سقوط هواپیمای اوکراینی‌ و...

این فایل توسط یک شبکه تلویزیونی نزدیک به دولت اوکراین منتشر شده و به ادعای این شبکه از طریق یک مامور اطلاعاتی که خواسته نامش محفوظ بماند، به دستش رسیده است.

زلنسکی، رییس‌جمهور اوکراین، طی مصاحبه‌ای بعد از انتشار این فایل ضمن تایید اعتبار آن، گفته است که این فایل حکایت از آن دارد که مقامات ایرانی از ابتدا علت سقوط هواپیما را می‌دانسته‌اند. شرکت هواپیمایی اوکراین نیز با انتشار بیانیه‌ای، از این فایل صوتی به‌عنوان «مدرک دیگری مبنی بر اصابت موشک به هواپیمای اوکراینی» یاد کرده و آن را موید ادعای خود دانسته که «هیچ محدودیت یا اخطاری از سوی مقامات ایرانی در مورد هرگونه ریسک برای پروازهای غیرنظامی در منطقه» دریافت نکرده بوده‌اند. این تاکید در واقع اشاره به فرازی در کنوانسیون شیکاگو دارد که مطابق آن دولت‌ها ملزمند شرکت‌های هواپیمایی را از ریسک ناشی از وضعیت منازعه احتمالی در مناطق مطلع کنند.

شامپین، وزیر خارجه کانادا، نیز روز دوشنبه طی مصاحبه‌ای خواستار توضیح ایران در مورد محتوای این فایل صوتی شده و اضافه کرده که اکنون همه نگاه‌ها متوجه تهران است. سوالی که در پی انتشار این فایل صوتی در رسانه‌های بین‌المللی مطرح است این است که آیا خلبان و مامور برج مراقبت بلافاصله مقامات مافوق خود در سازمان هواپیمایی کشوری را از واقعه مطلع کرده‌اند یا نه. متاسفانه واکنش مقامات هواپیمایی کشوری ایران به این تحول موجب ایجاد جو نامناسبی در این رابطه شده است.

حسن رضایی‌فر، مدیر سوانح این سازمان، ضمن تاکید بر اینکه این فایل توسط ایران در اختیار تیم کارشناسی اوکراین قرار گرفته که خود به‌معنی تایید اعتبار آن است، گفته است که اوکراین «در اقدامی عجیب فایل صوتی محرمانه...» را منتشر کرده است. او افزوده که «این اقدام اوکراینی‌ها سبب شد دیگر هیچ سندی به آنها ارایه ندهیم.» این اظهارات چنین تفسیر شده که همکاری بین دو کشور در رابطه با تحقیق راجع به علل سقوط هواپیمای اوکراینی متوقف شده است. با توجه به ابعاد مختلف این موضوع، آقای رضایی‌فر باید توجه می‌کرد که محرمانه بودن یک سند مطابق قوانین ایران فرع بر دیگر موضوعات مهم در چنین قضیه‌ای است...

خاصه آنکه نحوه انتشار این‌گونه اسناد در روزنامه‌نگاری غربی، به‌گونه‌ای که مسوولیتی را متوجه دولت‌ها نکند، امر رایجی است. به‌علاوه، در چنین تحقیقاتی معمولا قرار بر این است که جزییات نهایتا منتشر شود. ابراز ناخرسندی زلنسکی از تعیین خسارت به مبلغ ۸۰ هزار دلار برای هر یک از جانباختگان اوکراینی عامل دیگری بود که قبل از انتشار فایل صوتی موجب تنش شده بود. ادامه بلاتکلیفی در مورد جعبه‌های سیاه عامل تنش‌زای دیگر در این رابطه است.

زلنسکی در مصاحبه‌ روز یکشنبه خود پیشنهاد ایران برای استخراج اطلاعات این جعبه‌ها در تهران با حضور بازرسان اوکراینی را رد کرد. شامپین، وزیر خارجه کانادا، نیز دوشنبه گفت که مطابق کنوانسیون شیکاگو جعبه‌های سیاه باید «بدون تاخیر» برای بررسی به لابراتواری مجهز فرستاده شود. البته اگرچه کنوانسیون مورد بحث بر فوریت بررسی جعبه‌ها تاکید دارد، اما در آن سخنی از الزام کشور عهده‌دار تحقیق به ارسال جعبه‌ها به خارج از کشور محل سقوط نیست. هرچند مطابق عرف رایج طی دهه‌های اخیر اگر کشوری امکانات فنی لازم را برای بررسی جعبه‌های سیاه را نداشته، آنها را به کشوری که چنین امکانی داشته، فرستاده است.

همچنین در ادامه تشدید ابعاد بین‌المللی این موضوع، شامپین در مصاحبه خود اضافه کرده که جمعه گذشته به اتفاق وزیر ترابری کانادا با فنگ لیو دبیرکل سازمان بین‌المللی هواپیمایی غیرنظامی (ایکائو) ملاقات کرده و خواستار مداخله او شده است. او گفته که اعضای گروه بین‌المللی هماهنگی (شامل کشورهایی که اتباع آنها در این سقوط کشته شده‌اند) دوشنبه یک کنفرانس تلفنی داشته‌اند و در مورد آخرین تحولات مربوطه مذاکره کرده‌اند.

شامپین همچنین در مورد خسارت مالی برای شهروندان کانادایی جانباخته، از پاسخ به سوال‌ها خودداری و اما اضافه کرده که اعضای گروه مذکور یک گروه فرعی در این مورد ایجاد کرده‌اند. واقعیت این است که مقامات ذی‌ربط ایرانی نباید تصور کنند که با مسکوت گذاشته شدن مسائل مربوط به سقوط هواپیمای اوکراینی موضوع شامل مرور زمان شده و به‌تدریج به فراموشی سپرده خواهد شد. این موضوع از حساسیت زیادی برخوردار است و ابعاد سیاسی و انسانی مهمی دارد و دولت‌ها و شاکیان خصوصی فعالی نیز پیگیر آن هستند. به‌علاوه، در شرایط ویژه کنونی، کم نیستند دولت‌ها و کسانی‌که در پی ایجاد یک پرونده بین‌المللی دیگر برای ایران هستند.

*دیپلمات

منبع: اعتماد