همه دلایل اهدای «پلاسمای بهبودیافتگان کرونا» از زبان سخنگوی سازمان انتقال خون

هنوز واکسن موثری در درمان کووید۱۹ در دنیا که مورد تایید سازمان جهانی بهداشت باشد، تایید نشده است هر چند اخیرا کشورهایی همچون روسیه و چین به طور رسمی اعلام کردند که موفق به تولید واکسن کرونا شده‌اند اما هنوز مُهر تایید از سوی سازمان جهانی بهداشت بر این تولیدات، نخورده است. این در حالی است که متخصصان می‌گویند فعلا تنها روش قابل اعتماد و در دسترس برای درمان بیماران کووید ۱۹ استفاده از پلاسمای خون بیماران بهبود یافته از کرونا و تزریق آن به افراد مبتلاست. یکی از اجزا بسیار مهم پلاسما پادتن (آنتی‌بادی) است که برای مقابله با عوامل عفونی ضروری است. در افرادی که مبتلا به بیماری عفونی می‌شوند، میزان تولید این پادتن‌ها افزایش یافته و استخراج این مواد از بدن می‌تواند در درمان سایر بیماران موثر باشد. همزمان با همه‌گیری بیماری کرونا یکی از بهترین روش‌های درمان مبتلایان به کرونا استفاده از پلاسمای بهبودیافتگان است و این روش در کشورمان نیز دنبال می‌شود .تا امروز ۳۰۹ هزار و ۴۶۴ نفر از بیماران کرونا، بهبود یافته یا از بیمارستان‌ها ترخیص شده‌اند اما آمارها نشان می‌دهد از ابتدای اجرای طرح اهدای پلاسمای بهبودیافتگان تا امروز فقط ۲ درصد از بهبودیافتگان به مراکز انتقال خون مراجعه کرده‌اند. اهدای پلاسما با روشی تحت عنوان «پلاسما فرزیس» انجام می‌شود که در آن فرد اهداکننده فقط بخش مایع خون یعنی پلاسما را اهدا می‌کند و بقیه سلول‌های خونی به اهداکننده بازگردانده می‌شود. با دکتر بشیر حاجی‌بیگی، سخنگوی سازمان انتقال خون درباره وضعیت اهدای پلاسما در کشور گفت‌وگو کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

با توجه به شیوع ویروس کرونا و از آنجا که اکنون پلاسما درمانی در دستور کار نظام سلامت قرار دارد، وضع اهدای پلاسمای بهبودیافتگان کووید۱۹ به چه شکل است؟

از ابتدای اجرای طرح پلاسما درمانی برای بیماران مبتلا به کرونا که از ابتدای اردیبهشت ماه سال جاری آغاز شد، سازمان انتقال خون در این زمینه بارها اطلاع‌رسانی کرد و پویشی هم به نام «شکرانه سلامت» برپا شد. ایران بعد از چین اولین کشوری است که روش پلاسما درمانی را برای درمان بیماران کووید استفاده کرده است و حتی اولین مقاله علمی دنیا نیز درباره مصرف پلاسما در درمان بیماران کرونا، متعلق به ایران بود. باید گفت تا پایان مرداد ماه در مجموع ۷ هزار و ۶۶ نفر برای اهدای پلاسمای خود به مراکز سازمان انتقال خون در کشور مراجعه کرده‌اند که در مجموع ۵ هزار و ۶۰۹ واحد پلاسما از بهبودیافتگان این بیماری دریافت شده است.

کدام گروه‌‌های خونی بیشترین تقاضا را برای دریافت پلاسما دارند؟

همه گروه‌های خونی برای دریافت پلاسما تقاضا دارند و در این زمینه تفاوتی بین گروه‌های خونی وجود ندارد. منتهی گروه خونی AB مثبت به عنوان دهنده عمومی در پلاسما محسوب می‌شود و افرادی که دارای گروه خونی AB مثبت هستند و به کووید۱۹ مبتلا شده و بهبود یافته‌اند، تاکید می‌شود بیشتر برای اهدای پلاسما مراجعه کنند چون این گروه خونی در پلاسما به عنوان دهنده عمومی به شمار می‌رود.

هر فرد بهبودیافته چند بار می‌تواند پلاسمای خون خود را اهدا کند؟

بهبودیافتگان کرونا، یک‌بار برای اهدای پلاسما مراجعه می‌کنند. در واقع باید ۲۸ روز از بهبودیشان گذشته باشد و برای اهدای پلاسما مراجعه کنند. در پلاسما درمانی، مهم‌ترین عامل در توقف پیشرفت بیماری، زمان تزریق پلاسما است. اگر این ماده در مرحله شروع تکثیر ویروس به بدن بیمار تزریق شود انتشار ویروس در بدن کمتر یا متوقف می‌شود و طول دوره بستری بیماران نیز کوتاه می‌شود. برای مثال اگر بیمار بدحالی قرار باشد ۳ هفته در بیمارستان بستری شود، با تزریق پلاسما روند بهبودی او سرعت بیشتری می‌گیرد و زمان بستری او کوتاهتر می‌شود.

تا چه زمانی آنتی‌بادی در بدن بهبودیافتگان وجود دارد؟

آنتی‌بادی در بدن فردی که به کووید۱۹ مبتلا شده سپر دفاعی می‌سازد و قدرت تخریب سلول‌های بدن بیمار را از ویروس می‌گیرد و اگر پلاسما برای تزریق به بیماران در همه بیمارستان‌ها وجود داشته باشد، آمار مرگ و میر کاهش پیدا می‌کند. پلاسمای خون بهبودیافتگان کووید۱۹ تا ۳ ماه بعد از بهبودی می‌تواند نجات بخش جان افرادی باشد که در بیمارستان‌ها بستری هستند.

چرا بهبودیافتگان کمتر برای اهدای پلاسمای خود مراجعه می‌کنند؟

افرادی که به کووید ۱۹ مبتلا شده و بهبودیافته‌اند از نظر علم پزشکی آدم‌های مهمی هستند. چون سپردفاعی در خون این افراد وجود داشته که توانستند از بیماری کرونا به سلامت عبور کنند. یکی از دلایل کم رغبتی بهبودیافتگان بیماری کرونا برای مراجعه به مراکز انتقال خون و اهدای پلاسما دلهره از ابتلای دوباره به این ویروس است اما این اطمینان را به بهبودیافتگان می‌دهیم که اهدای پلاسما هیچ خطری برای آنها نخواهد داشت. در واقع این تصور به چند دلیل اشتباه است و بهبودیافتگان باید توجه کنند که مرکز انتقال خون، مرکز درمانی نیست چون خیلی از افراد این مراکز را با بیمارستان‌ها اشتباه می‌گیرند. همچنین مراجعه کنندگان به مراکز انتقال خون جزو سالم ترین افراد جامعه هستند، چون هیچ فردی با حال جسمی بد برای اهدای خون پیشقدم نمی‌شود و بنابراین افرادی که به این مراکز مراجعه می‌کنند که در ایده‌آل‌ترین شرایط جسمی هستند. علاوه بر اینها در تمامی مراکز انتقال خون، دستور‌العمل‌های فنی و پروتکل‌های بهداشتی به صورت دقیق اجرا می‌شود.

سازمان انتقال خون به منظور افزایش استقبال بهبودیافتگان کرونا برای اهدای پلاسما چه اقدامی کرده است؟

نیاز بیمارستان‌ها به پلاسمای بهبود یافتگان زیاد و حیاتی است به طوری که که به محض پایان کار اهدا کننده در مراکز انتقال خون، پلاسمای دریافتی برای آماده سازی و تزریق به بیماران کووید به بیمارستان‌ها فرستاده می‌شود. از سوی روابط عمومی سازمان انتقال خون بنرهایی برای تشویق اهدای پلاسما، طراحی و در بعضی از معابر عمومی نصب شد اما نیاز به همراهی رسانه‌ها نیز وجود دارد تا جریان‌سازی برای اهدای پلاسما شکل بگیرد و عزم ملی در اهدای پلاسما و شرکت در پویش نذر پلاسما همزمان با همین ایام محرم با قوت راه بیفتد. از همه بهبودیافتگان کرونا درخواست می‌کنیم به اجر معنوی اهدای پلاسما توجه کنند و بدانند که ارزش کار آنها، با هیچ هدیه مادی قابل جبران نیست.

چرا مراکز دریافت پلاسما در کشور محدود است؟

در طرح پلاسما درمانی ۲۴ مرکز استانی در کشور برای دریافت پلاسما معرفی شده‌اند و در کلانشهر تهران نیز دو مرکز این کار را انجام می‌دهد. سازمان انتقال خون هم کارت هدیه‌ای برای اهداکنندگان در نظر گرفته است که مبلغ بالایی نیست و فقط هزینه رفت و آمد این افراد به مراکز انتقال خون را جبران می‌‌کند.