در گفت و گوی پانا با یک جامعه‌شناس بررسی شد
آسیب‌شناسی سرپیچی مردم از قوانین کرونایی
ساری (پانا) - چهارمین هفته از اعمال محدودیت‌های جدید کرونایی شامل تعطیلی برخی از مشاغل و دورکاری کارمندان دولت سپری می شود و از سوی دیگر با نزدیک شدن به آیین سنتی شب یلدا، نگرانی از افزایش آمار ابتلا به کووید۱۹ به دلیل دورهمی‌های این آیین تبدیل به دغدغه جدید مسئولان و کادر درمان شده است. با وجود تمام تلخی‌‌ها و مصیبت‌های این بیماری، چرا مردم حاضر نیستند قید دورهمی‌ها را بزنند؟
سه هفته از آغاز محدودیت‌هایی می‌گذرد که طی آن صاحبان بسیاری از مشاغل مجبور شدند درب محل کارشان را ببندند و منتظر بمانند تا مجددا با دستور ستاد مقابله با کرونا به کسب درآمد و جبران کسری‌ها مشغول شوند. افرادی که بی‌شک خسران دیده و ناراضی و نگران هستند. اما روی دیگر این سکه چیست؟ حضور همین مغازه‌دارِ به ناچار خانه‌نشین شده به همراه خانواده یا دوستان در دورهمی‌ها و مهمانی‌ها. حالا که تعطیلی است و جاده‌ها هم که بسته است، پس چاره‌ای جز مهمانی گرفتن و مهمانی رفتن نیست؟ چرا نمی‌توانیم قوانین قرنطینه را رعایت کنیم و از دید و بازدید دست بکشیم؟
از خانم جوانی که متأهل است می‌پرسم آخرین بار چه زمانی به مهمانی رفته، پاسخ می‌دهد دو هفته قبل. یعنی در دوره اعمال محدودیت‌های سختگیرانه کرونایی. می‌پرسم چرا تصمیم به شرکت در مهمانی می‌گیرد، با وجود بیماری ترسناک کرونا؟ می‌گوید: «نمی‌دانم. همینجوری رفتم و بخشی از مهمانی را هم ماسک زدم. اما در لحظه رفتن از کرونا نترسیدم.»
از خانم ۶۵ ساله می‌پرسم، شما که این قدر به استفاده از ماسک و مواد ضدعفونی‌کننده دست و سطوح اهمیت می‌دهید پس چطور در دورهمی‌های خانوادگی حاضر می‌شوید؟ او پاسخش یک جمله کوتاه اما عجیب است: «نمی‌شود نروم.» او با همین یک جمله خیال خودش را راحت می‌کند و باب گفتگو را می‌بندد.
دو نفر از اعضای یک خانواده به من می‌گویند که هرگز در این ماه‌ها از شرکت در جمع‌های کوچک چهار پنج نفره خودداری نکرده‌اند و فقط سعی کرده‌اند در جمع‌های شلوغ‌تر حاضر نشوند.
عباس موسوی، رئیس دانشگاه علوم پزشکی مازندران نیز در نشست ستاد استانی مقابله با کرونا اعلام کرد با توجه به اطلاعات دریافتی از افراد مراجعه کننده مشخص شده که ابتلای آنها به خاطر شرکت در دورهمی‌های خانوادگی و دوستانه بوده است.
چرا با حضور کرونا قید دورهمی‌ها را نمی‌زنیم؟
علیرضا براری، دکترای جامعه شناسی بررسی مسائل اجتماعی دارد و درباره چرایی حضور در در مهمانی‌ها و دورهمی‌ها با توجه به کرونا می گوید جامعه ایرانی یک پدیده چند وجهی است که بررسی آن در سه سطح مشخص پزشکی و جامعه‌ای و روان‌شناختی می‌تواند به طور دقیق مورد بررسی قرار گیرد «همان‌گونه که شاهدیم، چنین امری به دلایل مختلفی یا محقق نشده است یا بسیار کم مورد تدقیق قرار گرفته است. در هر شکل، سوال اصلی ما این است که چرا مردم جامعه ما به اعلام خطرها در خصوص اپیدمی کووید۱۹ تا حد زیادی بی‌تفاوت هستند و نسبت به هشدارهای اعلام شده، جدیتی به خرج نمی‌دهند؟»
براری پاسخ پرسش‌های فوق را کوتاه و صریح می داند: « مردم به کارگزارن اعتماد ندارند. شاید بپرسید که سند پژوهش علمی این حرف کجاست و پاسخ بنده این است که رفتارهای کنشگران جمعی جامعه نمایان می‌کند که چه میزان سرمایه اعتماد اجتماعی در آنان نسبت به کارگزارن وجود دارد، هرچند که آمار و داده‌های پژوهشی می‌تواند عدد و رقم و درصد مقدار و میزان اعتماد اجتماعی کنشگران را برای سیاست گذاری بهتر به ما اعلام کند. در هر شکل، جامعه ایرانی، سال‌هاست که در حال از دست دادن سرمایه اجتماعی خود است که اعتماد یکی از آن سرمایه‌هاست و هر سال و دهه و دوره نسبت این سرمایه کاهش می‌یابد.»
این جامعه شناس از کسانی که کنشگران جامعه ایرانی را افرادی منفعل و غیرعامل در نظر می‌گیرند انتقاد می‌کند: «متاسفانه، مسئولان حکومتی و مدیریتی در کشور به شکل نامحسوسی چنین نگاهی به مردم جامعه دارند. وقتی کنشگر اجتماعی جامعه ایرانی، در آغاز ورود اپیدمی به کشور، شاهد پنهان‌کاری‌های متعدد و ناصحیحی از طرف مسئولان کشور و دست اندرکاران است و از طرف دیگر شاهد رفتارهایی است که به فاصله زمانی بسیار اندکی، مجددا توسط خود مسئولان مدیریتی کشور نقض می‌شود چه در گفته‌ها و چه در نوع مدیریت و تصمیمات، کنشگران عامل در جامعه ایرانی را دچار دوگانگی موضع و رفتار و تصمیم از طرف مسئولان مدیریتی قرار می‌دهد و این امر به سادگی، اعتماد مردم را نسبت به سیاست‌ها و تصمیم‌ها و سخنان مسئولان، خدشه‌دار می‌کند و موجب کاهش سرمایه اعتماد اجتماعی می‌شود.»
براری معتقد است که سیاست‌های متناقض شیوه مدیریت مسئولان نسبت به اپیدمی، عدم اطلاع‌رسانی درست توسط دستگاه‌های ذیربط در خصوص اپیدمی، سطح و میزان اعتماد اجتماعی کنشگران را در جامعه نسبت به مدیران کاهش می‌دهد: «به عنوان مثال، وزارت بهداشت هر روز میزان مبتلایان به کووید۱۹ و تعداد متوفیان و تعداد بهبود یافتگان را رسما اعلام می‌کند و بعد در مصاحبه یکی از مقام‌های بلندپایه وزارت بهداشت شاهدیم که در تریبون رسمی صدا و سیما بیان می‌کند که میزان آمار متوفایان دو برابر بیشتر از آمار رسمی اعلامی است.»
او دست‌یابی به اعتماد در یک جامعه را در گرو هماهنگی بین دستگاه‌ها و شفافیت داده‌ها و اطلاعات و شناخت می‌داند: «نتیجه منطقی این ناهماهنگی‌‌ها، کژکارکرد بودن شیوه‌ها در سطح سیستم و خرده سیستم، کاهش اعتماد و ابعاد سرمایه‌های اجتماعی در سطح جامعه است که عواقب و آسیب‌های جبران‌ناپذیری را بر پیکر ملیت و جامعیت ایران وارد می‌کند و جمع را از وضعیت انسجام اجتماعی خارج می‌کند.»
مدیران و مسئولان در کف میدان روزمره زندگی در کنار مردم حضور داشته باشند
او به راهکارهای موجود برای برخورد با بحران‌هایی همچون یک بیماری همه‌گیر مانند کرونا،می گوید:« چنین اتفاقاتی در جامعه همچون عدم همکاری میان مردم و دولت زنگ خطر بزرگی است که در آینده نزدیک یا میان‌مدت می تواند آسیب‌های جبران ناپذیری بر بدنه هویت ایرانی و فرهنگ وارد کند، معضلی که ما در جامعه مدیریتی ایرانی از آن رنج می‌بریم این است که در هیچ سطحی، سیاست‌گذاری‌ها مبتنی بر چارچوب‌های علمی تجربه شده نیست که دیگران در سطح جهانی از آن در حال استفاده هستند؛ هرچند ما منادی و مدعای بسیار چیزها در همه امور هستیم.»
این جامعه شناس یکی دیگر از معضلاتی که سیستم‌های اصلی جامعه یعنی سیاست، فرهنگ، اجتماع و اقتصاد و زیر سیستم‌های هر یک از سیستم‌های نام برده را درگیر آن می‌داند، عدم حضور افراد مرتبط با شیوه مدیریت این سیستم‌ها است: «مثلا همه اعضای ستاد کرونا پزشک هستند و شاهد حضور جامعه‌شناس و روان‌شناس و متخصصان رشته مدیریت در این ستاد نیستیم و تمام تصمیماتی که در این ستاد گرفته می شود تنها جنبه پزشکی و سلامت جسمی دارد در صورتی که اپیدمی کرونا سویه‌های دیگری هم جز مقوله پزشکی مسئله، اعم از روانی و اجتماعی و فرهنگی نیز دارد.»
علیرضا براری تأکید می‌کند که تا وضعیت سیستم‌ها در جامعه ما توسط متخصصان حوزه تحلیل سیستم اعم از جامعه‌شناسان و مدیریت‌خوانده‌ها به مدد همکاری مسئولان مورد واکاوی و اصلاح قرار نگیرد و تا افراد لایق و با مهارت و دانش و تخصص بر حوزه مدیریت تکیه نزنند و تا شفافیت اطلاعات و آزادی به دسترسی اطلاعات در جامعه احساس نشود و تا زمانی که مسئولان و مدیران خود را با آحاد جامعه یکی نپندارند و با آنان در کف میدان روزمره زندگی حضور نداشته باشند، در هر معضلی اعم از اپیدمی تا بلایای طبیعی، همچنان شاهد بی اعتمادی رو به افزایش کنشگران جامعه نسبت به مدیران و مسئولان خواهیم بود.
ارسال دیدگاه