ملکی: تعلیم و تربیت باید از دو خصم مصون بماند؛ اباحی گری و تحجّر
تهران (پانا) - چهارمین کارگاه گفتمان فطرت گرایی توحیدی با عنوان تبیین مراحل تعیین روشهای تدریس در رویکرد فطرت‌گرایی توحیدی با حضور معاون وزیر و رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی و مدیران و کارشناسان سازمان پژوهش در سالن جلسات این سازمان برگزار شد.
به گزارش روابط عمومی سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی، در ابتدای این کارگاه حسن ملکی ضمن تأکید بر مصون نگه داشتن تعلیم و تربیت و برنامه ریزی درسی از دو خصم جدی یعنی اباحی گری و تحجّر، گفت: «اباحی گری یعنی به هیچ اصل و انضباطی پایبند نباشی و تحجّر هم به معنی بی اعتنایی به واقعیت‌ها و رشد علمی. نسبت ما به دیدگاه‌ها و مکتب‌های خاص علمی نه عاشقانه باشد یعنی شیفته نشویم و نه خصمانه، بلکه باید منتقدانه باشد و انتخابگر باشیم.»
ملکی سپس بیان کرد: «در فرایند برنامه‌ریزی درسی به هر عنصری می‌رسیم باید به برنامه‌ریزی درسی آن عنصر عمل کنیم. واژه برنامه‌ریزی درسی با همه عناصر ممزوج است لذا می‌توانیم بگوییم برنامه‌ریزی درسی هدف، برنامه‌ریزی درسی محتوا، برنامه‌ریزی درسی ارزشیابی و .... بر همین اساس وقتی می‌خواهیم روش تدریس انتخاب کنیم ساده‌ترین و غیرعلمی‌ترین کار این است که از الگوهای تدریس موجود در منابع متعدد، تعدادی را انتخاب کنیم. مخصوصاً اگر شیفته مکتب خاصی هم باشیم سراغ انتخاب روش تدریس متناسب با آن مکتب برویم که این کار غلط است. کار درست این است که برای انتخاب روش مراحل برنامه‌ریزی درسی را طی کنیم و بر اساس اقتضائات تربیت و یادگیری مؤثر عمل نماییم چون هر برنامه ریزی درسی مراحلی دارد.»
معاون وزیر گفت: «با روش تدریس نیز باید به زبان برنامه‌ریزی درسی برخورد کنیم. نکته دیگر در این خصوص آن است که روش تدریس قطعه‌ای از قطعات پازل برنامه درسی نیست. در انتخاب و سازماندهی محتوا هم باید براساس یک روش عمل کنیم، در انتخاب اهداف باید راهبردهای یاددهی یادگیری مطلوب را در نظر بگیریم. به طور مثال اگر در سازماندهی محتوا، روش استقرایی و از جز به کل را در نظر گرفتیم، در روش تدریس نمی‌توان سراغ روشهای قیاسی رفت و بالعکس. شیوه ساماندهی، محدودکننده روشهای تدریس است. به نوعی باید گفت وقتی سازماندهی محتوا می‌کنیم در حقیقت روش را نیز انتخاب می‌کنیم. نکته سوم آن است که روش تدریس یک ویژگی دارد که سایر عناصر ندارند و آن اتصال بین تفکر و عمل است یعنی عنصری که تئوری و تصمیمات را به صحنه عمل می‌آورد و با واقعیت‌ها مواجه می‌کند روش است.»
وی اشاره کرد: «اصولاً روش تدریس برملا کننده ماهیت تصمیمات است، پیام این جمله این است که اگر روش تدریس را خوب انتخاب کنیم این اتصال خوب برقرار می‌شود و بالعکس. با توجه به نکات فوق باید بدانید که در انتخاب روش، لازم است از سهل‌انگاری، آسان گرفتن و غیره برحذر باشید. البته غرض این نیست که از روشهای تدریس موجود بهره‌برداری نشود بلکه باید آگاهانه بهره‌برداری کرد. فطرت‌گرایی توحیدی در قدم به قدم به تأمل، تفکر و هوشیاری نیاز دارد، نه تبعیّت کورکورانه. بنای ما تأسیس است نه نسخه برداری ترجمه‌ای.»
ملکی در ادامه کارگاه، مراحل تعیین روشهای تدریس را به شرح زیر اعلام کرد:
۱ـ تعیین منابع
۲ـ تحلیل منابع
۳ـ تعیین ویژگی‌های عام تدریس
۴ـ تعیین ویژگی‌های خاص تدریس (خاص هر حوزه تربیت و یادگیری)
رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی در ادامه به منابعی که در انتخاب روش تدریس رویکرد فطرت گرایی توحیدی نیاز است اشاره و آنها را به چهار دسته طبقه بندی کرد و گفت که منابع باید با نگاه فطرت گرایی توحیدی انتخاب شوند. وی اولین منبع را اشارات روشی در برنامه درسی ملی عنوان کرد که دارای ویژگی‌های زیر است:
کمک به شکوفایی فطرت
امکان درک و تغییر پدیده‌ها، وقایع و روابط
کاوشگری و تلاش برای یافتن پاسخ پرسش‌هایی درباره پدیده‌ها
امکان درک و تغییر قوانین کلی حاکم بر هستی و رابطه‌های علت و معلولی
امکان مرور شایستگی‌های کسب شده از سوی دانش‌آموز
فرصت برای پیوند بین:
نظر و عمل
دانش و تجارب پیشین با یادگیری‌های جدید
حوزه‌ها و دروس با یکدیگر
بهره گیری از روشهای فعال خلاق و تعالی بخش
زمینه سازی برای تولید علم
امکان بهره گیری هوشمندانه از فناوری‌های نوین آموزشی
ملکی دومین منبع در تعیین روشهای تدریس را جایگاه روش تربیت در قرآن برشمرد و یادآورشد که قرآن کتاب هدایت و تربیت است ولی طرح مباحث تربیتی در این کتاب الهی با کتاب‌هایی که در حوزه تربیت نگارش یافته متفاوت است و ویژگی‌های عمده روشهای تربیتی در قرآن عبارتند از:
الف) عام و کلی بودن: مباحث تربیتی و اخلاقی به صورت کلی و اجمال بیان شده است. خطوط کلی در قرآن بیان شده و تفصیلی آن را به سنت پیامبر (ص) و اهل بیت (ع) و تجارب بشری سپرده است.
ب) به هم پیچیدگی مطالب: کمتر به چشم می‌خورد قرآن یک مطلب را از ابتدا تا انتها در یک سوره جمع کند و جدای از مطالب دیگر، یک جا و نظام مند بیاورد. موضوعات مختلف درهم تنیده می‌شود.
ج) بیان استدلالی و اقناعی: قرآن در بسیاری از موارد مطالب را با استدلال و بیان فلسفه و یا بیان نتایج آنها همراه کرده است تا مخاطب خود را اقناع کند و در پذیرش به او کمک کند.
آنچه الزام آور است این است که نمی‌توان بدون توجه به روشهای تربیتی قرآن در رویکرد فطرت‌گرایی توحیدی روش تدریس انتخاب کرد.
روشهای تربیتی قرآن
ملکی یادگیری در متون علمی، آموزشی جدید را سومین منبع در تعیین روشهای تدریس معرفی کرد و شاخص‌های آن را به شرح زیر برشمرد:
یادگیری مادام العمر و ویژگی‌های تدریس
شخصی سازی یادگیری و نقش معلم
توجه خاص به سال‌های پر نفوذ و مهم پیش دبستانی
تاکید به مهارت‌های زندگی در انتخاب و اجرای روش‌ها: در مهارت برقراری ارتباط و انجام کار گروهی مشکل داریم.
مهارت اندیشه‌ورزی اهمیت زیادی دارد. روشهای تدریس ما باید تفکر پرور باشد.
فناوری‌های جدید و یادگیری سریع و آسان
تراکم اطلاعات و منابع متعدد
مسایل اجتماعی جدید نظیر محیط زیست، بهداشت و ...
یادگیری‌های تلفیقی، ضرورت اجتناب ناپذیر
یادگیری تجربی (یادگیری از طریق انجام دادن)
اختیارات وسیع معلم در فرایند یاددهی- یادگیری: در این بخش سؤال پیش می‌آید مبنی بر اینکه در زیر چتر فطرت‌گرایی توحیدی چه نقشی، چه اختیاراتی تا چه حدودی باید به معلم داده شود؟
یادگیری‌های زمینه‌ای (اتصال یادگیری به محیط پیرامون)
وی منبع چهارم را واقعیت‌های اجتماعی، فرهنگی و آموزشی بیان کرد که دارای ویژگی‌های زیر است:
نسخه کلی تدریس همیشه شفابخش نیست.
واقعیت‌های محدود کننده تدریس
تنوع فرهنگی
تفاوت در توانایی معلمان
تراکم بالای کلاس
کلاس‌های چند پایه
امکانات نابرابر
لزوم تنوع روش‌ها
ضرورت اختیار معلم در انتخاب روش
استفاده از شبکه‌های اجتماعی در تبادل تجربیات
ارسال دیدگاه