ابراهیم رحیمپور
چین؛ همسایه دور
این روزها رابطه ایران و چین در چارچوب آنچه نگاه به شرق خوانده میشود موضوع بحث قوا و جناحهای سیاسی کشور قرار گرفته است. در راستای همین مباحث چرایی اهمیت رابطه تهران و پکن و اقتضائاتی که بر این رابطه حاکم است میتواند قابل توجه باشد.
در وهله نخست آنچه خوب است مورد توجه قرار بگیرد مسیری است که چین برای تبدیل شدن به یک قدرت جهانی پیموده. چین دیگر آن کشور مائویی نیست. کشوری که با لباسهای یک شکل و با یک ساختار کمونیستی بسته عمل می کرد و طبیعتاً اگر به همان ترتیب ادامه میداد و در سیاست و اقتصاد خود تحول ایجاد نمی کرد؛ شاید مانند اتحاد جماهیر شوروی دچار فروپاشی میشد.
ناگفته پیدا است که ادامه روند گذشته و وضعیت بد اقتصادی یا کشور را به یک ایزوله شدن شدید می کشاند یا اینکه به نظامیگری میانجامید و در نهایت هزینههای بیش از حد نظامی که آن هم به نوعی سبب فروپاشی میشد. اما تیزهوشی زمامداران این کشور و البته حرکتی که امریکا با نیت خاص خودش به سمت چین داشت، باعث شد که شاهد مسیر جدید این کشور در نظام بینالملل باشیم. از این حیث تحول چین در تاریخ معاصرش درس آموزیهای خاص خود را دارد. حال که ایران می خواهد در شرق و در آسیا با شرکای جدید خود همکاریهای قویتری داشته باشد قاعدتاً باید سابقه و مدل را مطابق با فرهنگ سیاسی و وضعیت خودمان دنبال کنیم. بنابراین حرف اول این است که اگر ما نسبت به تقویت روابط مان با چین تمایل بیشتری پیدا کردهایم بدانیم که این تمایل محصول مسیر و مدلی است که این کشور طی کرده است.
در ادامه باید گفت یکی از نکات مهم و تأثیرگذار در رابطه ایران و چین این است که ما سابقه تاریخی منفی با این کشور نداریم و حتی پس از انقلاب اسلامی به مرور روابط بهتری هم با چین داشتهایم؛ چه پیش از تحول سیاسی و اقتصادی چین و چه پس از آن. باید گفت که ما در حد خودمان در قدرتمند شدن چین هم مؤثر بودیم و هم از قدرت گرفتن آن احساس رضایت و خشنودی کردیم. زیرا با وجود اینکه چین همسایه ما نیست اما قدرت گرفتنش در موازنه بینالمللی میتوانست برای ما نیز سودمند باشد.
ایران به ویژه پس از پایان جنگ تحمیلی شروع به توسعه روابط خود با چین کرد و از فناوریهای این کشور که در آن زمان حد بالایی هم نداشت بهرهمند شد و در ادامه تحریمهایی که علیه ایران وضع شد فضا را برای ورود بیشتر تکنولوژی از چین و استقبال بازار ایران از اجناس چینی فراهم کرد.
پس از آن به وضع موجود روابط دو کشور رسیدهایم. بدیهی است که با هر عینکی بخواهیم به وضع خودمان نگاه کنیم وجود تحریمهای بی سابقه که در طول تاریخ علیه کشور دیگری تحمیل نشده است؛ قابل چشم پوشی نیست. در همین ظرف زمانی شاهد آن هستیم که پکن و واشنگتن نیز در دوره ترامپ دچار مشکلات حاد هستند.
البته در همه این سالها قدرت گرفتن چین و توسعهاش در آسیا، افریقا و حتی در کشورهای اروپایی برای غرب و نه فقط امریکا یا دولت ترامپ نگرانیهایی را ایجاد کرد و همواره در فکر این بودند که چگونه میتوانند چین را نیز مانند آنچه در مورد شوروی سابق اتفاق افتاد مهار کنند. اما چینیها در مقابل با رهبری هوشمندانه وارد تنشهای حاد نشدند و در سیاستهای اقتصاد داخلیشان نیز با کمترین اشتباه عمل کردند.
نکته دیگری که در ارتباط با چین باید مد نظر داشت این است که ارتباط با چین چارچوبی است که در مجموعه نظام و توسط تصمیم سازان سیاست خارجی کشور گرفته شده است قرار دارد و آنچه دولت و دستگاه دیپلماسی به عنوان مجری باید اجرا کنند حرکت در همین چارچوب طراحی شده است تا از آن به عنوان ابزاری برای مقابله با تحریم بسازد.
بنابر این در این وضعیت ما باید از ارتباط با کشورهایی که میتوانند در حکم تنفسگاه اقتصادی و تجاری هستند استفاده کنیم. چنان که اغلب همسایگان پانزده گانه ما چنین حکمی دارند و تحریمهای ترامپ در ارتباط میان ایران و همسایگانش کمتر کارگر است. البته خوب بود اگر ما پیش از تشدید و آغاز دوباره تحریمها حجم بیشتری از مبادلات تجاری و اقتصادیمان را در منطقه تعریف می کردیم و نه خارج از آن . البته این همسایه تا حدود زیادی محصول اتکا اقتصاد ما به نفت است که در گذشته نسبت به تبدیل آن به اقتصاد غیرنفتی تعلل شده است.
بعد از این ۱۵ کشور همسایه باید گفت که چین در این رابطه مانند یک کشور همسایه از جهت رفتار همکاری و اقتصادی عمل میکند. هر چند اقتصاد چین با توجه با وابستگی و پیوستگی که به اقتصاد امریکا دارد قاعدتاً باز هم رعایت میکند و به صورت رسمی اقداماتی نمیکند که شرکتهایش که با غرب و امریکا مراودات بسیار سنگینی دارند آسیب ببینند.
با وجود این محدودیت با توجه به نگاه خودشان و نه صرفاً تلاش ما برای ایران جایگاه ویژه ای را قائل هستند و علاقهمندند که کشور مستقلی مانند ایران تضعیف نشود. اینکه ایران در مجموع منابع نفت و گاز دنیا در مقام اول یا دوم قرار دارد و اقتصاد چین به این منابع انرژی محتاج است سبب میشود که ایران و موقعیت استراتژیکش برای دولتمردان پکن اهمیت داشته باشد.
روزنامه ایران
ارسال دیدگاه