از قدسیان آسمان تا ماه غریبستان؛ نواهای ماندگاری که در رثای امام علی خوانده شد

این روزها مصادف است با سالروز شهادت امام (ع) مردی که در تمام جهان اسوه مردانگی و رشادت است. بسیاری از هنرمندان با استفاده از هنری که دارند سعی در نشان دادن ارادت خود به این امام داشته‌اند.
درحوزه موسیقی هم خوانندگانی هستند که هر کدام آثار درخشانی در وصف مولا علی (ع) خوانده و به یاد گار گذاشته اند؛ از جمله این خوانندگان می‌توان به محمد اصفهانی، فرمان فتحعلیان، علیرضا عصار، محسن چاوشی اشاره کرد.
تعداد آهنگ‌هایی که از خوانندگان مختلف به یادگار مانده و از طریق رسانه‌های دیداری و شنیداری بسیار زیاد است اما در این گزارش تعدادی از این آثار را به شما معرفی می‌کنیم.

علیرضا عصار
«قدسیان آسمان» نام آهنگی با آهنگسازی و خوانندگی علیرضا عصار است که شعر آن را فضل الله حروفی استرآبادی متخلص به نعیمی پیشوای حروفیه سروده و فؤادحجازی آن را تنظیم کرده است. این قطعه که به آستان امیرالمونین (ع) تقدیم شده است در سال های پایانی دهه ۱۳۷۰ با استقبال بالایی مواجه شد و دوچندان بر محبوبیت علیرضا عصار افزود.

محمد اصفهانی
دکتر «محمد اصفهانی» در سال ۱۳۸۰ و با هفده قطعه منتشر شد که تمامی آثار آن در وصف حضرت علی(ع) بود. «هوشنگ ابتهاج»، «شهریار»، «مولانا» و «علی معلم» از جمله سرایندگان اشعار آن آلبوم بودند. این اثر در آن زمان فروش خوبی هم داشت و قطعات «ماه غریبستان» و «علی ای همای رحمت» هنوز هم در ایام مختلف از جمله روز بیست و یک ماه مبارک رمضان از تلویزیون پخش می‌شود. دکتر محمد اصفهانی، «علیرضا کهن‌دیری»، «محمد حقیقی‌فرد»، «مجید اخشابی» و «فریدون شهبازیان» برخی از چهره‌هایی بودند که در بخش آهنگسازی و تنظیم آلبوم ماه غریبستان با دکتر اصفهانی همکاری کردند.

فرزاد فرزین
این خواننده نیز همچون دیگر کارهایش سعی درمتفاوت بودن داشته و قطعه علی را در وصف حضرت و برای عیدغدیر اجرا کرده است.

موسیقی متن سریال امام علی (ع) آهنگساز فرهاد فخرالدینی
موسیقی متن سریال امام علی‌(ع) ساخته استاد فرهاد فخرالدینی هنرمند برجسته ایران است. ماجرای ساخت آهنگ این سریال توسط استاد فخرالدینی به این قضیه برمی‌گردد که او در دهه ۴۰ با راهنمایی‌های دکتر مهدی برکشلی، پژوهش‌هایی در زمینه پرده‌بندی تنبور خراسان به روایت ابونصر فارابی انجام داد. بعد از آن متون کهن دیگری را درباره موسیقی بررسی کرد. در میان آن آثار شیوه آوانگاری عبدالقادر مراغه‌ای در دو کتاب مقاصد الالحان و جامع الالحان نظر او را جلب کرد. عبدالقادر این کتاب‌ها را با حروف ابجد ثبت کرده بود، با توجه به گذشت قرن‌ها و منسوخ شدن این شیوه آوانگاری رسیدن به آهنگ اصلی تحقیق و پژوهش بسیاری را می‌طلبد.
استاد فخرالدینی درباره رمزگشایی از یکی از سروده‌های عبدالقادر مراغه‌ای می‌گوید: عبدالقادر آهنگی دارد در دو کتاب مقاصدالالحان و جامع‌الالحان که با حروف ابجد نوشته شده و تاکنون شمار زیادی از پژوهشگران خارجی و خودی روی آن کار کرده‌اند؛ ولی هیچ کدامشان موفق نشده‌اند که شعر و آهنگ این قطعه را با هم تطبیق بدهند، توفیق کشف این کار به من رسید که نزدیک ۳۰ سال روی آن کار کرده‌ام.
این آهنگ توسط استاد فخرالدینی به عنوان موسیقی تیتراژ سریال امام علی(ع) با دو زبان فارسی و عربی به اجرا در آمد.
تصنیف این اثر را صدیق تعریف خواننده مشهور و توانای ایران اجرا کرد که بسیار مورد استقبال قرار گرفت. اثری که باید یکی از زیباترین موسیقی‌های فیلم ایران نامید و قابلیت این را دارد که بارها شنیده شود و هربار هم مخاطب را در حال و هوایی غریب قرار دهد.

روزبه نعمت‌الهی
روزبه نعمت الهی که اخیرا تک آهنگ نفس نفس را منتشر کرده بود به مناسبت عید غدیر تک آهنگ تازه خود به نام «علی» را در فضای مجازی منتشر کرده است.در این تک آهنگ روزبه نعمت الهی از غزل شهریاراستفاده کرده وبا ملودی خود و تنظیم پیام قربانی این تک آهنگ را ساخته است.

خشایار اعتمادی
«خاک آستان علی» یکی از قطعات مشهور خشایار اعتمادی خواننده پاپ دهه ۷۰ در مدح مولای متقیان علی(ع) است. خشایار اعتمادی درباره این قطعه در یکی از مصاحبه‌های خود می‌گوید:« ۲۱ ساله بودم و پیش از آن‌که حتی برای گرفتن مجوز به صورت جدی اقدام کنم این ترانه را اجرا کردم و در واقع این قطعه اولین قطعه‌ای بود که به صورت حرفه‌ای اجرا کردم. گاهی برای بعضی اتفاقات انتخاب می‌شویم و شاید احساس عمیق دلبستگی که به امام علی (ع) داشتم باعث شد این ترانه سهمی از صدای من باشد و محبت و توجه صاحب این اثر از گذشته تا همیشه بر تمام زندگی‌ من سیطره پیدا کند.» قطعه «خاک آستان علی» مدتی بعد در آلبوم گروهی «فصل آشنایی» قرار گرفت و از سوی شرکت «سروش» در اختیار مخاطبان قرار گرفت.

اکبر گلپایگانی
آواز دشتی «علی مولا» که عمری ۵۰ ساله دارد یکی از خاطره انگیزترین آهنگ‌های گلپا و یکی از بهترین آثاری است که در مدح علی (ع) خوانده شده است. ترانه سرا و آهنگساز این آهنگ امیر پازوکی است.

محسن چاووشی
اثر دیگری که حال و هوای متفاوت‌تری دارد، «قراضه چین» نام دارد. خواننده این قطعه محسن چاووشی است. چاووشی در این اثر باز هم به سراغ یکی از غزلیات مولانا در کتابِ «غزلیات شمس تبریزی» رفته است. بخش‌هایی از این قطعه را آوازهایی بر روی چند بیت از «حافظ» به خود اختصاص داده است.

سعید خلج
آهنگ «مست تولا» یا « امروز امیر در میخانه تویی تو »با صدای سعید خلج و شعر میرزا حبیب خراسانی یکی از آهنگ‌های محبوبی است که به گوش اغلب فارسی زبانان رسیده است.

مهرداد کاظمی
مخاطبان دهه شصت و هفتاد موسیقی ایران قطعاً نام «مهرداد کاظمی» را هنوز به یاد دارند. خواننده‌ای آثارش در آن دوران طرفداران زیادی داشت و بارها از رادیو و تلویزیون پخش می‌شد. این خواننده در آلبوم «شهر عشق» قطعه «علی مولا» را با شعر و آهنگسازی و خودش اجرا کرد. مهرداد کاظمی تقریباً در اغلب دفعاتی که در تلویزیون حضور پیدا می‌کرد این اثر را می‌خواند. خواننده قطعه «ای ساربان» اوایل سال ۹۲ به دلیل عارضه مغزی به کما رفت. این خواننده پیشکسوت و قدیمی موسیقی سپس برای درمان به خارج از کشور رفته است. در سال ۹۳ خبری به نقل از پسر او منتشر شد که قرار است پدرش به ایران برگردد و فعالیت هنری خود را از سر گیرد.

یامولا دلم تنگ اومده (فولکلور)
قطعه «یا مولا دلم تنگ اومده» یکی از آثار فولکلور موسیقی ایران است که تا امروز هنرمندان بسیاری به اجرای آن پرداختند. عبدالحسن ستارپور (ستار)، سیما بینا، علیرضا افتخاری و بیژن بیژنی از مهم‌ترین خوانندگانی هستند که اجرای این قطعه قدیمی را در کارنامه خود دارند. شعر و ترانه در اجراهای مختلف اندک تفاوت‌هایی دارد ولی ترجیع بند «یا مولا دلم تنگ اومده/ شیشه دلم ای خدا زیر سنگ اومده» و ملودی در همه اجراها یکسان است. هر یک از این اجراها علیرغم تنظیم‌های متفاوتشان بسیار محبوب و جزو آثار خاطره‌انگیز این چند خواننده هستند.

فرمان فتحعلیان
«فرمان فتحعلیان» یکی از معدود خوانندگانی است که اشعار و ترانه‌های بسیاری در وصف امیرالمومنین علی(ع) دارد. او از ابتدای فعالیت حرفه‌ای خود این قبیل آثار را با موسیقی متفاوتی به مخاطبان ارائه کرد و همین باعث شد بتواند طیف گسترده‌ای از مخاطبان را به سمت آثار خود جذب کند. «هو حق» و «نور خورشید ولایت» از جمله قطعات پرطرفدار فرمان فتحعلیان در وصف حضرت علی(ع) است اما قطعه «بابا حیدر مدد» معروف‎ترین است.
تعداد قطعاتی که در موسیقی ایران به نام علی (ع) ساخته شده است بسیار بیش از آن است که در این مجال و مقال اندک بگنجد. شاعران و آهنگسازان بسیاری در عرصه موسیقی ایران به سبب ارادتشان به مولای متقیان آثاری را به نام ایشان تولید و منتشر کردند که برخی از این آثار در مناسبت‌هایی که به این امام معصوم اختصاص دارد از صداوسیمای ملی ایران پخش می‌شود.

قطعه «پدر» با صدای مازیار عصری
با این‌که متن قطعه «پدر» با ترانه‌ای از فریبا فدایی و آهنگسازی رامین یوسف‌زمانی که به عنوان یکی از تولیدات مرکز موسیقی با صدای مازیار عصری از صدا و سیما منتشر شد، بیشتر به موضوع و نقش یک مرد به عنوان پدر اشاره دارد اما کلیپی که برای این اثر ساخته شد، با موضوعیت نقش پدری امام علی (ع) به یکی از قطعاتی مبدل شد که آینه‌ هر چند کوچکی از محبت و عطوفت این بزرگمرد تاریخ در برخورد با اطفال و یتیم‌دوستی ایشان بود.
مازیار عصری در این‌باره اظهار داشت: «به شخصه اعتقاد و ارادت خاصی نسبت به اولین امام شیعیان دارم و این احساس قلبی باعث شد این ترانه را با تمام وجود در فراغ پدری اجرا کنم که دیگر نیست و غم نبودنش بر روزگار آدم‌ها سایه افکنده است. به نظر من امام علی (ع) متدین و خداپرستی عاقل بود که حکم دین را با توجه به شرایط روز جامعه‌اش مطرح و اجرا می‌کرده است؛ مردی که شبیه و نظیر آن در تاریخ بشر نیست و نخواهد آمد. این حضرت را نمی‌توان در یک جمله تعریف کرد چرا که تمام صفات خوب و ناب را می‌توان به ایشان نسبت داد. قصد دارم در آینده‌ای نه چندان دور ترانه دیگری به این حضرت تقدیم کنم و امیدوارم به این واسطه هر چند اندک ارادت خاص خود را به ایشان اثبات کنم.»

گروه آریان
امکان ندارد سری به گذشته موسیقی پاپ و خصوصاً آثار دهه هفتاد و هشتاد بزنیم و نامی از گروه «آریان» مطرح نشود. این گروه در آن دوران با آثار عاشقانه‌اش توانست هزاران نفر را به سالن‌های کنسرت‌هایش بکشاند. خصوصاً با آلبوم «گل آفتابگردون» که یکی از جوان‌پسندترین آلبوم‌های آن زمان بود. ششمین قطعه این مجموعه «مولاعلی جان» نام داشت که فضا و مضمون متفاوتی نسبت به سایر قطعات داشت. اما توانست جای خود را در میان مخاطبان باز کند و موزیک ویدئوی «مولا علی جان» در همان دوره ساخته شد.
روزبه بمانی
روزبه بمانی تا کنون ترانه‌های متعددی را برای امام علی(ع) و در رثای فضایل ایشان سروده که «مولا علی» با صدای «حمیدرضا گلشن» یکی دیگر از این آثار است. این قطعه در سال ۹۴ و با ملودی استاد «ناصر چشم‌آذر» و تنظیم علیرضا افکاری از طریق سایت «موسیقی ما» منتشر شد.