در گفت‌وگو با پانا
تاکید مدیرکل امور تربیتی بر توجه به آسیب‌های ارتباطات آنلاین و روش‌های مقابله با آن
شکوهی: استفاده از مزایای فضای مجازی نباید ما را از تهدیدهای آن غافل کند
تهران (پانا) - مدیرکل امور تربیتی، مشاوره و مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی وزارت آموزش و پرورش با اشاره به الزام ادامه آموزش‌های مدارس در بستر اینترنت بر ضرورت توجه به آسیب‌های ارتباطات آنلاین و روش‌های مقابله با آن تاکید کرد.
بعد از تعطیلی مدارس در اثر همه‌گیری کرونا، ورود اینترنت، ارتباطات آنلاین و شبکه‌های اجتماعی به زندگى روزمره دانش‌آموزان، به‌رغم محاسن و مزایایی که داشت، دغدغه‌ها و نگرانى‌هایى نیز بر جامعه و خانواده‌ها تحمیل کرد. مشکلاتی که در تمام جوامع موضوعیت داشته و محدود به جامعه و یا اقلیتی خاص نمی‌شود.
هنوز چندروزی از تعطیلی مدارس درپی شیوع ویروس نگذشته بود که آموزش‌های آنلاین در همه سطوح تحصیلی جایگزین کلاس‌های درس حضوری شد و در این بین دانش‌آموزان هفت، هشت، نه ساله‌ای که تا آن زمان نه گوشی یا تبلت شخصی داشته و نه مجاز به استفاده از اینترنت بودند به جمع کاربران فضای اینترنت و شبکه‌های اجتماعی پیوستند و این خود نقطه آغازی شد بر هرآنچه تهدیدهای فضای مجازی نام دارد و این ابزار شگفت‌انگیز عصر دیجیتال را به شمشیری دولبه تبدیل کرده است.
مسعود شکوهی مدیرکل امور تربیتی، مشاوره و مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی وزارت آموزش و پرورش در گفت‌وگو با پانا درباره این دوگانگی ارتباطات آنلاین گفت که فضای مجازی مجموعه‌ای از نکات مثبت و منفی است، اما استفاده از مزایای فضای مجازی نباید ما را از تهدیدهای آن غافل کند. یکی از مهم‌ترین این مشکلات نقش فضای مجازی در رشد، گسترش و یا پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی است.
وی ادامه داد که برخی از این آسیب‌ها در فضای حقیقی کم و بیش وجود داشته‌اند و فضای مجازی نقشی تسهیل کننده، مکمل یا سرریزکننده در آن‌ها ایفا کرد. یعنی این آسیب‌ها درجامعه وجود دارند، چه فضای مجازی باشد چه نباشد؛ اما برخی آسیب‌ها به ساختار و ویژگی‌های ماهوی و ذاتی فضای مجازی برمی‌گردد. یعنی حتی اگر پیام‌های رد و بدل شده در فضای مجازی اموری مثبت و متعالی باشند، اما در درازمدت مشکلاتی را برای کاربران خود به وجود می‌آورد. ویژگی این آسیب‌ها این است که چون به ماهیت فضای مجازی مربوط می‌شوند، با حذف فضای مجازی از بین می‌روند.
وی با اشاره به ایجاد همه‌گیری کرونا و پیامدهای آن در روند کار دستگاه تعلیم و تربیت گفت: «از سویی سیر تحولات ایجاد شده در کشور به‌دلیل بروز همه‌گیری بیماری نوپدید کرونا و تعطیلی طولانی مدت فعالیت‌های آموزشی و پرورشی مدارس، باعث شد که میزان بهره‌برداری دانش‌آموزان از بستر فضای مجازی برای جبران فرصت‌های ازدست‌رفته فرایند آموزشی و پرورشی و کاهش دغدغه‌های اجتماعی افزایش یابد. به این ترتیب دانش‌آموزان بیش از گذشته مجبور به استفاده بیشتر از فضای مجازی برای یادگیری دروس و دریافت آموزش‌های معلمان خود شدند. در نتیجه علی‌رغم مزیت‌های فراوانی مانند فراهم کردن فرصت برابر برای دریافت خدمات آموزشی و تربیتی برای دانش‌آموزان، این روش پیامدهای آسیب‌زای بسیاری نیز درپی داشت.»
شکوهی در تشریح این آسیب‌ها گفت: «برخی از مهم‌ترین آسیب‌های ناشی از فضای مجازی درکودکان و نوجوانان این است که در بعد فرهنگی شاهد بحران هویت فردی، جمعی و ملی، اختلال در شکل‌گیری شخصیت، تعارض ارزش‌ها در خانواده و جامعه، تغییر الگوی تعامل بین والدین و فرزندان و بروز تعارض و شکاف نسلی و از بین رفتن تعادل قدرت در خانواده هستیم. در بعد اخلاقی شاهد دسترسی آسان به منابع غیراخلاقی (مانند محصولات فرهنگی اعم از فیلم، عکس، متن، بازی‌های رایانه‌ای و مطالب هرزه نگاری )، در بعد دینی شاهد تضعیف باورهای دینی و القای شبهات فکری، در بعد جسمانی شاهد مشکلات تغذیه، کم تحرکی، ضعف و سستی، خواب و مشکلات مغزی در افراد خصوصا دانش‌آموزان هستیم.»
مدیرکل امور تربیتی، مشاوره و مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی وزارت آموزش و پرورش با اشاره به زیان‌های ناشی از ارتباطات اینترنتی در بعد روانی اجتماعی افراد گفت: «اعتیاد به فضای مجازی، قلدری مجازی و هرزه‌نگاری، کاهش ارتباطات خانوادگی، اختلالات خلقی (افسردگی و اضطراب و...) پرخاشگری، خشونت، عزت نفس پایین، گسترش ارتباطات نامتعارف اینترنتی میان نوجوانان، سواستفاده جنسی، انزوای اجتماعی و فردگرایی افراطی بخشی از آین آسیب‌ها هستند.»
وی سپس به مشکلات ایجادشده در بعد تحصیلی به عنوان یکی از مهم‌ترین معضلات فضای مجازی اشاره کرد و گفت: «افت تحصیلی، مشکلات توجه و تمرکز، مشکلات یادگیری، اتلاف وقت (مشکل در مدیریت زمان) و کاهش مسئولیت پذیری در مواجهه با برنامه‌های آموزشی، تربیتی در مدارس و وظایف در خانواده از دیگر مضرات ارتباطات در فضای دیجیتال است.»
شکوهی در پاسخ به این سوال که چگونه می‌توانیم ضمن استفاده از مزایای آموزشی فضای اینترنت، از آسیب‌های ارتباطات آنلاین جلوگیری کنیم، گفت: «برای کاهش این اثرات و آسیب‌های ذکر شده در دانش‌آموزان، ضمن بهره‌گیری از برنامه‌ریزی منسجم در استفاده از فضای مجازی باید از چند راهبرد عمده بهره بگیریم.
وی این راهبردها را در بخش سیاست‌گذاری تحت عنوان تشکیل شورای راهبری فضای مجازی در آموزش و پرورش جهت تدوین مدل مفهومی بهره گیری از فضای مجازی در نظام تعلیم و تربیت، زمینه سازی برای تقویت ساختار نظارتی برای بهره‌گیری موثر دانش‌آموزان از فضای مجازی، زمینه‌سازی برای حضور موثر متولیان نظام تعلیم و تربیت در فضای مجازی و استفاده حداکثری از این فضا برای ارتقای فرایند یاددهی و یادگیری دانش‌آموزان، زمینه‌سازی برای هم‌افزایی و انسجام بخشی در خصوص پیشگیری و کنترل آسیب‌های فضای مجازی بیان کرد.
مدیرکل امور تربیتی، مشاوره و مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی وزارت آموزش و پرورش در بخش پژوهشی انجام پژوهش‌های کاربردی در خصوص بررسی آسیب‌های فضای مجازی و راه‌های برون رفت و در بخش ارتقایی و پیشگیرانه ارتقای سواد رسانه‌ای در دانش‌آموزان در قالب ساعت درس رسمی و غیر رسمی برای حضور سالم در دنیای مجازی، تهیه و تدوین محتوای آموزشی، مهارتی و روان شناختی برای دانش‌آموزان تمام دوره‌های تحصیلی برای آشنایی با تهدیدات و آسیب‌های فضای مجازی، توانمندسازی روانی اجتماعی دانش‌آموزان برای بهره گیری مناسب از فضای مجازی و مقابله در برابر تهدیدات احتمالی، انجام غربالگری و تهیه نیم رخ روانی اجتماعی دانش‌آموزان براساس ابزارهای روان‌شناختی، بهره‌گیری از ظرفیت تشکل‌ها‌ی دانش‌آموزان و همسالان در آموزش های ارتقایی و پیشگیرانه، آموزش والدین در خصوص والدگری صحیح و برقرای ارتباطات موثر در خانواده دانست.
شکوهی در بخش توانمندسازی نیروی انسانی برگزاری کارگاه‌های آموزشی ویژه معلمان، مدیران و مربیان و مشاوران و در بخش راهبردهای مداخله‌ای ارائه خدمات تخصصی روان شناختی و حمایتی برای دانش‌آموزان آسیب دیده از فضای مجازی در هسته‌های مشاوره مناطق و مراکز مشاوره و روان شناختی دانش‌آموزی و خانواده سراسر کشور را مورد توجه قرار داد.
ارسال دیدگاه