مزایای امنیتی – اقتصادی پروژه ریلی خواف – هرات

افتتاح این پروژه حاوی چند مشخصه و نکته مهم است؛ یکم- به‌طور معمول کشورهایی که از نظر سیاسی و اقتصادی در شرایط خاصی قرار دارند، پروژه‌های توسعه‌ای و کمک کننده به سایر کشورها را پیگیری نمی‌کنند اما جمهوری اسلامی که زیر فشار سنگین تحریم‌ها قرار داشت، همچنان پیگیر این پروژه ریلی مهم بود که با هدف پیوستگی اقتصادی میان تهران و کابل به سرانجام رسید.

دوم- ایران از یک موقعیت استراتژیک و جغرافیایی خاصی برخوردار است که تاکنون از این مؤلفه مهم و تأثیرگذار خود بهره نبرده است. اگر موقعیت ایران را با ترکیه مقایسه کنیم شاهدیم که این کشور که محل اتصال اروپا به آسیاست، خیلی بهتر از موقعیت خود استفاده کرد ولی شاید ایران به به‌دلیل اتکا به سیاست صادرات نفت کمتر به موقعیت استراتژیک خود برای بهره‌برداری اقتصادی توجه کرد و کم شدن فروش نفت این امکان را فراهم کرد که استفاده از ظرفیت‌های ترانزیتی برای تحقق منافع اقتصادی مورد توجه قرار گیرد.

سوم- ایران از توسعه بندر چابهار به‌دنبال محقق کردن دو هدف بود؛ یک اینکه بتواند از طریق این بندر راه تجارت در افغانستان را تسهیل کند. زیرا در سال‌های گذشته بندر «کراچی» محل اصلی تجارت افغانستان با جهان خارج بود و حالا به دلایل اقتصادی و سیاسی این امکان تغییر یافته و بندر چابهار جایگزین مناسبی شده که بتوان با افغانستان تجارت کرد که نتایج اقتصادی آن، شامل هر دو کشور ایران و افغانستان بشود. فقط نقطه ضعف این مسیر جاده چابهار به زاهدان است که در دست اقدام است.

اکنون کالاها از چابهار با کامیون به زاهدان و از آنجا به بافق می‌رود. پیش از این در بافق خط راه‌آهن وصل نبود اما اینک با افتتاح این پروژه ریلی، حتی امکان انتقال کالاهای کشورهای دیگر از جمله هند میسر می‌شود. هند که با پاکستان هم مشکل دارد، علاقه‌مند است که از طریق ایران به افغانستان کالا انتقال دهند. اینک این جابه‌جایی با کامیون انجام می‌شود و حمل‌ونقل ریلی به این موضوع کمک می‌کند. این در حالی است که راه‌آهن چابهار-زاهدان هم در دست پیگیری است و کشورهای دیگر هم می‌توانند بعد از نهایی شدن این پروژه از طریق قطار کالا جابه‌جا کنند.

از سوی دیگر با افتتاح این راه‌آهن، امکان انتقال کالاهای افغانستان، کشورهای دیگر و ایران وجود دارد. ایران تقریباً اولین کشور صادر کننده به افغانستان و تقریباً شریک نخست یا دوم این کشور به شمار می‌آید و از این جهت می‌توان گفت که افتتاح این راه ترانزیت هم به نفع افغانستان و هم ایران خواهد بود. زیرا ایران می‌تواند هم خودش براحتی تجارت کند و هم حق ترانزیت از انتقال کالای کشورهای دیگر را دریافت نماید. در همین چارچوب، ایران می‌تواند از موقعیت ترانزیتی خود به کشورهای محاط در خشکی کمک کند که افغانستان یکی از این کشورهاست. پنج کشور آسیای میانه، جمهوری آذربایجان و ارمنستان و حتی روسیه که به آبهای گرم راه ندارند می‌توانند از مسیر ایران استفاده کنند. هدف دوم ایران هم پیگیری مسیر بعدی چابهار به شمال و جمهوری آذربایجان است که از آن طریق به دریای سیاه و روسیه خواهد رسید.

چهارم- افغانستان بعد از وعده‌های بی‌سرانجام امریکا برای پیگیری مسأله صلح بین دولت مرکزی افغانستان با طالبان، در شرایط سختی قرار گرفته است. امریکایی‌ها تقریباً در میانه راه، این مذاکرات را رها کرده‌اند و بعد از مبادله زندانی‌های خود حالا از خروج نیروهایشان از این کشور سخن می‌گویند. در چنین شرایطی تسهیل راهکارهای اقتصادی و امنیتی میان تهران و کابل می‌تواند کمک مهمی برای افغانستان در این شرایط دشوار باشد.

پنجم- پیگیری و ساخت راه‌های انتقال تبادلات اقتصادی، امنیت ساز است یعنی می‌توان به‌جای توپ و تانک از طریق تجارت و اتصال راه‌های امن برای آن، آرامش بیشتری ایجاد کرد. آرامشی که در نهایت به نفع مردم افغانستان است. به همین دلیل حفظ امنیت این خط ریلی چنان برای آنها حائز اهمیت است که خود مردم افغانستان از این خط راه‌آهن حفاظت می‌کنند تا دچار صدمه نشود.

ششم- سه مؤلفه تجارت، توریسم و ترانزیت برای تحقق اهداف اقتصادی کشور بسیار مهم است. این سه فاکتور در منطقه ما با کشورهای همسایه بسیار اثرگذار است این خط راه‌آهن هر سه این فاکتورها را دارد.

هفتم- با توجه به حضور ۲ میلیون نفر از اتباع افغانستان در ایران که به‌صورت غیر مجاز از مرزها رفت و آمد می‌کردند و ایران هم تقریباً برای این ترددها سخت‌گیری نمی‌کرد، الان افتتاح این خطوط ریلی می‌تواند این رفت و آمدها را قانونی کند و از طریق مسیر قطار انجام شود. در این صورت تنش‌های مرزی حاصل از تردد غیر قانونی اتباع افغانستان هم از بین خواهد رفت.

*معاون پیشین وزیر امور خارجه

منبع: ایران