گفت‌و‌گو با وزیر نیرو در آستانه تابستان داغ ۱۳۹۹
صنعت آب و برق از موج نخست کرونا موفق بیرون آمد
تهران (پانا) - گفت‌و‌گو با وزیر نیرو را با مهم‌ترین مسأله این روزهای جهان یعنی شیوع ویروس کرونا و بررسی آثارش آغاز می‌کنیم.
به‌گزارش ایران، ویروسی که از همان ابتدا، مصرف آب و برق کشور را بشدت بالا برد و اکنون در آستانه یکی از گرم‌ترین تابستان‌های کشور قرار داریم. عاملی که تهدیدی برای پایداری شبکه آب و برق شده، بویژه در بخش برق که اگر مردم همکاری نکنند، امسال نیز خاموشی‌ها اجتناب‌ناپذیر است. این در حالی است که وزیر نیرو می‌گوید: «خیلی از نقاط جهان الان چشمشان به ماست تا ببینند در مقابله با کرونا و تحریم، کشور چگونه مدیریت می‌شود و امیدواریم که با همراهی مردم به خاموشی نخوریم.»
رضا اردکانیان، معتقد است که ظرفیت زیادی برای خوش مصرفی آب و برق در ایران وجود دارد و با مصرف صحیح ظرفیت‌های موجود، فرصت‌های جدیدی برای ایران فراهم می‌شود؛ مانند تبدیل کشور به هاب انرژی منطقه و صادرات آب شیرین از دریا. او در این گفت‌و‌گو چند خبر نیز از گسترش روابط برقی با کشورهای همجوار و حتی غیر همسایه می‌دهد. مانند آغاز مذاکرات با قطر برای تبادل برق، انتخاب مهندس مشاور ایرانی برای مطالعه مسیر سنکرون شبکه برق ایران و روسیه و توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر در مرز ایران و افغانستان و مذاکرات برای اتصال شبکه برق این کشور با ایران. اما اردکانیان در آخرین سال دولت دوازدهم، نه برای سال‌جاری، بلکه برای آینده ایران می‌گوید: استفاده از تمام این فرصت‌ها و حتی فکر کردن به آنها، پیش نیازهایی دارد که باید به آنها پایبند شویم. مهم‌ترین پیش نیاز هم این است که جامعه‌ای خوش مصرف باشیم. باید برای دستیابی به این ویژگی تمرین و تلاش کنیم. چراکه صحیح مصرف کردن بیش از اینکه به کمبود یا کافی بودن آن منبع بازگردد، یک مقوله اخلاقی است.
شیوع ویروس کرونا روی صنعت آب و برق تأثیری داشت؟
درباره آثار شیوع ویروس کرونا بر صنعت آب و برق، به‌عنوان وزیر نیرو می‌توانم یک روضه مفصل بخوانم و واقعاً هم می‌توان پای این روضه نشست و گریه کرد. نخستین تأثیر شیوع این بیماری، بر حجم کار بود. در نوروز امسال حدود ۲۰ هزار پرسنل در بخش برق و بیش از ۵ هزار نفر در بخش آب شبانه روزی درصدد بودند که اختلال در خدمت‌رسانی پیش نیاید. همکاران وزارت نیرو به‌عنوان همکاران خاموش بخش بهداشت و درمان کشور بودند که البته بهتر است دیده نشوند؛ چراکه مانند اکسیژن موجود در هوا هستند و معمولاً وقتی دیده می‌شوند که اختلالی پیش آمده است.
در این مدت، مصرف آب قابل ملاحظه و فشار روی تصفیه خانه‌ها زیاد بود. در یک سری از شهرها میزان مصرف در مقایسه با آمار سال قبل ۴۰ درصد افزایش پیدا کرده بود. اما در فضای مجازی و از طریق رسانه‌ها مردم به هم نشان دادند که چگونه می‌شود بهداشت را رعایت کرد و آب کمتری هم مصرف کرد و اکنون شرایط بهتر شده است. همچنین، تعدادی از همکارانمان را با کمال تأسف در هنگام خدمت از دست دادیم.
اما این وضعیت، مثل هر محدودیت دیگری می‌تواند موجد فرصت هم باشد؛ به شرطی که با آن هوشمندانه برخورد کنیم. در این شرایط خیلی از جلسات با هزینه کمتر و به‌صورت اینترنتی و خیلی از کارها بدون حضور ارباب رجوع انجام پذیرفت. سیستم کنترل کیفیت را بخصوص در بخش آب و فاضلاب به‌صورت پررنگ تری پیگیری می‌کنیم. الان می‌توانم بگویم که به خاطر این شرایط کرونایی در کشور، تاب‌آوری صنعت آب و برق بیشتر شده و آنچه سیاست دولت مبنی‌بر استقرار دولت الکترونیک بود، تسریع شده است.
اکنون یکی از دغدغه‌های جدی کشور، قوت گرفتن احتمال وقوع خاموشی در تابستان، به سبب تند شدن شیب رشد مصرف است که شیوع کووید۱۹ در شکل‌گیری این وضعیت بی‌تأثیر نبوده. فکر می‌کنید که امسال خاموشی‌ها تکرار می‌شود؟
در این باره من یکی از پاسخ دهندگان هستم؛ مصرف‌کنندگان نیز نقش پررنگی دارند. آقای رئیس جمهوری اخیراً در مراسم افتتاح طرح‌های آب و برق در بوشهر و آذربایجان غربی اشاره کردند که باید همگی همکاری کنیم تا خاموشی نداشته باشیم.
برای مثال روز ۱۲ خرداد، افزایش بار شبکه به نسبت سال قبل بیش از ۱۲ درصد بود؛ درحالی که هر ساله ما ۵ درصد افزایش مصرف داریم و اوج مصرف هم در تیرماه رقم می‌خورد. لذا این افزایش بخشی ناشی از گرمای زودرس و بخشی ناشی از شیوع ویروس کرونا بود. نکته مثبت آن نشان از پیشبرد برنامه‌های سلامت و تولید صنعتی در کنار هم است.
امسال باید خودمان را برای یک تابستان گرم آماده کنیم. همکاران ما از زمستان سال گذشته در حال فعالیت گسترده‌ای هستند و از نوروز، حدود ۲۰ هزار نیرو در بخش‌های مختلف حالت آماده باش بودند. اما بیش از هر کاری نیازمند یاری مصرف‌کنندگان هستیم. همین که در ساعت اوج بار ۱۳ الی ۱۷ بعد از ظهر و همچنین پیک شب رعایت کنیم و دستگاه‌های پرمصرف را تا جای ممکن روشن نکنیم؛ کمک بزرگی به عبور از پیک امسال شده است. دستگاه‌های سرمایشی در بالا رفتن مصرف خیلی نقش دارند. در این راستا، امسال نیز مانند سال گذشته اوج بار مجاز هر استان را برای آن اعلام کرده‌ایم تا رعایت کنند. حتی پاداش خوش مصرفی در نظر گرفته‌ایم. خوشبختانه امسال شرایط آبی خوب است درحالی که دو سال قبل خشکسالی داشتیم و به همین خاطر در بحث نیروگاه‌های آبی محدودیت نداریم. امیدواری ما این است که این تابستان را بدون خاموشی سپری کنیم. خیلی از نقاط جهان الان چشمشان به ماست که ببینند در مقابله با کرونا و تحریم چگونه مدیریت می‌شود.
آیا امکان مدیریت تقاضای بدمصرف‌ها، با افزایش نرخ جریمه وجود نداشت؟
در مورد افراد پرمصرف با تشویق به سمت کاهش مقدار مصرفشان یک افزایش ۱۶ درصدی پیش‌بینی شده است. عملکرد سال گذشته خوب بود و بیش از ۷۵ درصد مصرف‌کنندگان ما در الگوی مصرف هستند.
اما در بحث جریمه پرمصرف‌ها، تصمیم دولت و اعتقاد ما براین است که عایدی همراهی مشترکان، بیش ازعایدی ناشی از سیستم جریمه است. باید مردم باور کنند که این سیستم مربوط به خودشان است و در حفظ آن کوشا باشند. رعایت مصرف نه تنها در بخش برق که در بحث آب نیز یک مسأله مهم و اخلاقی است. ضوابط و مقررات وقتی تأثیرگذار است که جامعه پایبندی‌های اخلاقی بالای داشته باشد.
به عملکرد مثبت سال گذشته اشاره کردید. ۱۶ درصد جریمه پرمصرف‌ها چقدر روی تغییر رفتار مصرف‌کننده‌ها اثر داشت؟
گزارش عملکرد سال گذشته نهایی نشده ولی قطعاً بی‌تأثیر نبوده است. ما در مقابل جریمه، پاداش خوش مصرفی نیز پرداخت کردیم. برای اصلاح مصرف، این کار شاید در کوتاه مدت درآمدهای بخش برق را کم کند اما در بلند مدت به نفع صنعت برق است. می‌تواند زمینه تجهیز و نوسازی تجهیزات صنعت را فراهم کند.
اصلاح مصرف تا چه زمانی پاسخگواست؟ پس از کاهش شدت تقاضای بدمصرف‌ها، آیا مجدداً باید به افزایش سالانه ۵ هزار مگاوات ظرفیت تولید برق بازگردیم؟
اینکه می‌گوییم ۷۵ درصد از مشترکان الگوی مصرف را رعایت می‌کنند به معنای بدمصرف بودن ۲۵ درصد باقیمانده نیست. اگر مصارف بالا را در نظر بگیریم کمتر از ۱۵ درصد از مشترکان ما بدمصرف هستند.
کشور رو به توسعه و جمعیت رو به افزایش است ولی کشور ما از حیث منابع انرژی ثروتمند است. ما منابع تجدید پذیر زیادی چون تونل‌های باد، انرژی خورشیدی نیز داریم که برای بهره‌گیری از آنها در آغاز راه هستیم. اکنون حدود ۸۳۰ مگاوات نیروگاه نصب شده داریم. هر چند تغییر نرخ ارز اثر کاهنده روی آهنگ رشد نیروگاه‌های تجدید پذیر داشته اما دوباره برای استفاده از این نیرو برنامه‌ریزی می‌کنیم. به سرمایه‌گذاران نیروگاه‌های تجدیدپذیر اجازه داده‌ایم با ترتیباتی مجاز به صادرات انرژی خود بویژه در شرق کشور باشند. بویژه در مناطق شرق کشور که ما معتقدیم در آنجا باید منابع جایگزین برای کشاورزی و برنامه برای استقرار و تثبیت جمعیت داشته باشیم. از رسانه‌ها انتظار داریم در این زمینه همکاری مناسب و لازم را داشته باشند. در کنار این تمهیدات، به مرور قیمت‌ها اصلاح خواهد شد و با اصلاح قیمت‌ها خوش مصرفی تداوم پیدا می‌کند. آن زمان سیستم اصلاح خواهد شد.
هر موقع شروع به تصحیح مسیر کنیم، کار درستی را انجام می‌دهیم. در تمام منابع زیست محیطی اگر خود را از یک شیوه غیربهینه مصرف دور نکنیم؛ همه راه‌های دیگر مسکن‌هایی بیش نیستند. اگر رعایت نکنیم، نه تنها در ایران بلکه حتی در قاره سبز هم امکان برپایی یک سیستم پایدار رفاه و آسایش نیست. صحیح مصرف کردن بیش از اینکه به کمبود یا پربود آن منبع بازگردد، یک مقوله اخلاقی است.
به‌طور کلی ارزیابی شما از توان تولید برق کشور چگونه است؟
حدود ۴ دهه پیش، ظرفیت نصب شده نیروگاهی کشور ما بیش از ۷ هزار مگاوات نبود. از آن زمان تاکنون جمعیت کشور ۲.۳ برابر شده است. اما ظرفیت نصب شده نیروگاهی بیش از ۱۱ برابر افزایش داشته است. این ارقام حاکی از آن است که سمت‌گیری بسیار صحیحی در خصوص سرمایه‌گذاری در تولید برق از لحاظ توسعه کشور و تولید بخش‌های مختلف که متکی به صنعت برق است، صورت گرفته است.
در همین حال، از نیمه سال ۱۳۹۲ تا اکنون بیش از ۱۶ هزار مگاوات نیروگاه جدید نصب شده است و تا پایان این دولت یعنی نیمه سال ۱۴۰۰ به بیش از ۲۰ هزار مگاوات خواهد رسید. با چند عمل ساده ریاضی مشخص می‌شود که در ۸ سال دولت تدبیر و امید به نسبت سال‌های قبل، سالانه بیش از ۴۰ درصد به ظرفیت تولید برق افزوده شده است. این سرمایه‌گذاری سنگین در سال‌های اخیر با مشارکت بخش‌های خصوصی صورت گرفته و در ۷ سال گذشته حدوداً سالی ۴۰ هزار میلیارد تومان در صنعت برق سرمایه‌گذاری داشته‌ایم. این رقم از منابع داخلی بخش برق وزارت نیرو، سرمایه گذاری‌های بخش خصوصی و اندکی هم منابع عمومی یا بودجه دولت بوده است.
اما این سرمایه‌گذاری فقط برای تأمین نیازهای داخلی نیست. بخشی از این سرمایه‌گذاری روی ایجاد امکان تبادل انرژی با کشورهای همسایه بوده است. درصدد بودیم که از این منظر ایران تبدیل به هاب انرژی منطقه شود.
برای تبدیل ایران به هاب برق منطقه چه برنامه‌ای دارید؟
اکنون با همه همسایگان که مرز زمینی داریم، ارتباط را برقرار کرده ایم؛ همچون پاکستان، افغانستان، ترکمنستان، ارمنستان، آذربایجان، ترکیه، عراق و حتی ظرفیت و امکان تبادل انرژی با کشورهای حاشیه جنوب خلیج فارس که همسایه ما تلقی می‌شوند، را نیز داریم. به‌عنوان مثال درصدد هستیم با کشور قطر مذاکرات این موضوع را آغاز کنیم. اخیراً دولت مسئولیت کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی با قطر را به وزارت نیرو سپرده است تا از این فرصت برای افزایش ارتباطات استفاده کنیم.
درباره تبدیل ایران به هاب منطقه اقدامات متعددی در حال انجام است و برخی نیز صورت گرفته است. یکی از آنها سنکرون کردن سیستم برق ایران و عراق بود. وقتی سیستم برق دو کشور سنکرون می‌شود، فقط موضوع تبادل برق دو کشور نیست؛ بلکه به این معنی است که دو سیستم به‌لحاظ فنی سازگاری بسیار بالایی باید با هم پیدا کنند. درباره عراق، این کار در اول نوامبر ۲۰۱۹ میلادی محقق شد و اکنون سیستم برق دو کشور سنکرون است. ما به‌دنبال سنکرون سیستم برق خود با همسایگان و کشورهای بزرگ دیگر از جمله فدراسیون روسیه که ظرفیت نصب شده آن بیش از ۲۳۰ هزار مگاوات یعنی سه برابر کشور ماست، هستیم. دو مسیر داریم که یکی از آنها از طریق آذربایجان و مسیر دیگر از طریق ارمنستان و گرجستان است. مطالعات هر کدام از این مسیرها زودتر به نتیجه برسد، این کار را انجام خواهیم داد. از این طریق پایداری سیستم برق ما افزایش پیدا می‌کند. ضمن اینکه امکان تبادل با اروپا هم برقرار می‌شود.
به مذاکرات با قطر اشاره کردید. آیا این کشور ابراز تمایل کرده است؟
برنامه داشتیم که برای مذاکرات به قطر برویم و آنها نیز برای شرکت در اجلاس کمیسیون مشترک به ایران بیایند و در اصفهان اجلاس را برگزار کنیم. اما با شیوع ویروس کرونا هر دو برنامه فعلاً به تعویق افتاده است. البته ارتباط ویدئوکنفرانسی داریم و به نظر می‌رسد، باید تمایل داشته باشند.
آنها در ماه‌هایی از سال انرژی مازاد دارند که می‌توانیم این انرژی مازاد را برای آنها به کشورهای همسایه ترانزیت کنیم. وقتی از امکان تبادل صحبت می‌کنیم، فقط برق تولیدی کشور ما نیست که تبادل می‌شود. برق ترکمنستان هم می‌تواند از طریق سیستم ما فرضاً به ترکیه صادر شود؛ یا تولید قطر از طریق سیستم ما به پاکستان برود. در شرق و غرب کشور، کشورهای نیازمند انرژی قابل ملاحظه‌اند و یکی از آنها کشور دوست و برادر،عراق، است.
امکان صادرات برق به عراق از سال ۲۰۰۴ میلادی فراهم شده و هر سال قرارداد یک ساله بر اساس یک فرمول توافق شده‌ای منعقد شده است. البته طبیعی است زمان‌هایی که ما نیاز شدید یا به هر دلیل کمبود داریم یا از طریق نیروگاه‌های برقآبی به‌دلیل ارتفاع کم آب در مخازن سدها امکان تولید کم است، نیازهای داخلی اولویت دارد و ما متعهد به تأمین نیازهای داخلی هستیم. در عین حال، چون امکان تبادل وجود دارد، می‌توانیم در بعضی مواقع از سال از برخی کشورهای همسایه مثل ترکمنستان، آذربایجان و ارمنستان برق بگیریم.
برنامه سنکرون شبکه برق ایران و افغانستان در چه مرحله‌ای است؟
مذاکره با افغانستان در حال انجام است. در بدو پذیرش مسئولیت کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی افغانستان، سفری به کابل داشتم که قبل از انتخابات اخیر این کشور بود. با رئیس جمهوری و مسئول وزارت آب و انرژی افغانستان مذاکراتی داشتیم. آنجا زمینه کار برای ایران و شرکت‌های ایرانی فوق‌العاده وسیع است. یکی از آنها ظرفیت بسیار بالای تولید برق از انرژی بادی در عرض ایران و افغانستان است. تونل باد مطالعه شده‌ای به ظرفیت بیش از ۳۰ هزار مگاوات آنجا وجود دارد که شرکت‌های متعددی از ایران و کشورهای خارجی می‌توانند در این بخش سرمایه‌گذاری کنند. منتهی این سرمایه‌گذاری در صورتی نتیجه بخش است که شبکه برق افغانستان ظرفیت پذیرش این مقدار انرژی تجدیدپذیر را داشته باشد، چراکه بین نیروهای تجدیدپذیر و حرارتی تفاوت است. یکی از راه حل‌ها این است که سیستم برق ایران که چندین برابر افغانستان ظرفیت نصب شده دارد با آنجا سنکرون شود. این جزو موارد مورد علاقه طرفین است و امیدواریم که بزودی این طرح‌ها را اجرایی کنیم.
صادرات برق یا برقراری تبادلات از نظر ارزآوری چقدر به کشور کمک می‌کند؟
صادرات انرژی برای ایران و صنعت برق از حیث تأمین منابع ارزی اهمیت قابل ملاحظه‌ای دارد. بویژه در شرایط تحریم اقتصادی به این کار نیاز داریم. در صنعت برق تقریباً سالانه بیش از یک میلیارد دلار نیاز ارزی داریم. درست است که در ساخت عمدتاً اتکای ما به داخل است اما بعضاً برای تهیه مواد اولیه، قطعات و تجهیزات نیروگاهی، هوشمند‌سازی شبکه توزیع و سایر ادوات مورد نظر، نیازهای ارزی داریم. چند قرارداد بی.او.تی(ساخت، بهره‌برداری و انتقال) با شرکت‌های سازنده نیروگاهی در داخل داریم که براساس مصوبه شورای اقتصاد، برق آنها را ارزی خریداری می‌کنیم. به‌هر حال، صنعت برق در رقم ذکر شده نیاز ارزی دارد و با توجه به شرایط دولت و بانک مرکزی ما باید سعی کنیم که از این حیث فشاری بر سیستم ارزی کشور وارد نکنیم. لذا صادرات برق برای ما مهم است.
در حال حاضر، عراق در بین خریداران برق ایران سهم عمده‌ای دارد و به‌همین نسبت بیشترین درآمد ارزی ما از این کشور است.
اما عراق در پرداخت مطالبات چندان خوش قول نبوده است. الان وضعیت بدهی این کشور چگونه است؟
مطالبات آنها بحثی است که بنده در سفر اخیر که اولین سفر یک مقام رسمی جمهوری اسلامی ایران بعد از استقرار دولت جناب آقای الکاظمی بود، مورد بحث قرار دادم. ضمن تبریک شروع مسئولیت همتای عراقی، از فرصت پیش آمده برای مرور سند همکاری سه ساله با وزیر جدید استفاده کردم. خوشبختانه وزیر جدید برق عراق آقای «ماجد مهدی حنتوش» از همکاران خود وزارت برق هستند و جزو تیمی بودند که ما در سال‌های گذشته هم با ایشان در جلسات و همکاری‌ها مراوده داشتیم.
قبل از سفر، بنا به ضرورت گزارشی خدمت جناب آقای رئیس جمهوری دادم و به نیازهای ارزی بخش برق اشاره کردم. در عین حال که بیان کردم بدهکاری‌هایی به پیمانکاران و همکاران در بخش خصوصی داریم اما درآمد ناشی از صادرات برق را منحصراً برای پاسخگویی به نیازهای ارزی صنعت برق که سود آن به همه اعضای خانواده ایران می‌رسد، نیاز داریم. جناب رئیس جمهوری هم نظر خود را به وزارت نیرو و همه دستگاه‌ها ابلاغ کردند؛ مبنی بر اینکه مدیریت برق و نحوه استفاده از درآمد ارزی حاصل ار صادرات آن زیر نظر وزیر نیرو است.
در سفر یک روزه‌ام به بغداد که در شرایط محدودیت‌های شدید ناشی از کرونا صورت گرفت، با تلاش‌هایی که نمایندگی جمهوری اسلامی ایران داشت برنامه‌ریزی خوبی انجام شد و ملاقات‌های جداگانه‌ای با وزرای برق و دارایی عراق و رئیس کل بانک مرکزی و بانک تجارت عراق که بانک عامل مرتبط با ما است، صورت گرفت. با نخست‌وزیر و رئیس جمهوری عراق نیز جلساتی داشتم. در این جلسات موضوع همکاری‌ها و توسعه آن مورد بحث بود.
هرچند دوستان عراقی ما در شرایط فعلی انتظار داشتند که هر نوع قرارداد جدیدی با رعایت درخواست‌های آنها مبنی بر تخفیف در تعرفه و نظایر این‌ها باشد و متأسفانه پیام‌های اشتباهی هم بعضاً به آنها داده شده بود؛ اما خوشبختانه نتیجه گفت‌و‌گوها این بود که این بار نه تنها قرارداد با همان تعرفه‌ها امضا شد بلکه برای اولین بار یک قرارداد دو ساله برای سال ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ میلادی امضا شد.
همچنین ما حدود نیمی از مطالبات بخش برق را که حدود ۴۰۰ میلیون دلار بود، دریافت کردیم که بلافاصله بین شرکت‌های سازنده تجهیزات و تولید‌کنندگان برق و طلبکاران و بخشی که تعهد ارزی داشتیم، مطابق اسناد موجود توزیع شد. برای دریافت نیم دیگر آن در حال پیگیری هستیم.
به نظرتان بازسازی شبکه برق عراق، بازار صادراتی کشور را کوچک‌تر نخواهد کرد؟
حدود دو سال پیش در ابتدای مسئولیتم در وزارت نیرو، طی سفری که به عراق داشتم، با وزیر وقت برق عراق به توافق‌هایی دست یافتیم.
یکی از مواردی که در برنامه کار سه ساله با عراق متعهد شدیم، این بود که ما حاضریم ظرف سه سال تلفات شبکه برق عراق را که بیش از ۵۰ درصد است به ۲۰ درصد برسانیم. ۳۰ درصد کاهش در تلفات شبکه توزیع برق کشور عراق، با نیاز ۲۵ هزار مگاواتی آن، عملاً به معنی ظرفیت‌سازی وسیع در آنجاست.
این پیشنهادی نیست که شرکت‌های بزرگ برقی دنیا به بازار خود بدهند. کار آنها این است که بازار را در یک حالت مصرفی بودن نگه دارند. پیشنهاد دادیم که از طریق شرکت‌های برقی بخش خصوصی ایران آنها بتوانند تجهیزات آسیب دیده برقی خود را که حدود ۵۰۰۰ ترانس است، بازسازی و استفاده کنند. در خلال این کار عملاً خود آنها به دانش تعمیر، تجربه و تخصص مجهز می‌شوند.
این اقدام هر چند که ارزآوری و بازار کار برای ایران به همراه خواهد داشت، اما علل دیگری نیز دارد. ما معتقدیم آسایش و امنیت خاطر کشورمان منفک از کشورهای همسایه نیست و اگر در این زمینه‌ها با کشورهای همسایه همکاری می‌کنیم، بواسطه آن می‌توانیم که منطقه را پیوسته بدانیم. هر اندازه توسعه عمران سریع‌تر صورت گیرد طبیعتاً نیاز آنها به ظرفیت‌های خارج از منطقه و حضور خارجی‌ها در منطقه کمتر و آسایش بیشتر می‌شود.
در این راستا، قرار بر این شده که این هفته هیأتی از بخش خصوصی ایران برای موضوع تعمیرات و تجهیزات برقی عازم عراق شوند و ان شاءالله قرارداد آن نیز به امضا برسد. اساس آن نیز بر تأسیس شرکتی مشترک است که ترانس‌های آسیب دیده آنها در جنگ را بازسازی و تعمیر کند. مقدمات قرارداد دوم مبنی بر کاهش تلفات شبکه توزیع فراهم است. در ایران نیز بین شرکت‌های مختلف تقسیم کار صورت گرفته است. البته اکنون می‌دانیم که وضعیت قیمت نفت به گونه‌ای است که دولت عراق نیز بی‌مشکل نیست.
این احتمال وجود دارد که پیک مصرف امسال صادرات برق به عراق انجام شود؟
نه تنها در مورد عراق، بلکه تمام کشورها؛ اولویت ما تأمین نیازهای خودمان بوده و این موضوع مدیریت شده است. پارسال تابستان که آنها مشکلات زیادی داشتند، اخلاقاً متعهد بودیم بیشترین کمک را به آنها بکنیم و جزو سال‌هایی بود که بیشترین ظرفیت برق را بدون اختلال در مصارف داخلی منتقل کردیم. سال پیش، تحویل برق‌مان به بخش صنعت نیز از سال‌های گذشته بیشتر بود.
به‌هر حال، هرچه بیشتر بتوانیم در داخل مصرف انرژی را در مسیر صحیح خود قرار دهیم، بهره‌برداری ما از سرمایه‌گذاری ۴ دهه گذشته در صنعت برق بویژه دهه اخیر که برای کشور یک ارزش افزوده قابل ملاحظه‌ای ایجاد کرده بهبود خواهد یافت.
اکنون ده‌ها هزار متخصص برق در این صنعت در حال فعالیت هستند و بازار منطقه نیز بازار وسیع است. کشورهایی که سال‌ها درگیر جنگ بودند و برنامه توسعه و عمران آنها عقب افتاده بیش از هر چیز به انرژی احتیاج دارند و ما می‌توانیم از این بازار برای ایجاد اشتغال، ارزآوری و همین‌طور ایجاد همبستگی استفاده کنیم.
گفته می‌شود که به‌طور میانگین بیش از ۳۰ درصد از شبکه برق کشور و بعضاً در شهرهایی نظیر تهران ۵۰ درصد شبکه فرسودگی دارد. آیا این مسأله مانعی در مسیر برنامه گسترش تبادلات برقی کشور نخواهد بود؟
شبکه برق بعد‌از بهره‌برداری به مرور به‌سمت فرسوده شدن پیش می‌رود و باید جایگزین شود. اکنون شبکه برق تهران از بقیه قدیمی‌تر است و ما بارگیری از آن را با همه ملاحظات فنی انجام می‌دهیم. البته ما مدام در حال کار در شبکه برق کشور و احیا و گسترش آن هستیم؛ اما به‌هر حال مشکلاتی نظیر تحریم‌ها، نیاز ارزی و فاصله قیمت تمام شده با قیمت تکلیفی و یارانه وسیعی که در بخش برق پرداخت می‌شود، نیز داریم که کار را سخت کرده است. با وجود این اگر مصرف داخل را اصلاح کنیم، مشکلی در صادرات برق یا تبادلات رخ نخواهد داد.
اشاره کردید که در این دولت با وجود کمبود منابع مالی ۲۰ هزار مگاوات به‌ظرفیت شبکه برق کشور افزوده شد. اما اگر می‌خواستیم با اطمینان خاطر از پیک‌های تابستانی عبور کنیم ۲۰ هزار مگاوات دیگر نیز باید افزوده می‌شد. فکر می‌کنید چقدر کاهش مصرف می‌تواند مکمل وضعیت تولید باشد؟
در دو سال اخیر برای صحبت با مردم از طریق رسانه‌ها جهت کاهش رشد اوج بار اقدامات زیادی را انجام دادیم. به‌طور متوسط هرسال نسبت به سال قبل پیک برق ۵ درصد افزایش پیدا می‌کرد. یعنی برای ۲۰۰ ساعت در تابستان به چند هزار مگاوات ظرفیت جدید نیاز پیدا می‌کردیم که اگر این ظرفیت را به مدار نمی‌آوردیم، ناچار به دادن خاموشی بودیم. اما با مشترکان با زبان ضوابط و مقررات یا توصیه و خواهش صحبت کردیم که استفاده از دستگاه‌های سرمایشی را مقداری کم کنیم. این روش مصرف صحیح نیست که بیش از ۲۱ هزار مگاوات ظرفیت عملی موجود در شبکه برق ایران صرف دستگاه‌های سرمایشی می‌شود. اوج بار ۵۷ هزار مگاواتی را در نظر بگیرید که ۲۱ هزار مگاوات آن دستگاه‌های سرمایشی است و حدود ۴۵۰۰ مگاوات آن فقط در دستگاه‌های دولتی رقم می‌خورد.
سال گذشته برای مدیریت این مسأله، ساعات کار اداری را تنظیم و با استانداری‌ها همکاری را شروع کردیم. همچنین صحبت با مردم مبنی بر اینکه دمای آسایش ۲۴ درجه است؛ نه ۱۸ درجه. با صنایع بزرگ صحبت کردیم که اگر می‌توانند در ساعات اوج بار و بدون صدمه به تولید، استفاده خود را کم کنید و در عوض در ساعت دیگر به آنها برق ارزانتر می‌دهیم.
در بخش خانوار، اگر مصرف خود را بر حسب الگوی مصرف که مثلاً در منطقه سکونت آنها ۳۰۰ کیلووات ساعت در ماه است، کمتر کنند؛ به ازای هر کیلووات ساعت مصرف کمتر، به شما پول پرداخت می‌کنیم. از این جهت، سال گذشته ۱۰۶ میلیارد تومان به بخش خانگی پاداش خوش مصرفی پرداخت کردیم و ۲۵۰ میلیارد تومان پاداش همکاری به بخش صنعت دادیم. نتیجه این شد که برای اولین بار رشد اوج بار ۵ درصد که عملاً اگر می‌خواستیم آن را تأمین کنیم به ۳۸۰۰ مگاوات ظرفیت جدید نیاز بود و باید برای آن ۵۰۰۰ مگاوات نیروگاه می‌ساختیم؛ به حدود ۱ درصد رسید. اکنون تلاش می‌کنیم که این وضعیت را حفظ کنیم.
از منظر توسعه صنعت چه برنامه‌ای دارید؟
امسال پویش «الف-ب-ایران» را مثل نیم سال گذشته سال ۹۸ در ابتدای سال ۹۹ هم اعلام کردیم. در این پویش دیده شد پروژه‌های مربوط به شبکه‌های توزیع و انتقال رقم قابل ملاحظه‌ای را اختصاص دادیم که تا پایان سال نه فقط ۱۸ واحد نیروگاه حرارتی در ۱۳ استان به مدار بهره‌برداری می‌آید بلکه در بخش تجدید پذیر‌ها هم حدود ۳۳ پروژه در ۲۱ استان بهره‌برداری می‌شود و ۱۴ پروژه در نیروگاه‌های مقیاس کوچک در ۱۰ استان خواهیم داشت. در بخش شبکه‌های توزیع و انتقال تعداد زیادی پروژه در هر یک از استان‌های کشور در نظر گرفته شده است. این اقدامات در شبکه پست‌های توزیع و فوق توزیع و شبکه انتقال مستمر است. این فعالیت‌ها به ما امکان می‌دهد پاسخ دهی به نیاز داخلی را در این سطح بالا نگه داریم و تعهد به کشورهای دیگر را عملی کنیم.
به نظرتان مانع اصلی توسعه صنعت برق چیست؟ منابع مالی یا کمبود تجهیزات و دانش فنی به سبب تحریم‌ها؟
هم‌اکنون تعداد زیادی شرکت سازنده و مهندسین مشاور در کشور هستند و از این حیث کشوری توانمند هستیم. به‌عنوان مثال سنکرون شبکه برق ایران و روسیه از مسیر آذربایجان یک پروژه سه جانبه است که ایران و آذربایجان و روسیه باید توافق می‌کردند تا یک مهندس مشاور کار مطالعه آن را انجام دهد. آذربایجان و بویژه روسیه با ملاحظه ظرفیت فنی که در کشور است، پذیرفته‌اند این مهندس مشاور ایرانی باشد. لذا از نظر فنی و نیروی انسانی در کشور مشکلی نداریم. ۶ سال متوالی است که بیش از ۵۷ درصد صادرات خدمات فنی مهندسی کشور به وزارت نیرو و بخش آب و برق اختصاص دارد. در همه زمینه‌ها از برق گرفته تا آب نظیر خطوط انتقال آب، تصفیه خانه و ساخت سد و تمام پروژه‌هایی که شرکت‌های ایرانی در مناقصه‌ها شرکت می‌کنند، برنده می‌شوند.
اما وقتی یک فاصله معنی‌داری بین قیمت تمام شده و قیمت عرضه آن انرژی وجود دارد طبیعی است نمی‌شود برای همیشه این فاصله را حفظ کرد. عقیده داریم که کماکان گروه‌هایی باید از یارانه برخوردار بمانند. اما این یارانه نباید برابر داده شود. افراد خوش مصرف باید بیشترین بهره بری را از این یارانه‌ها داشته باشند. البته اجرا کردن این جمله ساده به همین راحتی نیست و نیازمند کار مطالعاتی، بسترسازی، توجیه و ضوابط است. امیدواریم با فعال شدن کار کمیسیون‌های تخصصی مجلس بتوانیم در یک سال باقی مانده از عمر دولت دوازدهم در این زمینه همکاری لازم را با نمایندگان و سازمان برنامه و بودجه داشته باشیم و بتوانیم از این حیث پایداری صنعت برق را بیشتر تضمین کنیم.
آیا می‌توانیم بگوییم ما در آستانه یک دوره جدید در صنعت آب و برق هستیم؟
سال گذشته که پویش هر هفته «الف-ب-ایران» را شروع کردیم؛ از نام این پویش تفاسیر مختلفی می‌شد اما ما حروف آغازین الفبا را در آغاز اسم ایران آوردیم که الفبای هر کار مبنای آن کار است. اگر شیوه مصرف اصلاح شود، مبنای اصلاح خیلی از موضوعات می‌شود. پارسال به ساخت و سازها منحصر شدیم و ۲۲۷ پروژه را با سرمایه‌گذاری ۳۳ هزار میلیارد تومان تا پایان سال افتتاح کردیم که با حمایت همه ۲۰ اسفند آخرین پروژه بهره‌برداری شد. این دستاورد به ما این انگیزه را داد که سال ۹۹ نه تنها آن عدد را افزایش دهیم بلکه بگوییم پویش امسال فقط ساخت و ساز نیست، اصلاح سازوکارها نیز هست.
با اصلاح سازوکارها، افزایش سرعت انجام پروژه‌ها، کاهش هزینه تولید، کاهش وقت مصرفی مردم برای دریافت خدمات، افزایش راندمان و کاهش تلفات خود را نشان می‌دهد. دیگر دوران مدیریت عرضه سپری شده است و اکنون در زمان مدیریت توأمان عرضه و تقاضا هستیم. به این ترتیب که از یک سو، سد بسازیم و از سوی دیگر، تقاضا برای مصرف آب را مدیریت کنیم؛ همزمان که نیروگاه می‌سازیم، مصرف و تقاضا برای انرژی را مدیریت کنیم که این عرصه علوم اجتماعی است. عرصه اول، علوم طبیعی است.
باید مردم متوجه شوند که وزارت نیرو یا هر اسم دیگری فقط یک دستگاه عرضه‌کننده دو کالای راهبردی آب و برق نیست؛ بلکه در خصوص چگونگی مصرف آن هم مسئولیت داریم. امیدواریم پایان سال‌جاری در وضعیتی قرار بگیریم که در این زمینه هم حرفی برای گفتن داشته باشیم.
سؤال آخر ما درباره بخش آب است. دو سال‌تر را پشت سر گذاشته‌ایم. فکر می‌کنید وارد دوره ترسالی شده‌ایم. به نظرتان ایران می‌تواند در منطقه تبدیل به قطب اول صادرات آب شیرین از دریا شود؟
به اتکای این دو سال نمی‌توان قضاوت کرد که پایان خشکسالی ایران رقم خورده است؛ اما شرایط خوبی بوده و امسال مردم و مسئولان باالتهاب کمتری می‌توانند منابع آبی را مدیریت کنند.
درخصوص بخش دوم سوال؛ با توجه به تجربیاتم در سال‌های قبل از وزارت، فکر می‌کنم کشور ما فرصت‌های خیلی زیادی در این زمینه‌ها دارد. ولی استفاده از فرصت‌ها و حتی فکر کردن به آنها، پیش نیازهایی دارد که باید به آنها پایبند شویم و فقط دانش آن عرصه کفایت نمی‌کند. نمی‌توانیم جامعه‌ای کم توجه به چگونگی مصرف آب باشیم و بعد فکر کنیم که می‌توانیم تبدیل به قطب اول صادرات آب شیرین از دریا شویم.
اکنون برای برخی از استان‌های شرقی کشور به بخش خصوصی مجوز دادیم که آب دریا را برای مصرف صنعت شیرین کند تا بعد از هزاران میلیارد تومان سرمایه گذاری، کمتر از ۲۰۰ میلیون مترمکعب به استان مورد نظر آب منتقل شود. حال آیا این آب گران درست مصرف خواهد شد؟ آیا صرف تولید کالایی می‌شود که ارزش افزوده آن، این سرمایه‌گذاری را توجیه کند؟ این مقدار را مقایسه کنید با ۶ میلیارد مترمکعب آب زیرزمینی که برای کشاورزی برداشت می‌شود.
لذا این فرصت برای کشور ما وجود دارد اما تا رفتارهای مصرفی خود را اصلاح نکنیم این اتفاقات هم رخ نخواهد داد. ما ظرفیت وسیعی داریم و هیچ وقت نباید بالقوه نگران کم آبی کشور باشیم؛ می‌دانیم که چنانچه از همین آب موجود درست استفاده کنیم، می‌توانیم زندگی را با خاطر جمع و فراغ بال ادامه دهیم. اما اگر تغییری در رفتارهای خودمان نداشته باشیم، آن زمان حتی سال‌های‌تر کشورمان هم اضافه شود، بازهم مشکلاتی خواهیم داشت.
این گفت‌و‌گو را تصویری هم ببینید
کرونا تاب آوری صنعت آب و برق را بیشتر کرد
گفتگو با وزیر نیرو در آستانه تابستان گرم ۱۳۹۹
امسال باید خودمان را برای یک تابستان گرم آماده کنیم. امیدواری ما این است که این تابستان را بدون خاموشی سپری کنیم. نمی توانیم جامعه‌ای کم توجه به چگونگی مصرف آب باشیم و بعد فکر کنیم که می‌توانیم تبدیل به قطب اول صادرات آب شیرین از دریا شویم.
ارسال دیدگاه