چرا آمریکا هیچ حقی برای «احیای مفاد قطعنامه‌های لغوشده» علیه ایران ندارد؟

محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه ایران در صفحه توئیتر خود گزاره برگی را با عنوان «فکت شیت تلاش غیرقانونی و مذبوحانه آمریکا برای اعمال مجدد تحریم‌ها علیه ایران» منتشر کرد. وی در این گزاره برگ گفته است عبارت اسنپ بک (بازگشت سریع تحریم‌ها یا مکانیسم ماشه) نه در برجام و نه در قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت به کار نرفته است.

ظریف در این گزاره برگ نوشت: «آمریکا عامدانه از این عبارت استفاده کرده است تا به سرعت و خودکار بودن (بازگشت تحریم‌ها) اشاره کند. عبارت به کار رفته در قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت دقیقا "بکارگیری مجدد مفاد قطعنامه‌های لغو شده" است.»

وزیر امور خارجه ایران در ادامه گزاره برگ خود به دلایلی اشاره کرده است که آمریکا براساس آن‌ها حق بکارگیری مجدد مفاد قطعنامه‌های لغو شده را ندارد.

این گزاره برگ که صبح روز جمعه از سوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران منتشر شد، به شرح زیر است:

•هیچ‌گاه عبارت «اسنپ بک» در برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) و یا در قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت ملل متحد استفاده نشده است. بلکه، آمریکا به تعمد از این کلمه برای القای سرعت و خودکار بودن استفاده کرده است. جمله‌بندی در قطعنامه مزبور چنین است که «احیای مفاد قطعنامه‌های لغوشده» که نیازمند فرایند زمانبر دقیق -با هدف حفظ برجام و نه نابودی آن- است.

•آمریکا هیچ حقی برای «احیای مفاد قطعنامه‌های لغوشده» علیه ایران به دلایل زیر ندارد:

۱. آمریکا با صراحت مشارکت در برجام را پایان بخشید

•ترامپ در تاریخ ۸ مه ۲۰۱۸ دستور خود مبنی بر «پایان عضویت آمریکا» در برجام را صادر کرد و دولت وی اقدامات گسترده‌ای به منظور پایان بخشیدن به عضویت آمریکا و اعمال مجدد تحریم‌ها را بکار گرفت.

•پمپئو در سخنرانی خود در بنیاد هریتیج در ۲۱ مه ۲۰۱۸: «رئیس جمهور ترامپ مشارکت آمریکا در برنامه جامع اقدام مشترک را پایان بخشید».

•دولت آمریکا در ۱۱ مه ۲۰۱۸ به تمامی مشارکت‌کنندگان در برجام اطلاع داد که این کشور دیگر مشارکتی در نشست‌ها و فعالیت‌های مرتبط با برجام نخواهد داشت.

•واژه «مشارکت» صرفا یک عنوان ساده تشریفاتی نیست؛ بلکه، این واژه مستلزم مشارکت در فعالیت و اجرای وظایف، حقوق و تعهدات منطبق با توافقات پیشین است. از این رو، آمریکا از هیچ وجهی در برجام «مشارکت» ندارد.

۲.آمریکا رسماً هرگونه حقی برای استفاده از سازوکار حل اختلاف را منتفی کرده است

•مقامات آمریکایی اعتراف کرده‌اند که آن‌ها دیگر حقی برای استفاده از مفاد قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت ندارند:

*جان بولتون، مشاور سابق امنیت ملی، در سخنان خود در ۸ مه ۲۰۱۸: «ما از این مفاد قطعنامه ۲۲۳۱ استفاده نمی کنیم، به این دلیل که ما از توافق خارج شدیم».

*جان بولتون در مقاله‌ای در روزنامه وال استریت ژورنال مورخ ۱۶ اوت ۲۰۲۰: «حامیان توافق استدلال می‌کنند که واشنگتن که از توافق خارج شده است و هیچ جایگاهی برای استناد به مفاد آن ندارند. آن ها درست می‌گویند».

*برایان هوک در گفتگو با خبرنگاران در ۲۰ دسامبر ۲۰۱۹: «... ما دیگر در توافق حضور نداریم و لذا طرف‌هایی که در این توافق همچنان حضور دارند باید تصمیم بگیرند که آیا قصد دارند از سازوکار حل اختلاف استفاده کنند یا خیر».

*دولت ترامپ امید داشت که خروج از برجام و «فشار حداکثری» به تغییر رژیم، تسلیم ایران، یا خروج ایران از برجام منجر شود. آمریکا پس از ناکامی در این سیاست خود که به دلیل مشورت‌های غلط اتخاذ شد، هم اکنون در غایت سوء نیت تلاش دارد فرصت‌طلبانه به سازوکاری متوسل شود که بیش از ۲ سال قبل برای همیشه از آن صرف نظر کرده است.

*پاراگراف ۱۱ قطعنامه ۲۲۳۱ که آمریکا را به عنوان «عضو برجام» شناسایی کرده است صرفا شرایط زمان تصویب قطعنامه را بیان کرده و معنای دیگری ندارد.

*کلیه اعضای باقی‌مانده برجام یعنی اتحادیه اروپا، بریتانیا، فرانسه، آلمان، چین و روسیه، تصریح کرده اند که اطلاعیه و تصمیم آمریکا، «باطل و غیرمعتبر» است.

۳.نقض‌های قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت توسط آمریکا و فقدان حسن نیت

•دولت ترامپ هیچ گاه با حسن نیت -به عنوان قاعده بنیادی روابط بین‌الملل- عمل نکرده است.

•پاراگراف دوم اجرایی قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت از همگان خواسته است تا «از اتخاذ اقدامات مغایر با اجرای تعهدات برجامی» اجتناب نمایند.

•آمریکا با خروج یک‌جانبه از برجام و اعمال مجدد تحریم‌ها و همچنین مجازات آن‌هایی که به قطعنامه پایبند بوده‌اند، برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ را نقض کرده است.

•دبیرکل ملل متحد در سخنان مورخ ۲۶ ژوئن خود در شورای امنیت پیرامون اجرای قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت: «... لغو تحریم ها که اجازه به عادی‌سازی روابط تجاری و اقتصادی می‌دهد، بخش اساسی توافق است». تا کنون ترامپ بیش از ۱۴۵ مرتبه علیه ایران تحریم‌هایی را اعمال کرده است. وی همچنین تصمیم به عدم تمدید معافیت‌های مرتبط با پروژه‌های هسته‌ای گرفت که به تعبیر دبیرکل ملل متحد «همچنین احتمالا توانایی جمهوری اسلامی ایران را برای اجرای مفاد مشخصی از برجام و قطعنامه مختل می‌سازد».

•دیوان بین‌المللی کیفری در نظر مشورتی ۱۹۷۱ در موضوع نامیبیا با صراحت تاکید داشت: «یکی از اصول بنیادین حاکم بر روابط بین‌المللی مستقر این است که طرفی که تعهدات خود را نادیده گرفته یا محقق نمی‌سازد، نمی‌تواند ادعای حقوق منبعث از آن روابط را برای خود داشته باشد».

•ایالات متحده آمریکا نمی‌تواند از اقدام غیرقانونی خود بهره ببرد.

۴.تلاش‌های ایران با حسن نیت در اجرای کامل برجام

•تصمیم ترامپ برای پایان دادن به مشارکت آمریکا در برجام مبتنی بر حتی یک مورد نقض تعهدات از سوی ایران نبوده است.

•حتی پس از خروج آمریکا، ایران برای یک سال تمام، برجام را به صورت کامل اجرا نمود که در ۱۵ گزارش آژانس بین المللی انرژی اتمی مورد تایید قرار گرفت.

•ایران چندین دور از سازوکار حل اختلاف برجام استفاده کرد ولی به دلیل عدم حصول نتیجه مثبت، از حق خود ذیل پاراگراف‌های ۲۶ و ۳۶ برجام برای اجرای اقدامات جبرانی و توقف اجرای بخشی از تعهدات خود استفاده کرد.

•اقدامات جبرانی ایران هیچ تاثیری بر نظارت‌های آژانس بین المللی انرژی اتمی نداشته است؛ از این رو، هرگونه ادعا مبنی بر مخاطرات اشاعه هسته‌ای بی معنا است.

۵. جمع‌بندی: اطلاعیه آمریکا غیرقابل پذیرش است

•سازوکار حل اختلاف صرفا در اختیار اعضای واقعی برجام قرار دارد - و نه عضو «ابتدایی» که بعدا کناره گیری کرده و با اراده و صراحت تصمیم به «پایان مشارکت» گرفته و بصورت فعال درصدد تخریب این توافق بوده است و متعاقبا، این عضو سابق کلیه امتیازها و مزایای عضویت را برای خود منتفی کرده است.

•شورای امنیت باید مانع سواستفاده یکجانبه و غیرقانونی آمریکا-به عنوان ناقض مستمر و وقیح قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت - از سازوکار حل اختلاف قطعنامه‌ای شود که این کشور هدف اعلانی خود را نابودی همین قطعنامه و در نتیجه تخریب اقتدار شورای امنیت و ملل متحد اعلام کرده بود.

•مردم ایران از شورای امنیت انتظار دارند تا آمریکا را به دلیل آسیب‌های جبران‌ناپذیری که - صرفا به دلایل بزرگنمایی شخصی یا منافع سیاسی داخلی - به مردم ایران تحمیل کرده است، وادار به پاسخگویی کند.

محمدجواد ظریف همچنین صبح امروز در مطلبی در صفحه اینستاگرام خود نوشت: «دیشب پمپئو به خیال خودش ساز و کار بازگرداندن قطعنامه‌های لغو شده شورای امنیت را فعال کرد ولی همزمان، ایران به همراه روسیه، چین، اتحادیه اروپا ،آلمان، فرانسه و انگلیس در نامه‌های جداگانه‌ای اقدام دولت ترامپ را غیرقانونی، بدون اثر و کان لم یکن معرفی کردند، احتمالا امروز هم برخی دیگر از اعضای شورای امنیت موضع مشابهی را اتخاذ کنند و یک بار دیگر دولت ترامپ منزوی و رسوا در صحنه جهانی خواهد شد، تاریخ شورای امنیت چنین وضعیتی را به یاد ندارد.»