کاریز درون معلم

در متن پیام شورای کتاب کودک با عنوان «کاریز درون معلم» برای گرامیداشت معلم آمده است:

««کاریز درون جان تو می‌باید/ کز عاریه‌ها تو را دری نگشاید
یک کوزه آب در میان خانه/ به زان جویی که از برون می‌آید» (حکیم سنایی)

معلمی، اغلب معنای یک صنف و شغل را به اذهان متبادر می‌کند، اما در ورای این ظاهر، معلمی نوعی رابطه بین فردی است: رابطه‌ای بین شاگرد و معلم.

در معلمی به مثابه یک شغل، کتاب درس و اطلاعات برآمده از آن، تنها عناصری هستند که این رابطه را میانجی‌گری می‌کنند. چنین ارتباطی تک‌سویه است. داده‌ها در مسیر یک طرفه‌ای از معلم به سوی شاگرد در جریان هستند. در این معنا، این که معلم چه کسی است و شاگرد کیست، اهمیت چندانی ندارد.

اما کیستی معلم، پرسشی بنیادین در این رابطه بین فردی است. زنده‌یاد توران میرهادی، به عنوان یکی از تیپ‌های ایده‌آل معلمی، این پرسش را با یک توصیه پاسخ می‌دهد. او به همگان توصیه می‌کند که ببینند «ماهی کدام آب‌اند» و بر این باور است که معلم می‌بایست «ماهی آب تعلیم و تربیت» باشد. چندان که در «گفت و گو با زمان»، می‌گوید: «من این شانس را داشته‌ام که بفهمم ماهی آب تعلیم و تربیت هستم»

در این نگاه، معلمی تنها یک شغل نیست. بلکه یک نگاه و یک راه است. شاید نگاهی هنرمندانه و مادرانه که در راهی ممتد، در پی کشف کیستی شاگرد است. همانگونه که زنده یاد «توران میرهادی» در کتاب «مادر و خاطرات پنجاه سال زندگی در ایران»، توصیفش می‌کند: «یک هنرمند مشاهده‌گر خوبیست. مشاهده می‌کند، قدرت تعقلش را به کار می‌گیرد و راهکار پیدا می‌کند. ما پنج خواهر و برادر طبیعت‌های متفاوت داشتیم. مادر ما را قالب نزد. شبیه هم نشدیم. پنج آدم متفاوت شدیم. این یک اصل تربیتی است. معلم باید بتواند استعدادها و توانایی‌های شاگردانش را کشف کند و پرورش دهد تا هر کس آن‌چه می‌تواند بشود، به بهترین شکلش هم بشود»

بنابراین، کشف استعداد و توانایی‌های شاگرد، یعنی کشف «کاریز درون کودک»، در گرو وجود «کاریز درون معلم» و شور و شوق معلمی است. بدون وجود این کاریز، معلمی تنها یک شغل است، نه نگاه یا راه بی‌انتها برای جست‌وجوی مدام. نگاه و راهی که توران میرهادی در سرآغاز و پیش گفتار کتاب «جست‌وجو در راه‌ها و روش‌های تربیت»، آن را معرفی می‌کند:

«سال‌های تجربه، به من نشان داده تعلیم و تربیت یک جست‌وجوی مدام است، جست‌وجویی در درون و برون انسان. این واقعیتی است انکارناپذیر که هیچ انسانی همانند نیستند. شرایط و زمان‌ها نیز یکسان نیستند. پس در مورد هر انسانی مسئله تعلیم و تربیت از نو مطرح می‌شود. این‌که انسان مورد نظر ما در چه شرایطی و زمانی رشد می‌کند و برای تربیتش چه هدفی را دنبال می‌کند، نکته‌ای است که تعلیم و تربیت یک جستجوی مداوم می‌سازد.»

جست‌وجوی مدام، ارتباط بین فردی معلم و شاگرد را بسط می‌دهد. این بار تنها کتاب درسی و اطلاعات بر آمده از آن نیست که این رابطه را میانجی‌گری می‌کند. شور و شوق درونی معلم نیز وارد میدان می‌شود و با پیوند با درون کودک، پرورش را در کنار آموزش می‌نشاند.

روز معلم بر غواصان دریای تعلیم و تربیت مبارک باد.»

همچنین در متن پیام کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان آمده است: «کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان با انتشار پیامی فرارسیدن روز معلم را به تمامی معلمان به ویژه مربیان کانون و مدرسان کانون زبان ایران تبریک گفته و از نقش مهم و تلاش‌های بی‌وقفه آنان در ادامه جریان آموزش و شناسایی و پرورش خلاقیت‌های ادبی و هنری بچه‌ها در فضای اینترنت و حوزه وب قدردانی کرده است.

شیوع بیماری کرونا و تاثیر آن بر جهان امروز به ویژه جریان آموزش رسمی و غیر رسمی و ادبیات و هنر کودک و نوجوان مسیرهای تازه‌ای را پیش‌روی دست‌اندرکاران این حوزه گشوده است.

در این میان کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان با ۵۵ سال فعالیت و تجربه اندوخته ارتباط رو در رو و چهره به چهره با چندین نسل از کودکان و نوجوانان در حوزه شناسایی و پرورش خلاقیت بچه‌های ایران و تربیت چهره‌های درخشانی در عرصه‌های علم‌و هنر و ادبیات، اکنون با شیوع یک بیماری همه‌گیر جهانی درهای کتاب‌خانه‌های باسابقه‌ کانون را نیز همچون تمامی مراکز عمومی و فرهنگی در سراسر جهان، بر روی اعضای کودک و نوجوان ایران بسته می‌بیند اما مربیان کانون در این شرایط دست از فعالیت نکشیدند و همچون روزهای فعالیت در کتاب‌خانه‌ها، این تجربه‌ها را در قالب‌های جدید به فضای وب انتقال دادند.

مربیان و کودکان و نوجوانان عضو کانون در بیش از دو ماه گذشته و در شرایط قرنطینه خانگی در قالب طرحی با عنوان پیک امید مجازی و با برپایی مسابقه‌ها، جشنواره‌ها و مهرواره‌های پی‌درپی، تعداد فراوانی فیلم‌، انیمیشن، عکس، کاردستی، نوشته‌های ادبی، نقاشی، قصه‌گویی و دست‌سازهای هنری خود را در همین فضا و در سایت‌ها و صفحه‌های کانون در پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی منتشر کردند و نشان دادند که کانون می‌تواند در هر شرایط و فضایی، محیطی جذاب و پرورش‌دهنده استعداد برای کودکان و نوجوانان ایرانی باشد.

در این شرایط بی‌تردید افق‌های جدیدی پیش روی این مجموعه باسابقه در شیوه ارتباط با کودکان و نوجوانان در فضاهای اینترنتی گشوده شده است تا چراغ کتاب‌خانه‌ها همچنان روشن و درهای آن همچنان بر روی کودکان ایران باز بماند و کانون به فعالیت‌هایش در این شرایط و دوران پس از آن ادامه دهد.

کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به بهانه ۱۲ اردیبهشت روز معلم و سال‌روز شهادت استاد شهید مرتضی مطهری تلاش‌های مربیان کانون و مدرسان کانون زبان ایران را در شرایط حاضر بسیار ارزشمند ارزیابی و از آنان قدردانی می‌کند.»