«الماس» بلای جان کپرنشینان دره سُمسیل‌ها

به‌گزارش ایران، پاهایشان با تیزی سنگ‌ها خو گرفته و مادران نگران زخمی شدنشان نیستند اما امان از روزی که کودکی بی‌هوا پای روی عقرب بگذارد، آن وقت است که غم نبود امکانات آوار می‌شود روی سرشان. غم اینکه نه درمانگاهی نزدیکشان است و نه جاده‌ای که هر چه زودتر خودشان را به اولین مرکز درمان که فرسنگ‌ها با آنها فاصله دارد، برسانند.
الماس برای مردمان دره سُمسیل‌ها هیچ‌‌وقت برکت نداشته و به‌ جای آن هر بار داغ دِلاله‌ای (در گویش محلی به معنی عزیزان) را بر دلشان گذاشته؛ تعجب نکنید الماس یکی از ۴۰ گونه عقرب سمی دنیاست که کابوس کپرنشینان دره سمسیل‌ها در ۶۰۰ کیلومتری جنوب کرمان نزدیک به شهرستان قلعه‌گنج در بخش چاه‌دادخدا و زیر دامنه کوه‌های مارز و حاشیه رودخانه سُمسیلی شده است. نام اینجا از روی «سُمسیل» گیاهی شورمزه که در دامنه کوه‌های همین اطراف می‌روید و اهالی محلی‌ها آن را به‌صورت آب‌پَز به‌عنوان یک وعده غذایی مقوی می‌خورند، گرفته شده است. مردمانی کپرنشین که شرایط سخت زندگی در این دیار دورافتاده از فرزندان آنها شیربچه‌هایی ساخته که نه از عقرب می‌ترسند و نه از دویدن با پاهای برهنه روی سنگ‌های تیز دره.

شاید روی نقشه خبری از دره سمسیل‌ها نباشد اما اگر از شهرستان قلعه‌گنج که به همت کویرنشینان جنوب کرمان به‌عنوان الگوی اقتصاد مقاومتی کشور شناخته شده به طرف بخش چاه‌دادخدا حرکت کنید بعد از هفت یا هشت ساعت پیاده روی در دامنه کوهستان‌ وگذشتن از کفِ رودخانه‌ها، به راه خاکی روستای «چاه‌المدین» می‌رسید و تازه آنجاست که اگر از هر کدام از روستاییان سراغ دره سُمسیل‌ها را بگیرد راه را به‌ شما نشان می‌دهند و می‌گویند ۳۰ دقیقه بیشتر تا آنجا راه ندارید.
جلوتر که بروید نمایی از قُبه‌ کپرهای روستاهای «بُن‌ گرو»، «سرزه» و «جُهلدر» در میان انبوهی از کوه و صخره نشان می‌دهد که به مقصد رسیده اید. اینجا خبری از خانه، برق و حتی آب لوله کشی هم نیست اما قانع بودن اهالی را می‌توانید ازحرف‌های «چهارشنبه» بزرگ و ریش‌سفید روستای ۶ خانواری «سرزه» یکی از ۳ روستای دره سمسیل‌ها فهمید: «اینکه مدیران دولتی و خبرنگاران هر از چندگاهی به این منطقه صعب‌العبور می‌آیند و احوال ما را جویا می‌شوند، بیشتر به زندگی امیدوارمان می‌کند، حتی اگر کاری هم از دستشان برنیاید.»

چهارشنبه که لباس بلوچی سفیدی بر تن دارد، می‌گوید: من و همسرم به‌ کپرنشینی عادت کرده‌ایم و همه دارایی مان چند پتو و تعدادی گوسفند است. هیچ چیز برای خودمان نمی‌خواهیم اما نگران فرزندان روستا هستیم. هر بار که صدای جیغ کودکی را می‌شنویم، می‌ترسیم عقرب نیشش زده باشد و باز هم داغدار دلاله‌ای بشویم. کاری از ما ساخته نیست نه مریض خانه‌ای داریم و نه وسیله‌ای که بچه را به خانه‌های بهداشت روستاهای اطراف برسانیم. باید با پای پیاده راهی شویم و امید داشته باشیم که دیر نشود. تازه سیل همین جاده خاکی را هم شسته و با خودش برده و رفت‌وآمد سخت‌تر هم شده است. به ما می‌گویند شب‌ها در فضای باز نخوابیم. خب چه کنیم کولر که نداریم، داخل کپرهایمان گرما بیداد می‌کند مجبوریم از کولر خدا(باد) استفاده کنیم.
«مجید احمدی» بخشدار چاه‌دادخدا، جمعیت ۳ روستای ساکن در حاشیه رودخانه و دره سُمسیلی را حدود ۵۰ خانوار اعلام کرده و می‌گوید: بیشتر این خانواده‌ها تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی(ره) هستند، اهالی این روستاها برق ندارند و برای روشنایی از پنل خورشیدی استفاده می‌کنند. از آنجا که جمعیت ساکن این روستاها دائمی بوده و عشایری نیستند باید خدمات بیشتری دریافت کنند.

بخشدار چاه‌دادخدا با اشاره به آمار بالای مرگ و میر ناشی عقرب‌ و مارگزیدگی در این منطقه ادامه می‌دهد: اینجا به خاطر شرایط آب و هوا مار و عقرب زیاد است و چون اهالی برای فرار از گرما نمی‌توانند سوراخ‌های کپرهایشان را بپوشانند هر ساله از فروردین ماه با شروع گرما شاهد مرگ و میر ناشی از عقرب‌گزیدگی در این منطقه هستیم.
وی ایجاد راه دسترسی و برق کشی را مهم‌ترین راه حل مشکل مردم می‌داند و می‌گوید:۱۵۰ سال است که مردم در این منطقه زندگی می‌کنند و هر سال هم همین مشکلات در کنارشان بوده؛ اگر برق داشته باشند سوراخ‌ کپرهایشان را می‌گیرند و کولر را روشن می‌کنند. از آن مهمتر اگر جاده مناسب در دسترس باشد می‌توانند بیماران را زودتر به مرکز درمانی برسانند.

«علی سالاری»، معاون اسبق دانشگاه علوم پزشکی جیرفت نیز با اشاره به آمار بالای عقرب‌ و مارگزیدگی در جنوب کرمان می‌گوید: هر ساله با گرم شدن هوا در فصل بهار و تابستان، عقرب‌گزیدگی در جنوب کرمان بخصوص شهرستان‌های قلعه‌گنج و رودبار، تعداد زیادی را روانه مراکز درمانی می‌کند. عقرب زرد یا الماس و عقرب سیاه شایع‌ترین گونه عقرب در استان بوده که در ۳ سال اخیر سرم پادزهر آن در اختیار تمام مراکز درمانی منطقه قرار گرفته است.
سالاری با اشاره به‌وجود سرم ضدعقرب و مار در تمام بیمارستان‌های جنوب کرمان ادامه می‌دهد: در سال‌های گذشته متأسفانه سرم پاد زهر در استان کم بود و کادر درمانی نیز اطلاعات کمی در خصوص روش‌های صحیح درمان داشتند. با تلاش‌های صورت گرفته در سال‌های اخیر با کمک پزشکان و همچنین با آموزش‌ها ارائه شده به کادر درمانی، حساسیت ویژه‌ای در این زمینه ایحاد شد و از سال ۹۵ به بعد مرگ و میر ناشی از عقرب گزیدگی در جنوب استان نداشتیم. البته همچنان شاهد آماربالای عقرب گزیدگی هستیم و هر ساله بالای ۲هزار مورد عقرب گزیدگی در جنوب کرمان روی می‌دهد اما پروتکل لازم برای درمان این بیماران ایجاد شده و در این زمینه هیچ مشکلی وجود ندارد.

نیم نگاه
هر بار که صدای گریه کودکی را می‌شنویم، می‌ترسیم عقرب نیشش زده باشد و باز هم داغدار عزیزی بشویم. کاری از ما ساخته نیست نه مریض خانه‌ای داریم و نه وسیله‌ای که بچه را به خانه‌های بهداشت روستاهای اطراف برسانیم. باید با پای پیاده راهی شویم و امید داشته باشیم که دیر نشود.