی اشاره­ کرد.

دانشجوی دکترای روانشناسی تربیتی*