دیالیز، تحریم و خودکفایی ؛ داستان مرگ و زندگی!

به‌گزارش فارس، دیالیز روشی درمانی برای تصفیه خون مبتلایان به نارسایی کلیوی است. وقتی کلیه‌ها خون را تصفیه نکنند باید به شیوه‌های پزشکی متوسل شد. دیالیز انواع مختلفی دارد و از همه معروف‌تر همودیالیز که در مراکز درمانی با کمک دستگاهی بزرگ به نام ماشین دیالیز انجام می‌شود؛ دستگاهی که در گذشته کلیه‌مصنوعی نامیده می‌شد. این دستگاه که به‌مرور تکامل یافت در سال ۱۹۴۵ میلادی برای نخستین‌بار توسط دکتر «ویلم کولف» هلندی اختراع و به‌کار گرفته شد. استفاده از دستگاه دیالیز تحولی بزرگ در علم پزشکی پدید آورد و افراد بسیاری را از مرگ رهانید. در ایران نخستین‌بار این کلیه مصنوعی را از فرانسه آوردند. در سال ۱۳۳۹ بخشی جدید در بیمارستان امام خمینی (ره) فعلی تأسیس شد که نخستین مرکز بیماری‌های کلیوی ایران محسوب می‌شود. تیمی ۵ نفری از پزشکان و پرستاران ایرانی نیز به اروپا رفتند تا همودیالیز و روش راه‌اندازی و طرز کار با کلیه مصنوعی را بیاموزند و در سال ۱۳۴۱ بالاخره نخستین دیالیز در ایران انجام شد.

داستان دیالیز؛ دهه ۴۰ و ۵۰

در سال ۱۳۳۷ دکتر نورالدین هادوی اولین کتاب بیماری‌های کلیوی را به زبان فارسی نوشت تا علم نفرولوژی (پزشکی کلیه) در ایران متولد شود. هرچند سابقه این علم در ایران به تحقیقات زکریای رازی، از پیشگامان علم نفرولوژی در جهان و همچنین آزمایش‌های ابوعلی سینا باز می‌گردد. ابن‌سینا جزو دانشمندانی است که آزمایش کامل ادرار را به روشی علمی انجام داد.

از دهه ۴۰ شمسی پس از بازگشت دانش‌آموختگان طب مدرن از فرانسه و انگلستان علم نفرولوژی در ایران گسترش یافت. در ایران نیز مانند سایر کشورها، اغلب مبتلایان به نارسایی کلیه به مرگ زودرس مبتلا می‌شدند و این روند تا فراگیر شدن امکانات دیالیز همچنان ادامه داشت. داستان دیالیز در ایران از دهه ۴۰ و ۵۰ با راه‌اندازی بخش دیالیز در تعدادی از بیمارستان‌های تهران آغاز شد اما دسترسی عمومی و کافی به امکانات دیالیز وجود نداشت.

زنگ هشداری که شنیده شد

طی دهه ۶۰ به‌دلیل جنگ تحمیلی ورود دستگاه‌های دیالیز با مشکلاتی مواجه بود و امکانات دیالیز کمیاب. اما طی دهه ۷۰ تعداد مراکز دیالیز ایران افزایش یافت. علاوه‌بر آن در سال ۱۳۷۲ نخستین مرکز دیالیز صفاقی ایران در بیمارستان امام رضا (ع) مشهد فعال شد. دیالیز صفاقی یکی از انواع دیالیز است که ارزان‌تر و برای برخی بیماران آسان‌تر است. روند افزایش مراکز دیالیز در دهه ۸۰ نیز ادامه داشت اما به‌دلیل تحریم‌ها در مقاطعی حتی تأمین مواد مصرفی دیالیز نیز دشوار و گاه ناممکن شد. همین‌جا بود که دانشمندان ایرانی زنگ هشدار را شنیدند و دست‌به‌کار شدند. برای بیماران دیالیزی، تحریم‌ها مسئله مرگ و زندگی شده بود.

فناوری انحصاری دستگاه دیالیز

از اواخر دهه ۸۰ مراحل مقدماتی برای تولید مواد مصرفی دیالیز انجام و اوایل دهه ۹۰ برخی تجهیزات دیالیز در کشور تولید شد. برنامه بهبود دسترسی بیماران در سراسر ایران به امکانات دیالیز نیز پیش رفت و تا سال ۹۲ در سراسر ایران ۴۷۵ مرکز دیالیز با ۴۶۰۰ تخت دیالیز فعال ‌شده بود. مهم‌ترین مشکل تحریم‌ها برای بیماران دیالیزی در همین سال آشکار شد؛ کمبود ۲ هزار دستگاه دیالیز در کشور. به‌دلیل تحریم‌ها امکان خرید دستگاه‌های جدید برای جایگزینی با دستگاه‌های فرسوده وجود نداشت. این بار متخصصان داخلی دست‌به‌کار شدند تا دستگاه دیالیز بسازند. کاری که نتیجه داد و در سال ۹۷ بالاخره از نخستین دستگاه دیالیز ایرانی رونمایی شد؛ ایران در کنار ۵ کشور آلمان، آمریکا، ایتالیا، ژاپن و سوئد صاحب فناوری انحصاری ساخت دستگاه‌های دیالیز شد.

ایرانی‌ها می‌آیند!

در حال‌حاضر ۷ هزار دستگاه دیالیز در سراسر ایران در اختیار حدود 32 هزار بیمار دیالیزی کشور است؛ از همه بیشتر در تهران، خراسان رضوی، اصفهان، فارس، خوزستان و آذربایجان شرقی. هرروز بیش از ۱۵ هزار عملیات دیالیز در ۵۷۲ مرکز انجام می‌شود و بیش از ۱۷۰۰ نفر نیز دیالیز صفاقی می‌شوند. حدود ۱۰ شرکت دانش‌بنیان ایرانی به‌صورت جدی در حوزه ساخت دستگاه و تجهیزات مصرفی فعال‌اند. حتی صافی دیالیز ایرانی به آلمان صادر می‌شود. تولید انبوه دستگاه‌های دیالیز در ایران افق روشنی از خودکفایی در این حوزه پیش‌رو گذاشته است. به گفته رئیس مرکز مدیریت پیوند و درمان بیماری‌های وزارت بهداشت در مرحله اول ۱۰۰ دستگاه دیالیز تولید داخل در مراکز دیالیز به‌کار گرفته‌شده و کیفیت آن‌ها نیز مشابه نمونه‌های خارجی است. این دستگاه‌های جدید تولید انبوه می‌شوند و برنامه‌ای برای جایگزینی آن‌ها با دستگاه‌های قدیمی وجود دارد. آخرین خبر خوب هم اینکه در بیست و دومین نمایشگاه بین‌المللی تجهیزات پزشکی ایران (ایران هلث) در خرداد امسال از دستگاه‌های دیالیز نسل پنجم تولید داخل رونمایی شد.