روایتی از کاشفان میدان نفتی آذر

در این رویداد، آنچه بیشتر از تولید نفت اهمیت دارد، حس اعتماد به نفس و خلق تجربه موفق و تربیت نیروی انسانی متخصص است. صبر کردم تا کمی از جو داغ خبری عبور کنیم و گزارشی از کشف میدان بدهم. البته این منطقه برای من قبل از اینکه نماد نفت و صنعت و ثروت باشد، یادآور ایثار و حماسه و شهادت است. یادآور پاسدار شهید عبدالله فتاحی فرمانده محور چنگوله که در ۱۹ فروردین­‌ماه ۱۳۶۲ به پدر شهیدش پیوست و پیکرش در جوار امامزاده علی‌صالح(ع) صالح‌‌آباد ایلام آرمید. یادآور کنجانچم و کوه گچی و بلندی‌های قلاویزان و پاسگاه بدره و زرباطیه عراق و خونهایی که در آنجا به زمین ریخت. یادآور حماسه‌آفرینی فرزندان خمینی در تیرماه ۶۵ که چشم ارتش عراق را در ارتفاعات قلاویزان کور کردند و مهران آزاد شد و اگر نبود این خون‌ها، زبانم لال شاید الان میدان آذر، میدان مشترک نبود و همه آن متعلق به همسایه بود. آری اینان صاحبان اصلی افتخاراتند.

و اما بعد؛
اکتشافی‌ها عادت کرده‌اند که در هیچ مراسم افتتاحیه و روبان قیچی کردن و... نباشند و از این موضوع هم گله‌ای ندارند چون نام و نشان در گمنامی یافته‌اند و بزرگترها هم عادت کرده‌اند که یادی از کاشفان این میادین نکنند.
چون این کشف در زمان مدیریت اینجانب اتفاق نیفتاده، راحت‌تر می‌توانم از زحمات همکارانم در مدیریت اکتشاف یاد کنم. یکی از روش‌های اجرای پروژه‌های اکتشافی، تعریف و واگذاری بلوک‌های اکتشافی است که در بعد از انقلاب تقریباً ۲۰ بلوک اکتشافی تعریف و اجرا شده که منجر به جذب ۱.۲ میلیارد دلار سرمایه برای انجام پروژه‌ها و کشف نفت و گاز معتنابهی شده است. در این فرایند اجرای پروژه اکتشافی به یک شرکت خارجی واگذار می‌شود که پیشنهاد آن توسط مدیریت اکتشاف بررسی و تصویب می‌شود و اجرای پروژه‌ها نیز با مدیریت و نظارت مدیریت اکتشاف انجام می‌شود. در این نوع قراردادها که خودش نسل‌های مختلف دارد تمام ریسک بر‌عهده شرکت مجری یا پیمانکار است. کشف میدان آذر هم در قالب این نوع قرارداد و از طریق واگذاری بلوکی به نام بلوک اناران اتفاق افتاده است.

بلوک اکتشافی اناران به وسعت ۳۲۰۰ کیلومتر مربع در استان ایلام واقع شده و جزو ۱۷ بلوکی است که در سال ۱۳۷۸ در اولین دور مناقصات بین‌المللی توسط مدیریت اکتشاف به شرکت‌های نفتی ارائه شده است.
از میان چهار شرکت متقاضی، شرکت نروژی هیدرو به عنوان برنده مناقصه شناخته شد. نوع قرارداد بیع متقابل با ریسک کامل پیمانکار و زمان آن ۵۲ ماه بوده است.

طبق قرارداد منعقده، شرکت مذکور متعهد به انجام مطالعات و عملیات اکتشاف تفصیلی و حفاری چاه‌های اکتشافی با سرمایه و ریسک خود بوده است. لازم به ذکر است که شرکت هیدرو بعدها با شرکت دولتی نفت نروژ (استات اویل) ادغام شده و پس از تغییر نام‌های مکرر هم‌اکنون به اکینور (Equinor) مشهور است. در سال ۱۳۸۱پیمانکار با تصویب شرکت ملی نفت ایران، ۲۵درصد از سهم قراردادی خود در بلوک اناران را به شرکت روسی لوک اویل واگذار کرد تا با توان بیشتری به ادامه عملیات اکتشافی ادامه دهد. فعالیت‌های انجام شده در طی دوره اکتشاف که با نظارت و همکاری مستمر مدیریت اکتشاف صورت گرفت شامل مطالعات و عملیات زمین شناسی، باز پردازش ۱۱۵۰ کیلومتر لرزه‌نگاری قدیمی، برداشت ۱۰۴۳ کیلومتر لرزه‌نگاری دوبعدی جدید، پردازش و تفسیر لرزه‌نگاری و سرانجام حفاری سه حلقه چاه اکتشافی بوده است. با توجه به وجود زمین‌های بسیار گسترده آلوده به مین و مواد منفجره به جای مانده از جنگ تحمیلی در محدوده قراردادی، طراحی و انجام این حجم گسترده عملیات زمینی در زمان محدود بسیار دشوار بود. به همین دلیل دوره اکتشاف به ناچار به مدت دو سال تمدید شد.

سه حلقه چاه اکتشافی روی ساختمان‌های آذر (آذر-۱ و آذر- ۲) و چنگوله شمال غربی حفاری شد که در چاه‌های آذر-۲ و چنگوله شمال غربی-۱ حضور نفت به میزان اقتصادی در سازند سروک به اثبات رسید.
چاه‌های مزبور به دلیل زمین‌شناسی از نظر فنی و عملیاتی از جمله پیچیده‌ترین نمونه‌های موجود در کشور بوده و تحقق اهداف حفاری در آنها و کسب نتایج مطلوب جز با مشارکت علمی و تجربی تنگاتنگ میان کارفرما و پیمانکار امکانپذیر نبود. پس از پایان عملیات اکتشافی، گزارش ارزیابی اقتصادی بلوک اناران به شرکت ملی نفت ایران ارائه شد و در نهایت با توجه به نتایج حاصله، میدان نفتی آذر به عنوان یک میدان تجاری مورد تأیید قرار گرفت. شرکت پیمانکار در این بلوک اکتشافی تقریباً ۲۰۰ میلیون دلار برای مطالعات و عملیات زمین‌شناسی و ژئوفیزیک و حفاری هزینه کرد. در پایان لازم است از آقای مهندس محدث مدیر وقت خوشنام و موفق اکتشاف و آقایان مهندسین خراسانی و کامران مجریان محترم و زحمتکش این بلوک اکتشافی که هر سه بزرگوار به افتخار بازنشستگی نائل شده‌اند یادی کنیم و برای همگی آرزوی سلامت و موفقیت داشته باشم.

*مدیر اکتشاف شرکت ملی نفت ایران

منبع: ایران