واکنش سیستم ایمنی بدن در برابر کووید-۱۹ چگونه است؟

به‌گزارش ایسنا و به نقل از گاردین، سیستم ایمنی بدن، چندین بخش دارد که نخستین بخش آن، سلول‌های ایمنی را در بر می‌گیرد که بدن را در مورد سلول‌های آلوده آگاه می‌کند. این واکنش، به فعال شدن آنچه با عنوان "سیستم ایمنی تطبیقی" (Adaptive immune system) شناخته می‌شود، می‌انجامد که برای ایمنی آینده بدن مهم است.

پروفسور "دنی آلتمن"(Danny Altmann)، متخصص ایمنی‌شناسی بیماری‌های عفونی "کالج سلطنتی لندن"(Imperial College London) گفت: سیستم ایمنی تطبیقی، حافظه ویژه مورد نظر را دارد و این همان ویژگی است که در واکسن‌ها از آن استفاده می‌شود.

سیستم ایمنی تطبیقی، دو نوع گلبول سفید اصلی را شامل می‌شود که "لنفوسیت" (Lymphocytes) نام دارند. سلول‌های B، پروتئین‌های پادتن را تولید می‌کنند که می‌توانند به ویروس بچسبند تا از ورود آن به سلول‌ها پیشگیری کنند.

سلول‌های T، سلول‌های آلوده به ویروس را از بین می‌برند و پروتئین‌های موسوم به "سیتوکین" (Cytokine) را می‌سازند. سیتوکین‌ها، به سلول‌های B کمک می‌کنند تا به سلول‌هایی با عمر طولانی‌تر تبدیل شوند که پادتن‌های بهتری را تولید می‌کنند و همین‌طور به سلول‌های موسوم به "سلول‌های B خاطره"(Memory B cells) تبدیل شوند که در صورت قرار گرفتن مجدد بدن در معرض ویروس، پادتن‌های ویژه‌ای را از بین می‌برند.

آلتمن ادامه داد: معمولا ایمنی سلول T، ایمنی سلول B و پادتن‌های حاصل از آنها، در پیروزی بر ویروس، دست به دست یکدیگر می‌دهند.

در هر حال، بررسی‌ها نشان داده‌اند در حالی که بسیاری از افراد مبتلا به کووید-۱۹ هم سلول T و هم پادتن ویروس را دارند، به نظر می‌رسد که برخی دیگر فقط یکی از آنها را دارا هستند. آلتمن گفت: دانستن این موضوع، بسیار دشوار است.

همه واکنش‌های ایمنی بدن، مفید نیستند. پژوهش‌های اخیر نشان داده‌اند که پادتن‌ها ممکن است در بروز بیماری‌هایی مانند کووید-۱۹ که نشانه‌های آنها برای هفته‌ها یا ماه‌ها باقی می‌ماند، نقش داشته باشند.

پس از عفونت، سطح پادتن کاهش می‌یابد؛ در حالی که سلول‌های B و T تمایل دارند مدت بیشتری باقی بمانند.

پژوهشی که در ماه ژوئیه منتشر شد، نشان می‌دهد که سطح پادتن‌های کووید-۱۹ طی یک دوره سه ماهه کاهش می‌یابند و در برخی موارد، غیرقابل تشخیص هستند. همچنین این پژوهش نشان داده است که سرعت و مقیاس این کاهش می‌تواند بین زنان و مردان، متفاوت باشد. به نظر می‌رسد که سطح پادتن‌های تولید شده و مدت زمان باقی ماندن آنها، با شدت بیماری در ارتباط باشد.

با وجود این، پژوهش‌های دیگر نشان داده‌اند که پادتن‌های کووید-۱۹ تنها طی یک دوره شش ماهه پس از عفونت، کاهش کمی دارند. همین پژوهش‌ نشان داد که سطح سلول T طی سه تا پنج ماه به نصف می‌رسد اما پس از شش ماه تغییری نمی‌کند و سلول‌های B خاطره افزایش می‌یابند.

از آنجا که کووید-۱۹ یک بیماری جدید است، برای تشخیص هر یک از عناصر مربوط به آن باید زمان بیشتری سپری شود اما "دبورا والترز"(Deborah Dunn Walters)، استاد ایمنی‌شناسی "دانشگاه ساری"(University of Surrey) انگلستان نسبت به این موضوع خوش‌بین است. وی در این باره گفت: واقعیت این است که این سلول‌ها وجود دارند و به نظر نمی‌رسد که به سرعت از بین بروند؛ بلکه ما انتظار داریم که بعدا آنها را ببینیم.

این موضوع برای ایمنی چه معنایی دارد؟
پژوهشی که اخیرا انجام شده است، نشان می‌دهد هنگامی که شیوع کووید-۱۹ در ماه اوت در یک کشتی ماهی‌گیری رخ داد، هیچ‌کدام از خدمه آن که پادتن خنثی‌کننده ویروس را در بدن داشتند، آلوده نشدند. آلتمن گفت: شرط می‌بندم که اگر پادتن خنثی‌کننده ویروس را در بدن داشته باشید، محافظت خواهید شد.

برخی از پژوهش‌ها نشان داده‌اند که انواع دیگر کروناویروس از جمله گروهی که به سرماخوردگی‌های متداول منجر می‌شوند، تولید سلول‌های B خاطره را مختل می‌کنند. این بدان معناست که حتی اگر این سلول‌ها وجود داشته باشند، اثر آنها کمتر از حد انتظار است.

آلتمن اضافه کرد: مقالات بسیار خوبی وجود دارند که‌ نشان می‌دهند دلیل این موضوع این است که کروناویروس، ویروسی هوشمند است که هر زمستان خود را نشان می‌دهد و حافظه کمکی به مقابله با آن نخواهد کرد.

همچنین، سوالاتی در مورد واکنش سلول‌های T و این که آیا سلول‌های T به تنهایی برای محافظت کافی هستند یا خیر، باقی می‌ماند. با وجود این، پژوهشی که هنوز مورد بررسی قرار نگرفته است، نشان می‌دهد که احتمال ابتلا به کووید-۱۹ در افرادی که سلول‌های T بیشتری دارند، کمتر است. بیش از نیمی از این افراد نیز دارای پادتن‌هایی هستند که با ویروس مقابله می‌کنند.

پروفسور "وندی بارکلی"(Wendy Barclay)، رئیس بخش ویروس‌شناسی کالج سلطنتی لندن گفت: این حقیقت که افراد به صورت منظم طی زندگی خود، به کروناویروس‌های فصلی مبتلا می‌شوند، نشان می‌دهد که ایمنی بدن خواه به واسطه پادتن خواه بدون آن و یا به واسطه سلول T، ممکن است بلندمدت نباشد.

به نظر نمی‌رسد که این موضوع با گزارش‌های رو به افزایش در مورد عفونت مجدد پشتیبانی می‌شود. "سباستین جانستون"(Sebastian Johnston)، استاد کالج‌ سلطنتی لندن گفت: اگر عفونت دوباره رخ بدهد، احتمال دارد که شدت آن نسبت به بار اول، کمتر باشد و یا حتی بدون نشانه باشد؛ اگرچه همیشه این طور نیست.

دان والترز گفت: شاید شما از بیماری در امان باشید اما هنوز می‌توانید ویروس را منتقل کنید. حتی اگر مصونیت از بیماری در یک نفر بین دو تا سه سال باقی بماند، به این معنا نیست که در شخص دیگری هم به همین اندازه ادامه می‌یابد. ممکن است یک نفر، سطح متفاوتی از واکنش سلولی را نسبت به شخص دیگر داشته باشد.

در پژوهش مربوط به سلول T که پیشتر ذکر شد، به نظر می‌رسد ۴۵ درصد از شرکت‌کنندگان که سطح بالایی از سلول‌های T را دارند، در برابر کووید-۱۹ محافظت می‌شوند اما پادتن مقابله‌کننده با ویروس را ندارند. این موضوع، احتمالات بسیاری را پدید می‌آورد. یکی از احتمالات این است که این گروه از شرکت‌کنندگان، سلول‌های تی محافظ را در خود دارند که با قرار گرفتن در معرض کروناویروس تولید شده‌اند. این پدیده، با عنوان "واکنش متقابل محافظ" شناخته می‌شود.

آلتمن گفت: سایر پژوهش‌ها نشان داده‌اند که ۳۰ تا ۴۰ درصد از نمونه‌های خون گردآوری شده پیش از همه‌گیری کووید-۱۹، واکنش سلول‌های T را به واسطه همین واکنش متقابل محافظ نشان می‌دهند اما این لزوما بدان معنا نیست که سلول‌های T، قدرت محافظتی زیادی را در برابر کووید-۱۹ نشان می‌دهند.

جانستون گفت: ممکن است که محافظت ایجاد شده توسط انواع دیگر کروناویروس، بتواند به توضیح دادن دلیل بی‌علامت بودن بسیاری از عفونت‌های ناشی از کووید-۱۹ کمک کند.

محافظت حاصل از واکسیناسیون
خبر خوب این است که واکسن‌های "مدرنا"، "فایزر" و "آکسفورد" همگی واکنش ایمنی تولید می‌کنند و محافظت در برابر کووید-۱۹ را فراهم می‌آورند. علاوه بر این، در حالی که آنفلوانزای فصلی به خاطر جهش سریع، هر سال به واکسن متفاوتی نیاز دارد، نشانه‌های کمی از این ویژگی‌ در کووید-۱۹ به چشم می‌خورد. آلتمن گفت: بعید است رشته جدید کووید-۱۹ که در انگلستان کشف شده است، مشکلی برای واکسیناسیون ایجاد کند. پادتن‌های خنثی‌کننده حاصل از واکسن، به بخش‌های متفاوتی از پروتئین خوشه‌ای که به ورود ویروس به سلول کمک می‌کند، متصل می‌شوند. پیش‌بینی ما این است که این جهش در ویروس، تغییر کمی را در پروتئین خوشه‌ای ایجاد کند.

در هر حال، هنوز مشخص نیست که محافظت حاصل از واکسیناسیون تا چه زمانی طول می‌کشد و یا اینکه آیا واکسن‌ها از عفونت و انتقال بیماری پیشگیری می‌کنند یا خیر. جانستون گفت: این واکسن‌ها بهتر از ایمنی طبیعی عمل می‌کنند اما تا زمانی که بررسی‌ها را برای مدت بیشتری انجام ندهیم، نمی‌توانیم اطلاعات کافی را در این مورد به دست بیاوریم.

دان والترز گفت: اکنون مهم است که روی جنبه‌های متفاوت ارتباط واکنش ایمنی با محافظت از بدن کار کنیم و این که چگونه آنها را بهتر مورد بررسی قرار دهیم؛ به طوری که امکان ارزیابی بهتر سطح ایمنی در افراد و تعیین تعداد دفعات واکسیناسیون فراهم شود. این حوزه‌ای از پژوهش‌های پیش رو به شمار می‌رود.