سرنوشت جعبه سیاه

این فرآیند در رابطه با حادثه اخیر به‌وجود آمده برای هواپیمای اوکراینی نیز صدق می‌کند و ایران مسوولیت بررسی این سانحه را برعهده دارد. در فرآیند بررسی یک سانحه هواپیمایی، بررسی اطلاعات جعبه‌سیاه نقشی مهم و محوری دارد و از این‌رو یکی از نخستین وظایفی که تیم حاضر شده در محل سقوط هواپیما دارد، پیدا کردن جعبه‌های سیاه هواپیمای ساقط شده است.

در رابطه اتفاق تلخ به‌وجود آمده برای هواپیمای اوکراینی نیز جعبه‌های سیاه این هواپیما پیدا شد تا فرآیند بررسی آنها آغاز شود. جعبه سیاه در یک هواپیمای فعال و در حال پرواز اطلاعات را در سیستم هواپیما ثبت می‌کند و امکان استفاده از آنها وجود دارد اما وقتی یک هواپیما سقوط می‌کند، عملا این ارتباط قطع شده و برای بررسی و بازخوانی اطلاعات موجود، نیاز به امکاناتی است که بتوان با استفاده از آنها به اطلاعات جعبه سیاه دسترسی پیدا کرد. چگونگی دستیابی به این اطلاعات نیز متفاوت است. گاهی امکانات داخلی یک کشور، برای بازخوانی اطلاعات جعبه سیاه کافی است و از این‌رو دیگر نیازی به انتقال جعبه سیاه به یک کشور ثانی وجود ندارد. گاهی این امکانات در یک کشور وجود دارد و در یک کشور نه و از این‌رو برای بررسی جعبه سیاه، نیاز به انتقال آنها به نقطه دیگری وجود خواهد داشت و گاهی نیز امکانات لازم را تنها شرکت سازنده هواپیما در اختیار دارد که در این صورت نیاز مکاتبه و ارتباط این شرکت وجود خواهد داشت.

در رابطه با هواپیمای سقوط کرده اوکراینی نیز همین موضوع صدق می‌کند. اگر امکاناتی که امروز در صنعت هوایی ایران وجود دارد، کافی باشد، دیگر نیازی به انتقال جعبه سیاه به کشور دوم وجود ندارد و اگر نه باید نسبت به انتقال آنها برنامه‌ریزی کرد. در فرآیند انتقال جعبه سیاه به خارج از کشور هیچ اجبار و الزام قانونی برای کشور مقصد وجود ندارد. هر چند مطرح شدن نام اوکراین به‌عنوان مقصد احتمالی به‌دلیل ذی‌نفع بودن این کشور در حادثه است اما مذاکرات طرفین و تصمیم‌گیری نهایی در این زمینه مشخص خواهد کرد که جعبه سیاه به‌کدام کشور ارسال خواهد شد. از این‌رو اوکراین در این زمینه به‌نوعی اولویت دارد اما قواعد و قوانین بین‌المللی اجباری به ارسال جعبه سیاه به این کشور ندارد و توافق طرف‌ها، تعیین می‌کند که میزبان جعبه سیاه کدام کشور باشد.

*کارشناس هوایی و دبیر سابق انجمن شرکت‌های هواپیمایی

منبع: اعتماد