آیا سوسک‌ها به تهران حمله می‌کنند
تهران (پانا) - افزایش آلودگی هوا در تهران و مشکلات ناشی از آن موجب شده است تا این روزها برخی از کارشناسان از پدیده‌ای به‌نام افزایش غیرقابل مهار سوسک‌های قرمز در پایتخت سخن بگویند؛ مساله‌ای که اگر درست باشد، می‌توان آن را حمله به تهران توصیف کرد.
به‌گزارش ایرنا، طرح این موضوع از سوی یکی از استادان دانشگاه، با اظهارنظر متفاوت یکی دیگر از کارشناسان حشره‌شناسی روبرو شده و بازتاب رسانه‌ای گسترده‌ای نیز داشته است اما به‌نظر می‌رسد هنوز ابعاد مختلف این موضوع مورد بررسی قرار نگرفته است و عجیب‌تر آنکه، هیچ دستگاهی نیز مسئولیت بررسی و رسیدگی به این موضوع را وظیفه خود نمی‌داند.
همه اینها در حالی است که آلودگی هوای تهران هر روز بیشتر به یک کلاف سر در گم شبیه می‌شود و اجرای راهکارهای مختلف برای برون رفت از این وضعیت، با کوچکترین تغییرات آب و هوایی به مشکلات جدی بر می‌خورد.
همزمان با این رخدادها، پدیده گرم شدن روزافزون کره زمین مزید بر علت شده و شرایط را هربار بیشتر برای زندگی برخی موجودات از جمله حشرات موذی نظیر سوسک‌ها فراهم‌تر می‌سازد.
در حالی‌که تلقی عموم مردم این است که فصل تابستان به‌دلیل افزایش گرمای هوا شرایط مساعد زیست محیطی را برای تکثیر و ازدیاد سوسک‌های خانگی فراهم می‌سازد اما شواهد نشان می‌دهد با افزایش پدیده آلودگی هوا حتی در فصل‌های سرد پاییز و زمستان که با افزایش میزان استفاده مردم از سیستم‌های گرم‌کننده ارتباط مستقیم دارد، خانه‌ها به زیستگاه مناسبی برای زندگی سوسک‌ها تبدیل می‌شود.
«حبیب‌الله فصیحی» جغرافیدان، کارشناس مسایل زیست شهری و عضو هیات علمی دانشکده علوم جغرافیایی دانشگاه خوارزمی در این زمینه اعتقاد دارد که آلودگی هوا با ایجاد تغییرات بیولوژیکی در ترکیب هوا، موجب تهدید سلامت انسان و حیوانات می‌شود و شرایط را برای جایگزینی گونه‌های غیرمفید با گونه‌های مفید جانوری فراهم می‌سازد.
او اخیرا به رسانه‌ها گفته است: آلودگی هوا در سال‌های اخیر باعث افزایش جمعیت برخی گونه‌های مضر و مهاجرت برخی پرندگان شده است، مثلاً دیگر در آسمان تهران، پرنده سار مشاهده نمی‌شود.
این استاد دانشگاه اضافه کرده است: با رفتن پرنده سار به‌دلیل آلودگی هوا در تهران، سوسک قرمز امروزه شهر را فرا گرفته است در حالی‌که در گذشته این حشره به این گستردگی وجود نداشت.
سار از حشراتی مانند سوسک تغذیه می‌کند.
به اعتقاد این استاد دانشگاه، حیوانات نیز به‌شدت به گیاهان وابسته‌اند و تغییر گیاهان در نتیجه آلودگی هوا، زندگی آنها را نیز به خطر انداخته است. به‌همین دلیل، این حیوانات مدتی است کوچ کرده یا تلف شده اند چون حجم آلودگی‌ها خارج از توان تحمل این موجودات است.
«علیرضا نادری» کارشناس حشرات و پروانه‌شناس شاغل در سازمان حفاظت محیط زیست نیز این موضوع که آلاینده‌ها بر سلامت برخی گونه‌های جانوری اثر گذاشته است را تایید می‌کند و آن را پدیده‌ای غیرقابل انکار می‌داند اما می‌گوید: افزایش شمار حشراتی از جمله سوسک قرمز ارتباطی با آلودگی هوا ندارد.
او می‌افزاید: گونه سوسری یا سوسک قرمز آفت شهری نیست بلکه یک گونه آمریکایی و ژاپنی سلولزخوار است و با توجه به اینکه سلولزها در فضولات انسانی وجود دارد، این سوسک‌ها در فاضلاب‌ها و پسماندها زندگی می‌کنند.
این کارشناس در عین‌حال اذعان کرده است که آلودگی و آلاینده‌ها حشرات آفت را زیاد می‌کند اما در باره ارتباط تاثیر آلودگی هوا بر افزایش سوسک‌های قرمز به یک گزارش مستند نیاز است و چنین گزارشی اکنون وجود ندارد.
اما در غیاب چنین گزارش مستندی در تهران، تحقیقات جهانی نشان می‌دهد که آلودگی هوا می‌تواند عاملی برای ایجاد آسم حاصل از آلرژی به سوسک باشد.
نتایج تحقیقاتی که به‌تازگی توسط محققان دانشگاه کلمبیا در امریکا انجام شده، تایید کرده است که قرار گرفتن در معرض اجزای خاصی از آلودگی هوا می‌تواند خطر ابتلا به آلرژی سوسک را در سن ۷ سالگی افزایش دهد و در این میان کودکانی که دارای یک جهش مشترک در ژنی به نام GSTM هستند، بیشتر در معرض خطرند.
محققان در جریان این پژوهش، میزان قرارگرفتن در معرض آلرژن سوسک را با جمع‌آوری نمونه‌هایی از گرد و غبار آشپزخانه و تخت اندازه‌گیری کردند و علاوه‌بر آن، از هوا نیز برای ارزیابی میزان مواجهه مادر با هیدروکربن‌های آروماتیک چند حلقه‌ای یا PAH (محصولات حاصل از احتراق که اجزای مضری از آلودگی هوا هستند) نمونه برداشتند.
آنها همچنین، حضور جهش GSTM۱ را از طریق نمونه‌گیری از خون بررسی کردند و از طریق آزمایش خون توانستند حضور آنتی‌بادی IGE که نشانگر پاسخ به این آلرژی است را در کودکان ۵ و ۷ ساله اندازه‌گیری کنند.
نتایج حاصله نشان داد میزان بالاتری از آلرژی به سوسک در میان کودکانی که مادران آنها هنگام بارداری در معرض غلظت‌های بیشتری از PAH بودند، مشاهده می‌شود و به‌همین دلیل، محققان بر به حداقل رساندن مواجهه با PAH در دوران بارداری برای جلوگیری از آلرژی به سوسک و آسم حاصل از آن در کودکان شهری تاکید دارند.
سوسک قرمز کیست؟
سوسک قرمز یک گونه تهاجمی است که تعداد ۳۰۰ تا ۴۰۰ تخم لارو را در یک دوره ۵ تا ۸ ماهه تولید می کند. حجم لارو سوسک قرمز، نبود رقیب در طبیعت به‌دلیل آلودگی هوا و از بین رفتن منابع طبیعی می‌تواند جمعیت آنان را در دوره‌های کوتاه مدت به‌شدت افزایش دهد آنگونه که بر اساس پژوهش‌های منطقه‌ای استنباط می‌شود از سال ۱۳۸۸ یعنی حدود ۱۰ سال پیش و با شدت گرفتن آلودگی هوا، جمعیت این حشره موذی در تهران بیش از ۸ برابر شده است.
سوسک‌های قرمز یا سوسک‌های حمام و فاضلاب، در اصطلاح حشره‌شناسی با نام سوسری معروف هستند و و از متداولترین آفات در بسیاری از خانه‌ها و ساختمان‌ها به‌شمار می‌روند.
سوسری‌ها در چرخه زندگی خود سه مرحله تخمگذاری، نمف و بالغ را دارند. سوسک‌های ماده تخم‌های خود را به‌شکل گروهی داخل کپسولی لوبیا شکل و چرم مانند به‌نام ااتکا (ootcheca ) می‌گذارند. سوسک‌های قرمز این کپسول‌ها را در محل‌های تاریک و دور از چشم انسان، در شکاف‌ها و درز دیوارها گذاشته یا به سطوح زیرین مـیز و صندلی یا تختخواب، جعبه‌چوبی و دیگر وسایـل بسته‌بـندی شده می‌چسبانند.
از ابتدای تخـم‌ریزی تا خارج شدن نوزاد سـوسک (نـمف) بسته به درجه حرارت، رطوبت و نوع، تخم سوسری بعد از یک تا سه ماه باز و سوسک‌های جوان سفید رنگ کوچک بدون بال از درون آن خارج می‌شوند. حشرات بالغ چند ماه تا یکسال زندگی می‌کند و در این مدت عمل تخم‌ریزی چندین‌بار تکرار می‌شود.
این نوع از سوسک‌ها از لوله‌های آب، باغ، فاضلاب و توالت‌ها به محل زندگی انسان وارد می‌شوند. آنها از مدفوع و غذای انسان تغذیه می‌کنند و از حاملان قطعی یا مشکوک عوامل بیماری‌زایی نظیر اسهال، اسهال خونی، طاعون، وبا، جذام، تب تیفوئید و فلج اطفال هستند.
سوسری‌ها تخم کرم‌های انگلی را حمل کرده و می‌توانند موجب واکنش آلرژیک از جمله ناراحتی پوستی، خارش، تورم پلک و ناراحتی‌های جدی تنفسی بشوند.
گونه "بلاتلا ژرمانیکا" و یا سوسری آلمانی مختص آشپزخانه‌هاست و اغلب باعث دردسر کارکنان در رستوران‌ها و شیرینی‌پزی‌ها می‌شوند. اینگونه حشرات نسبت به سموم معمول مقاومت می‌کنند و برای ریشه کنی آنها روش‌های خاصی اخذ می‌شود.
گونه "پریپلانتا امریکانا" و یا سوسری آمریکایی، همان سوسک‌های فاضلاب هستند که منشا فاضلاب دارند و برای ریشه‌کنی کامل آنها علاوه‌بر مجاری فاضلاب، محل‌های عبور و مرور این حشرات باید بسته شود.
محیط‌های گرم و مرطوب بهترین مکان برای زندگی سوسک‌ها
«اسماعیل کهرم» کارشناس محیط زیست و استاد دانشگاه علامه طباطبایی گفت: بهترین محیط برای زندگی سوسک‌های قرمز مکان‌های گرم و مرطوب نظیر دستشویی و حمام است. بیشتر این سوسک‌ها در عمق ۱۵۰ متری چاه‌های فاضلاب زندگی می کنند و حتی در صورت برخورد بمب اتم با زمین که تمام موجودات زنده از بین می روند، آنها همچنان زنده می‌مانند.
او افزود: سوسک‌های قرمز موجوداتی سمج و دوستدار زندگی هستند که در تاریکی و محیط‌های امن، خود را جا می دهند و با استفاده از شاخک‌هایشان توانایی دیدن و استشمام را دارند. به‌همین دلیل، اگر زیر وان حمام که آب نشت می‌کند پیف پاف زده شود می‌بینید بعد از مدتی آنها بیرون می‌آیند.
کهرم با بیان اینکه سوسک‌های قرمز خصوصیات ژنتیکی دارند و سیستم تخمگذاری آنها به اندازه یک دانه لوبیا درشت است که در آن تخم ۲۰ بچه وجود دارد، گفت: ساختار بدنی سوسری‌ها فوق‌العاده مقاوم است و استخوان اسکلت آنها از ماده‌ای به‌نام کیتین ساخته شده است.
او افزود: کتین به اندازه‌ای محکم است که اگر سوسک از ارتفاع زیاد سقوط کند، بدون آسیب زنده می‌ماند.
انتقال ۳۹ بیماری از سوسک‌ها به انسان
به‌گفته این کارشناس محیط‌زیست، بیش از ۳۹ بیماری نظیر طاعون، وبا و جذام از موش‌ها به واسطه سوسک‌ها به انسان منتقل می‌شود.
کهرم یادآور شد: کارگران شهرداری زمانی که در حال کندن زمین برای احداث خط مترو تهران بودند به تعداد زیادی فاضلاب جذبی خانه‌ها، کارخانه‌ها و بیمارستان‌ها برخورد کردند و در هر چاهی را که باز می کردند صدهاهزار سوسک از درون آنها بیرون می‌آمد.
او تصریح کرد: وقتی در سال ۱۹۸۶ حادثه انفجار راکتور هسته‌ای چرنوبیل در شوروی سابق (شمال اوکراین کنونی) رخ داد، بسیاری از افراد بر اثر آن، جان باختند یا دچار عوارض جسمی فراوان شدند و به‌دلیل تشعشع فراوان رادیو اکتیو تا مدت‌ها طولانی به مردم اجازه ورود و خروج از شهر نمی‌دادند اما در همین شرایط، سوسک‌ها توانستند خود را با محیط تطبیق دهند و دوام بیاورند.
این کارشناس محیط زیست و استاد دانشگاه علامه طباطبایی درخصوص تاثیر عوامل محیطی بر افزایش سوسک‌های قرمز یا سوسری گفت: آلودگی هوا ممکن است در کوچ پرندگان، از بین رفتن برخی از موجودات زنده و افزایش جمعیت این نوع از سوسک‌ها موثر باشد اما تا زمانی که ما بررسی نکرده‌ایم، توانیم درباره میزان تاثیر آن بر جمعیت سوسک‌ها اظهارنظر کنیم.
گاز سوسک شاخدار بسیار سهمگین است
خبرگزاری فرانسه نیز در گزارشی درباره سوسک‌ها نوشته است: اگر تا به حال جوابی برای اینکه چرا از سوسک می‌ترسید نداشتید، حالا می‌توانید بگویید که دانشمندان متوجه شده‌اند یک سوسک حمام که آرواره‌های بسیار قوی هم دارد، می‌تواند گازی پنج برابر قوی‌تر از انسان بگیرد.
بر اساس این گزارش، با توجه به اندازه جثه این موجود موذی، شدت گاز سوسک ۵۰ برابر وزن آن است و گاهی بی‌رحمانه طعمه‌هایش را با این آرواره‌ها تکه و پاره می‌کند.
به‌گفته محققانی که برای اولین‌بار قدرت گاز حشرات خانگی را در آمریکا اندازه گرفته‌اند، آرواره‌های سوسک سوسری زمانی‌که به جسم سختی می‌رسد مانند یک اره فعال می‌شود تا بتواند قدرت بیشتری را برای سوسک ایجاد کند.
چه کسی مسئول مبارزه است؟
اکنون پرسش اینجاست که برای مقابله با چنین موجودات جان سخت و خطرناکی در تهران که به‌نظر می‌رسد آلودگی هوا هر روز شرایط را برای ازدیاد آنها بیشتر فراهم می سازند، چه نهاد و دستگاهی مسئول است.
در جست‌وجوی پاسخ به این پرسش، یکی از مسئولان شرکت ساماندهی صنایع و مشاغل شهر شهرداری تهران گفت: فعالیت ما در مبارزه با حیواناتی نظیر موش و گربه است و حشراتی مانند سوسک به ما ارتباط ندارد.
پس از آن، موضوع را از طریق سازمان بوستان‌ها و فضای سبز شهرداری تهران دنبال کردیم اما مسئولان این سازمان نیز گفتند که بوستان‌ها، فضای سبز و آفات گیاهی فقط بر عهده ما است.
آنها پیشنهاد دادند تا موضوع را از طریق سازمان محیط زیست دنبال کنیم. با یکی از مسئولان این سازمان در این‌خصوص صحبت کردیم اما او گفت که بررسی وضعیت سوسک‌ها و اقدامات پیشگیرانه برای مقابله با آنها بر عهده ما نیست و باید موضوع را از طریق موسسه تحقیقاتی و پژوهشی حشره‌شناسی که زیر نظر وزارت جهاد کشاورزی است دنبال کنید.
پس از تماس با این موسسه نیز آنها گفتند که فعالیت ما در زمینه حشره‌شناسی و آفت‌های گیاهی است و سوسک‌های سوسری در زمره آنها قرار ندارد.
این وضعیت به روشنی نشان می‌دهد که گویا سوسک‌های سرسری در پایتخت متولی ندارند و اگر تحلیل‌ها در مورد ازدیاد و تکثیر آنها در نتیجه آلودگی هوا درست باشد، آنها می‌توانند با لشکری عظیم به تهران و ساکنان آن حمله‌ور شوند.
ارسال دیدگاه