افقه :هدف منتخبین و انتخاب کنندگان باید پیشرفت و رفاه کل جامعه در همه ابعاد باشد

در آمد :هرچندسال یکبار در ماههای پایانی سال شور و نشاط خاصی فضای کشور را فرا میگیردو مردم برای دادن رای خود و انتخاب نمایندگان مجلس شورای اسلامی به پای صندوقهای رای می روند.اما با گذشت ۴۱سال از پیروزی انقلاب و برگزاری انتخابات متعددهنوز این پرسش مطرح است :که برای انتخاب افراد مناسب تصدی وکالت ملت باید چه شاخصهایی را مد نظر داشت ؟و از سویی دیگر برای افزایش مشارکت در انتخابات و در مسیر درست قرار دادن آن به جهت تحقق خواسته های عمومی ،چه بستر هایی را نیازمندیم.

انتخابات مجلس شورای اسلامی ایران، انتخاباتی است که برای تعیین نمایندگان مجلس شورای اسلامی است. در نخستین مجلس شورای ملی پس از انقلاب اسلامی، نام این مجلس به مجلس شورای اسلامی تغییر پیدا کرد. سه دوره انتخابات در زمان رهبری امام خمینی (ره) انجام پذیرفت و تاکنون نیز هفت انتخابات مجلس در زمان رهبری آیت الله خامنه ای رهبر معظم انقلاب برگزار شده است.

برگزاری دوره اول در تاریخ ۲۴ اسفند ۱۳۵۸ با مشارکت ۲۰٬۸۵۷٬۳۹۱، برگزاری دوره دوم در تاریخ ۲۶ فروردین و ۲۷ اردیبهشت ۱۳۶۳ با مشارکت ۲۴٬۱۴۳٬۴۹۸، برگزاری دوره سوم در تاریخ ۱۹ فروردین و ۲۳ اردیبهشت ۱۳۶۷ با مشارکت ۲۷٬۹۸۶٬۷۳۶، برگزاری دوره چهارم در تاریخ ۲۱ فروردین ۱۳۷۱ با مشارکت ۳۲٬۴۶۵٬۵۵۸، برگزاری دوره پنجم در تاریخ ۱۸ اسفند ۱۳۷۴ با مشارکت ۳۴٬۷۶۳٬۹۲۷، برگزاری دوره ششم در تاریخ ۲۹ بهمن ۱۳۷۸ و ۱۶ اردیبهشت ۱۳۷۹، با مشارکت ۳۸٬۷۲۶٬۴۳۱، برگزاری دوره هفتم در تاریخ ۱ اسفند ۱۳۸۲، با مشارکت ۴۶٬۳۵۱٬۰۳۲، برگزاری دوره هشتم ۲۴ اسفند۱۳۸۶، با مشارکت ۴۳٬۸۲۴٬۲۵۴، برگزاری دوره نهم ۱۲ اسفند ۱۳۹۰، با مشارکت ۴۸٬۲۸۸٬۷۹۹ و برگزاری دوره دهم در تاریخ ۷ اسفند ۱۳۹۴ و ۱۰ اردیبهشت ۱۳۹۵، با مشارکت ۵۴٬۹۱۵٬۰۲۴ صورت پذیرفته است.

هدف منتخبین و انتخاب کنندگان باید پیشرفت و رفاه کل جامعه در همه ابعاد باشد

دکتر مرتضی افقه اقتصاد دان و عضو هیات علمی دانشگاه چمران اهواز در خصوص موضوعاتی که پیشتر مطرح شد می گوید:هدف انتخابات در جامعه اعمال حاکمیت مردم بر خودشان است. در واقع چون همه مردم نمی توانند در مدیریت جامعه حضور داشته باشند، از بین خود افرادی را انتخاب میکنند تا خواست ها و سلائق شان در اداره جامعه و کشور اعمال شود. اما چون افراد منتخب نمی توانند نماینده همه نگرش ها و سلائق باشند به ناچار افرادی انتخاب می شوند که نماینده اکثریت جامعه هستند.
با این وصف هدف همه اعم از منتخبین و انتخاب کنندگان باید پیشرفت و رفاه کل جامعه در همه ابعاد باشد.
این استاد دانشگاه با اشاره موردی به اداب انتخاب درست افزود: میتوان با قاطعیت گفت‌که انجام انتخابات آدابی دارد که هم نامزدها و هم رای دهندگان باید از این آداب اگاه باشند:
۱. نامزدها باید بدانند که تفویض این قدرت از سوی مردم برای پیشرفت کشور است نه سوء استفاده از این فرصت برای کسب منافع شخصی، فامیلی و حزبی.
۲. منتخب باید بداند که نماینده اکثریت است و باید ضمن لحاظ کردن حقوق همه افراد جامعه در جهت منافع ملی، نظر، خواست و سلیقه اکثریت افراد جامعه را باید سرلوحه حرکت خود قرار دهد.
افقه همچنین با توجه به مسئولیت رای دهندگان تاکید میکند: به رای دهندگان هم باید آگاهی داده شود که فرد منتخب در وهله اول منافع ملی را باید مد نظر داشته باشد. با این وصف با لحاظ کردن منافع ملی، در پی اقداماتی است که به پیشرفت و رفاه مردم حوزه انتخابیه خود منجر شود.
او ادامه می دهد: رای دهندگان باید بدانند که قرار نیست نماینده منتخب، با استفاده از قدرت حاصله، منافع خاص اقوام و فامیل و طایفه خود را بر منافع ملی یا منطقه ای ترجیح دهد و این انتظار را نیز از نماینده خود نداشته باشند.
این صاحب نظر دانشگاهی خطاب به کاندیداها و منتخبین بیان میکند: به منتخبین باید یادآور شد که بودجه کشور از مالیات مردم (یا منابعی که به مردم تعلق دارد) تامین می شود، بنابراین منابع بودجه ای باید صرف خواست ها و تمایلات اکثریت مردم شود نه سلائق و خواست اقلیت جامعه یا حاکمانی که دیدگاهی خلاف سلائق و نظر اکثریت دارند.
بکارگیری مشاورین و آگاهان از سوی منتخبین ازدیگر نکاتی بودکه افقه برآن تاکید داشت و افزود:اگر قرار است سیستم پارلمانی به پیشرفت و رفاه کشور و جامعه کمک کند، نامزدها و سپس منتخبین باید خود شناخت کافی از تاریخ کشور، از قابلیت ها و قوت های و نیز ضعف ها و ناتوانی های داخلی اطلاعات کافی داشته باشند. به جایگاه کشور در جغرافیای سیاسی جهان آگاهی داشته باشند. اگر خود نیز به همه این دانش ها احاطه ندارند، باید این بینش و فهم و هوش را داشته باشند که در مواردی که تخصص ندارند از مشاورین کمک بگیرند.
او ادامه می دهد :نمایندگانی میتوانند به پیشرفت و رفاه جامعه کمک کنند که حیات مادی مردم برایشان مهم باشد. انسان (به ما هو انسان نه گروه خاصی از انسان ها) و تمام ابعاد وجودی اش (جان و مال، سلامت، معیشت، شان و حرمت و حقوق، و آزادی) هدف اصلی کلیه تصمیمات و اقدامات نمایندگان و مجلس منتخب باشد. و در نهایت (در کنار اهمیت حیات مادی و انسان) حفظ محیط زیست برای نسل کنونی و نسل های بعد، از اولویت بالائی در جهان بینی منتخبین برخوردار باشند.
افقه تصریح کرد: همین جهان بینی (اهمیت حیات مادی، انسان و محیط زیست او) باید بر رای دهندگان (توده مردم یا حداقل نخبگانی که راهنمای توده هستند) حاکم باشد تا بتوانند نمایندگانی با این ویژگی ها را شناسائی و انتخاب کنند.
عضوهیات علمی دانشگاه چمران در بخش پایانی این بحث بیان می کند:با این وصف، شواهد نشان میدهد که هم رای دهندگان و هم نامزدها و بسیاری از منتخبین از فرهنگ انتخابات، از هدف انتخاب اکثریت و از وظایف افرادی که از قِبَل انتخاب مردم صاحب قدرت و اختیارات شده اند، فاصله زیادی دارند. متاسفانه هم رسانه ها و نخبگان تا کنون نتوانسته اند این فرهنگ را در بین جامعه رواج دهند، و هم دستگاه های نظارتی نتوانسته اند انحرافات بینشی حاکم بر مردم و منتخبین را تغییر دهند. حاصل آنکه مجالس گذشته تا کنون به ندرت از ظرفیت کافی برای پیشرفت و رفاه جامعه (توسعه) برخوردار بوده اند.

فرهنگ انتخاب درست و میزان مشارکت پذیری مردم

دکتر عزیز مزرعه جامعه شناس و کوشنده فرهنگی-اجتماعی هم در ادامه ی این مباحث و تشریح گزاره های که سخن ازآنها آمد گفت:در خصوص در نیمه قرن بیستم پژوهشگران اجتماعی سعی کردند عوامل موثر در مشارکت انتخابات را مورد بررسی و میزان مشارکت را مورد مطالعه قرار دهند تا بتوانند در خصوص رای دادن انتخابات را ارتقا ببخشند.
او می افزاید :این روز ها جنب و جوش خاصی در جامعه وجود دارد پوستر ها و بنرها و بیلبورد های رنگارنگ و جوش و خروش مردم در ستادها را مشاهده میکنیم که نشان دهنده این موضوع است که ابتدا ساختار نظام جمهوری اسلامی ایران برپایه آرا و مشارکت مردم بنا شده است و به همین خاطر مشاهده می شود بالاترین فرد نظام از رهبری (با واسطه) تا ریاست جمهوری و مجلس(مستقیم) توسط مردم انتخاب می شوند .

این فعال اجتماعی با اشاره با جایگاه مجلس بر این باور است :نمایندگان مجلس هم به عنوان رکنی از ارکان نظام جمهوری توسط مردم وارد مجلس می شوند البته این مسیر پر افتخار هزینه های زیادی برای نظام دارد زیرا مسیر سخت و طاقت فرسایی است اما این مسیر پر افتخار هم برای مقبولیت نظام مجهوری اسلامی و هم جذب بالاترین میزان مشارکت مردم بسیار موثر بوده است.
مزرعه از سه دلیل عمده که میزان مشارکت مردم را در امر انتخابات کمرنگ می کنندیاد کردو عنوان کرد:

یک) سطحی نگری مردم نسبت به موضوع انتخابات
دوم ) برخورد انحرافی و تجارتی با انتخابات
سوم ) واکنش غیر ملی و غیر مسولانه و قبول فروش آرا مردم

او توضیح داد: در این گونه پژوهش ها مفاهیمی مثل انتخابات رای دهی و مشارکت تا امروز بازار تنور انتخاب را گرم می کرد اما میزان معرفت و کارکرد مفاهیم در عمق و جان رای دهندگان در حدی نبود که فرهنگ انتخاباتی را دربین شهروندان نهادینه کند زیرا تحلیل دقیق و روشن از پدیده انتخابات به‌درستی صورت نگرفته است در نتیجه برداشت ها و تحلیل ها و رفتارهای متفاوت را در حوزه انتخاباتی شاهد هستیم به عبارتی میزان مشارکت مردم ریشه در فرهنگ مشارکتی جامعه دارد میزان مشارکت سیاسی مردم وابسته به میزان مقبولیت سیاسی نظام است یعنی هر چه مشارکت مردم بیشتر باشد مقبولیت نظام هم بیشتر است.

این جامعه شناس با تاکید به کاربست سازکارهای بالا بردن مشارکت مردم با برشمردن چند مورد محوری ادامه می دهد:

۱- ایمان داشتن به تک تک آرای خود که موجب روی کار آمدن مدیران در تراز نظام جمهوری اسلامی است
۲- امین دانستن نمایندگان مجلس و ایفا کردن نقش اساسی خود در جامعه
۳ -روش های شناختن نامزد ها فقط بنر ها و تصاویر در خیابان ها نباشد بلکه افراد رزومه قابل افتخاری داشته باشند بطوری که قابل اعتماد جامعه باشند.
۴-نماینده این قدرت و توانایی را داشته باشد که در مورد چالش های نظام جمهوری اسلامی موضع گیری شفاف داشته باشد و نظر مردم را لحاظ کند نه اینکه از اظهار نظر بترسد
۵-نخبگان و قشر تحصیل کرده جامعه بدون جهت گیری سیاسی و اجتماعی انتخابات را هدایت بکنند و به دور از احساسات بتوانند کاندیدا ها را با چالش های اساسی قرار دهند.
۶ -مردم بدانند مشارکت آنها منافع این جامعه را به دنبال دارد
مزرعه در پایان در پایان زیر نویس برنامه های تلویزیونی و پیام های کوتاه در معابر حاوی پیام های تاثیر گذار در روحیه جامعه باشد و مشارکت در انتخابات را یک وظیفه شرعی و ملی و خود دانسته و خود را مکلف به حضور بدانند.

هر چند مسایل مربوط به انتخابات اعم از سیاسی اجتماعی و فرهنگی زیر مجموعه های بسیار دارد اما در ادامه این بحث به حضور زنان به عنوان مولفه ای فرهنگی اجتماعی می پردازیم.

مشارکت زنان در انتخابات زمینه را برای ایجاد توسعه پایدار مهیا می کند

سارا رضایی جامعه شناس و فعال فرهنگی حوزه زنان در پیوند با مبانی نظری انتخابات می گوید: انتخابات به مثابه حق انتخاب شدن و انتخاب کردن، شهروندان در سمت های کلان و اجرایی، پارلمانی، محلی و ... زنان به عنوان نیمی از جمعیت کشور همین حق مساوی در تصمیم گیری و دخالت در امور جمعی را دارا می باشند. زنان ایرانی به عنوان مدیران خانواده تمایل بسیاری به داشتن حضور آگاهانه در اجتماع و در امور سیاسی و اجتماعی کشور داشته و دارند و با حضور پرشور در سه انتخابات اخیر آن را به اثبات رسانده اند.
او با توجه به مشارکت سیاسی بانوان که از شاخصهای توسعه از آن یاد می شود می گوید: امروزه مشارکت سیاسی از جمله اموری است که از سوی محافل روشنفکری بسیار مورد توجه قرار گرفته زن به عنوان یکی از مهم‌ترین شاخص‌های توسعه یاد می‌شود به گونه‌ای که عدم مشارکت سیاسی به خصوص مشارکت سیاسی زنان به عنوان یکی از نشانه های عقب ماندگی کشورها عنوان می شود
رضایی می افزاید: در هر جامعه زنان نیمه نیمه پیکره جامعه را تشکیل می دهند به علاوه اینکه زنان نقش مهم در ساماندهی زندگی خانوادگی و اجتماعی دارند انتخابات فرصت خوبی است که زنان بتوانند توسط آن آرمان‌ها و خواسته‌های حقوقی و سیاسی خویش را نشان دهند و حمایت شان را از طریق رای و سهم گیری فعال و با تشخیص ضروریات و نیازهایشان به جهت و موضع سیاسی معطوف و متمرکز دهند و منتهی به تغییر وضعیت و بهبودی شرایط زنان گردد.

باور این جامعه شناس بر این است که مشارکت زنان در جامعه بدان جهت ارزش و اعتبار برخوردار است که زمینه را برای ایجاد توسعه پایدار مهیا می کندو در تشریح آن می گوید: انقلاب اسلامی فضای جدیدی را برای حضور زنان در عرصه های مختلف زندگی جمعی و سیاسی کشور و زنان به عنوان و هویت های انسانی برابر مردم مطرح ساخت بر اساس قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و حقوق شهروندی هر فرد در جامعه هم هم از مرد هم از زن به طور مساوی حق مشارکت در انتخابات را دارند و هیچ تفاوتی برای رای دادن بین زن و مرد وجود ندارد.
انتخابات به مثابه حق انتخاب شدن و انتخاب کردن شهروندان در سمت‌های کلان و اجرایی می باشد .زنان به عنوان نیمی از جمعیت کشور حق مساوی در تصمیم گیری و دخالت امور جمعی را دارند زنان ایرانی به عنوان مدیران خانواده تمایل بسیار برای داشتن حضور آگاهانه در اجتماع و در امور سیاسی و اجتماعی کشور داشته نیز دارند و با حضور پرشور در انتخابات آن را به اثبات رسانیده اند.

هم گرایی های زنان و جامعه

رضایی با اشاره به سیر تاریخی همگرایی زنان در ایران و حضور در صحنه های مختلف اجتماعی یاد آور می شود:حضور فیزیکی و پررنگ در انتخابات در ستادها، تجمع ها و ... که فضایی از همگرایی و انسجام اجتماعی را به نمایش می گذاشت. در دهه ۸۰ جامعه برای گشایش راهی به وضعیت بهتر تلاش می کرد و زنان این نقش را بر عهده گرفتند تا با حضور پرشور در صندوق های رأی، روند مدیریتی، اجرایی و قانون گذاری بهتری برای کشور فراهم آورند. آنان در حرکت های ملی و محلی با وقوف بر وضعیت اجتماعی ایران، حرکت اصلاحی و تدریجی را با شور و اشتیاق خود مورد تاکید قرار دادند.

زنان همه جا حاضر بودند. زنان از اقشار مختلف از جمله هنرمندان، فعالان مدنی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی، تحصیل کردگان در انتخابات حضور به هم رساندند، از بی تفاوتی و خنثی بودن فاصله گرفتند و از حق رأی دادن و رأی گرفتن استفاده کردند، تا با گام های تدریجی حرکت به سوی بهبود وضعیت کشور را طراحی کنند.

عموما انتخابات عرصه ای شده که زنان هم می توانند با مشارکت فعال آن را به نمایشی از همگرایی های ملی مبدل سازند. آنان در کنار جمعیت مردان، انسجام اجتماعی را برای محکم کردن قدم بعدی رقم می زنند و این نتیجه مهم بر هر نتیجه حاصل از حضور انتخاباتی مقدم تر است.

پیگیری مطالبات و مسائل زنان

رضایی در بخشی دیگر با توجه به شاخص های نابرابری در حوزه زنان و مطالبات آنها می گوید: در سال های اخیر حضور آماری زنان در عرصه های علمی، فرهنگی و اجتماعی افزایش چشمگیری یافته است، اما چنین درخشش هایی هنوز تا کسب موقعیت های برابر در دستیابی به اشتغال، مدیریت، کسب کرسی های پارلمانی و ... فاصله بسیاری دارد. وضعیت زنان از نظر شاخص های توسعه انسانی با وضعیت تعریف شده جهانی فاصله معنی داری دارد و موقعیت های اقتصادی، اجتماعی، بهداشتی و خانوادگی آنان باید بهبود و پیشرفت بیشتری داشته باشد.

او ادامه داد:تمامی گام های برداشته شده برای زنان بخصوص توسط خود زنان رصد می شود و البته هنوز فاصله های معناداری با اصل قضایا دارد. البته زنان فعال ایرانی خود به دنبال تحقق مابقی خواست ها می باشند.

مسائل زنان بسیار است، مسائلی که باید از گذرگاه های قانونی، حقوقی، فرهنگی، خانوادگی و ... عبور کند که مساعدت و یاری تمامی آحاد این سرزمین و از جمله خود زنان را طلب می کند.

این فعال حوزه بانوان در پایان این بحث به اهمیت حضور زنان در انتخابات و تاثیری که بر روند تحولات اجتماعی جامعه دارد اشاره دارد بیان می کند:حال که مسائل زنان چنین زیاد و گسترده است و رسیدگی به تمامی آنان زمان بندی طولانی و دقیقی دارد، حضور زنان در رقابت های انتخاباتی برای انتخاب کردن و انتخاب شدن فرصت خوبی بوده تا زنان آرمان ها و خواسته های حقوقی خود را اعم از کوچک و بزرگ، پیگیری و مطالبه نمایند. انتخابات فرصت خوبی بود تا زنان آرمان ها و خواسته های حقوقی و سیاسی خویش را ابراز دارند. رأی دادن، حمایت های صحیح و سهم گیری فعال زنان، تشخیص دادن ضرورت ها و نیازهای شان از طریق پیگیری و موضع سیاسی، اجتماعی و سپس اولویت بندی، تحرک کافی، ارتباط زنان با یکدیگر، برآوردن توان ها و نیروها و ارزیابی دستاوردها از موهبت های انتخاباتی است.

✒محمدشاهرخ نسب