برای تألیف یک متد آموزش موسیقی باید حرفه‌ای پیش بروید
تهران (پانا) - اهدا مصلحی نوازنده جوان‌ساز قانون که به‌تازگی کتاب موسیقی‌اش را منتشر کرده، معتقد است، کار کردن و آموزش موسیقی برای کودکان، بسیار متفاوت‌تر از بزرگ‌تر‌هاست.
در کنار تمام جذابیت‌های موجود در موسیقی سنتی و اصیل ایرانی، به‌کارگیری یک روش ساده، روان و درعین‌حال دقیق و درست به‌منظور آموزش هنرجویان از سوی اساتید، اصلی اجتناب‌ناپذیر است که همواره به آن توجه شده است. در این میان، قانون ازجملۀ سازهایی است که شاید در حوزۀ آموزش محجور مانده است. اهدا مصلحی متولد ۱۳۶۸، دارای دیپلم هنرستان موسیقی و دارای مدرک کارشناسی موسیقی است که همکاری با گروه‌های موسیقی از جمله «سبز در سبز»، «ارکستر ملل»، «ارکستر مضرابی»، «دامور»، «ژیوار»، «کالیوه» و دیگر گروه‌های موسیقی را در کارنامۀ هنری خویش به ثبت رسانده است.
نوازندگی و خوانندگی در آلبوم‌های «چتر عشق «هزار گیسو «ترانه‌های کودکی» «ترانه‌های مادر و کودک»، «آکاپلای گروه آوازی دامور» و فیلم سینمایی «کودک مادر» بخش‌های دیگر از کارنامۀ نوازندگی و آهنگسازی این موزیسین جوان و بااستعداد کشور است. این نوازنده و مدرس ساز قانون، به‌تازگی دست به انتشار کتابی با عنوان «زخمه»، زده است که قطعاتی برای ساز قانون، شامل تصانیف ایرانی، قطعات محلی و کلاسیک در آن گنجانده شده است. این کتاب در دو بخش تألیف شده است که بخش اول، ویژه هنرجویان مبتدی و نیمه مبتدی و بخش دوم قطعات ده‌انگشتی، به همراه آکومپانیمان دست چپ است. این کتاب که گردآوری، تنظیم و تألیف آن را اهدا مصلحی از نوازندگان و مدرسان ساز قانون بر عهده داشته است، توسط انتشارات موسیقی عارف، در نیمه دوم فروردین‌ماه 1401 منتشر شده است. این مجموعه شامل نمونه صوتی است که توضیحات مرتبط با شنیده شدن و دریافت آن، در صفحۀ نخست کتاب درج شده است. گفتنی است اهدا مصلحی، متولد سال 1368 نوازنده و مدرس ساز قانون، دانش‌آموختۀ مقطع کارشناسی رشتۀ موسیقی از دانشکدۀ موسیقی است که تدریس در این حوزه را از سال 1388 آغاز کرده است.
اهدا مصلحی، نوازنده، مدرس و مؤلف ساز قانون، که به‌تازگی دست به تألیف کتابی تازه در حوزۀ نوازندگی این ساز زده است، در گفت‌وگو با خبرنگار پانا، با اشاره به تصمیمش در خصوص تألیف این کتاب، گفت: «پس‌ازاین‌که تدریس در حوزۀ ساز قانون را شروع کردم، تمرکز بر آموزش کودکان داشتم، چراکه معتقدم کار کردن و آموزش موسیقی برای کودکان، بسیار متفاوت‌تر از بزرگ‌تر‌هاست.»
مدیرمسئول آموزشگاه موسیقی «اهدا» در ادامه، با اشاره به این نکته که زمانی که بزرگ‌ترها یک ساز را به‌عنوان ساز اصلی خویش در نظر می‌گیرند و تصمیم به فراگیری آن می‌گیرند، می‌توانند راهی را در ذهن خویش برای نوازندگی این ساز تصور کنند، اما برای کودکان این قابلیت وجود ندارد، چراکه کودکان را پدر و مادر باید هُل بدهند تا در مسیر یادگیری قدم بردارد، افزود: «شاید این تصور در پلۀ نخست کتاب «زخمه» برای کودکان نوشته‌شده است، اما این‌طور نیست، بلکه هدف من کمک کردن به کودکان است و زمانی که یک بزرگ‌تر یک ساز را برای نواختن انتخاب می‌کند، هدفی پیش رویش دارد و همین امر موجب می‌شود تا زحمت برای ایجاد هدف و انگیزه در بزرگ‌ترها نسبت به کودکان بسیار کمتر باشد.»
ایجاد انگیزه و هدف برای کودکان در نوازندگی یک ضرورت است
این نوازندۀ ساز قانون، که کارت صلاحیت تدریس خویش را از وزارت فرهنگ‌وارشاداسلامی دریافت کرده است، با تأکید بر این مفهوم که برای کودک، این انگیزه باید چندین برابر بیشتر باشد، چراکه کودک پیش روی خویش را نمی‌بیند و نمی‌داند که چرا این ساز را یاد می‌گیرد، ادامه داد: « کودکان به نوازندگی ساز علاقه دارند و پدر و مادر به دلیل این‌که دوست دارند که فرزندشان یک ساز را دنبال کند، او را به کلاس موسیقی می‌فرستند، اما کودک، در ذات انگیزه و هدفی پیش رو ندارد و همین امر، ضرورت ایجاد انگیزه و هدف را در کودکانی که به سمت موسیقی می‌آیند، بیشتر می‌کند.»
مصلحی بابیان‌این‌که یک نوازنده، پیش از ورود به فراگیری هر سازی، می‌بایست تئوری موسیقی را فراگرفته باشد، اضافه کرد: « در پله‌های نخستین آموزش یک ساز و پیش از آشنایی با ساز، استاد در جلسات نخست آموزش شروع به آموزش تئوری موسیقی می‌کند و بعد به آموزش خودساز می‌پردازد.»
قطعات کتاب «زخمه» در دو بخش تقسیم‌بندی شده است
وی با اشاره به این‌که در تألیف این کتاب، کوشیده است تا قطعاتی را انتخاب کند که بزرگ‌ترها با آن خاطره داشته باشند، نجوا کرده باشند و سال‌های سال آن‌ها را شنیده و خوانده باشند، اظهار داشت: «این قطعات به یقین برای بزرگ‌ترها ایجاد انگیزه می‌کند و این ایجاد انگیزه، برای کودکان نیز وجود دارد، چراکه این کتاب به دو بخش تقسیم‌شده است که در بخش نخست آن، به آثار پرداخته‌شده است که پس از چند ماه آموزش می‌توان آن‌ها را نواخت و در دستۀ دوم نیز آثار قرار دارد که پس از چند سال آموزش باید به سراغ آن‌ها رفت.»
این مدرس ساز قانون، که کسب رتبه اول و دوم در جشنواره‌های «هنرستان‌ها»، «بانو» و «جوان» را در کارنامۀ هنری خویش به ثبت رسانده است، ضمن ابراز تأسف از این امر که در حوزۀ نوازندگی سازهایی مانند قانون، عود، کمانچه و نی، متدهای بسیار کمی در دسترس علاقه‌مندان به فراگیری این سارها وجود دارد، تصریح کرد: «این سارها، بسیار مهجور هستند و با این‌که اساتید بسیاری در این زمینه زحمت کشیده‌اند و برای این سارها متد نوشته‌اند، اما بازهم آن‌قدر که باید برای این سارها متد آموزشی وجود ندارد و همین امر، این ضرورت را ایجاب می‌کند تا از یکجا به بعد، بکوشیم تا این مسیر را ادامه بدهیم.»
ظرفیت‌های کم آموزشی در هنرستان‌های موسیقی انتخاب ساز هنرجویان را محدود می‌کرد
وی که فعالیت درزمینهٔ موسیقی تئاتر، آهنگسازی و نوازندگی در نمایشنامه‌هایی ازجمله نمایشنامه «یرما» را نیز بر عهده داشته است، بااشاره‌به‌این‌که در هنرستان موسیقی درس خوانده است و در این میان، مخاطبان بسیاری علاقه به انتخاب سازهایی هم‌چون پیانو و ویولن داشته‌اند و همین امر موجب شده بود تا به دلیل وجود ظرفیت کم برای سازهایی هم‌چون پیانو و ویولن، اهالی دست‌اندرکار در هنرستان، خود به انتخاب سارها برای نوازندگان و هنرجویان بپردازند، خاطر نشان کرد: «زمانی که من نام «قانون» را آوردم، با تشویق اساتیدم مواجه شدم و با این پرسش مواجه شدم که برای نخستین بار این ساز را کجا دیده‌ام و همین امر، مرا به این تفکر انداخت که ساز قانون، سازی عجیب است که کمتر کسی برای اموختن نوازندگی در رشتۀ موسیقی به سراغ آن می‌رود.»
هنرجوی آموزشگاه موسیقی، انگیزۀ پیش‌روی هنرجوی هنرستان را ندارد
وی که داوری جشنواره سرودهای آموزش و پرورش منطقه ۴ استان تهران را نیز در کارنامۀ هنری خویش به ثبت رسانده است، بابیان‌این‌که مدت‌ها بعد، یعنی سال‌ها پس از نواختن این ساز به این نکته رسیده است که این ساز، از دستۀ سازهای مهجوری است که متدهای آموزشی در آن بسیار کم است، یادآور شد: «زمانی که به تدریس در این حوزه وارد شدیم، متوجه شدیم که هنرآموز ساز قانون، انگیزه‌ای را، به اندازۀ انگیزۀ ما در بدو ورود به هنرستان موسیقی ندارد و شاگردان و هنرجویان آموزشگاه‌های موسیقی با چوب تری که در هنرستان موسیقی بالای سر ما بود، مواجه نیستند و اساتید می‌بایست با آن‌ها بسیار با لطافت برخورد کنند.»
مصلحی، در بخشی دیگر از این گفت‌وگو، با تأکید بر این امر که در آموزشگاه‌های آزاد موسیقی، رفتار اساتید باید به گونه‌ای باشد که هم با هنرجو نرم برخورد کند و در عین این برخورد نرم باید بتواند در هنرجو برای ادامۀ این مسیر انگیزه ایجاد کند، تأکید کرد: «در این زمان بود که به فکر تنظیم قطعات موسیقی برای ساز قانون افتادم و در ابتدای این راه، حتی قطعاتی کودکانه را برای هنرجویان ساز قانون تنظیم می‌کردم و بعد، با توجه به این‌که کودکان همواره دوست دارند با نواخت ساز، خوانندگی نیز بکنند، به سراغ قطعات محلی و تصانیف رفتم و از میان تصانیف ایرانی، تصنیف‌هایی را که آن‌قدرها هم سنگین نبود، انتخاب کردم.»
مجموعۀ حاضر، مجموعه‌ای از تجارب آموزش در کلاس‌های حضوری قانون است
وی با اشاره به‌ا ین‌که در ابتدای این راه، تنها قطعات کوتاه را برای تدریس به شاگردان خویش برای نوازندگی ساز قانون باز تنظیم کرده است و این دایره، روز به روز گسترده‌تر شده است، گفت: «کم‌کم این قطعات زیاد شد و پس از رسیدن به تعدادی خاص از قطعات، آن‌ها را با شاگردان همسرم نیز امتحان کردیم و پس از تأیید از سوی ایشان، قطعاتی نو را تنظیم کردیم و همین امر موجب شد تا دست به انتشار یک مجموعۀ قطعات برای ساز قانون در قالب یک کتاب بزنیم.»
مصلحی که تدریس ساز قانون در آموزشگاه‌های مختلف موسیقی را در کارنامۀ هنری خویش به ثبت رسانده است، بابیان‌این‌که برای تدوین قطعات این کتاب به سراغ تصانیف معروف و شنیده‌شده‌تر رفته است و تلاش کرده است آن‌ها را برای نوازنده ساده‌نویسی کند، افزود:« «نوایی»، «ای ایران»، «سیمین‌بری»، «گل‌گلدون»، «خواب‌های طلایی»، «جان مریم» و برخی از آثار محلی مانند «دایه‌دایه» و «دختر بویراحمدی»، ازجملۀ قطعاتی است که نواختن آن‌ها در این اثر به هنرجوی ساز قانون آموزش داده شده است.
این مدرس ساز قانون، بااشاره‌به‌این‌امرکه کتاب سازهایی مانند سنتور، بر اساس کوک تنظیم بندی شده است، ادامه داد: قانون سازی است که نوازنده در آن به راحتی می‌تواند مدلاسیون انجام بدهد و هفت دستگاه و پنج آواز را بنوازند و در بسیاری از موارد در بسیاری از قطعات از «نُت‌های آلتره» استفاده شده است و دست چپ درگیر تعویض نُت‌های آلتره است که در بخش دوم این کتاب به آن اشاره شده است.»
مصلحی، با اشاره به این‌که در سازهایی مانند «عود»، «تار» و «سه‌تار»، متدهایی که نوشته‌شده است، بر اساس قابلیت‌های همان ساز است، اضافه کرد: «در بسیاری از سارها این موضوع مطرح می‌شود که فلان ساز خوش‌دست است، اما در مورد ساز قانون این چنین نیست و پدیده‌ای به نام خوش‌دستی و بددستی در این ساز وجود ندارد.»
وی با اذعان به این‌امر‌که این ساز، ساز رشته‌ای مطلق است که به صورت مطلق مثل کوک می‌شود، با این توانایی که شما بر روی این ساز، می‌تواند کوک‌های موسیقی هفت دستگاه موسیقی ایرانی را به کار بگیرد، اظهار داشت: «بعد از پشت سر گذاشتن این مراحل، به ماجرای نُت‌نویسی این کتاب رسیدیم و من، با نُت‌نویسی مقدماتی آشنایی داشتم، اما در حد نوشتن یک کتاب نبودم و بر بسیاری از مسائلی که می‌بایست در نُت‌نویسی یک کتاب رعایت شود، مسلط نبودم و در این‌جا بود که تازه چالش‌های پیش‌روی من شروع شد و از دوستانی که کتابی در کار نُت‌نویسی با نرم‌افزار وارد بودند، کمک گرفته و در مواردی که دچار اشکال شدیم، مشکلات موجود را با کمک این عزیزان برطرف کردیم.»
برای تألیف یک کتاب متد آموزش موسیقی باید حرفه‌ای پیش بروید
مصلحی که در سال 1385 در ارکستر «مضرابی» به سرپرستی مرحوم «حسین دهلوی» به نوازندگی پرداخته است، بابیان‌این‌که هر نوازندۀ موسیقی، در حد ابتدایی آشنایی مقدماتی با نُت‌نویسی دارد و همین امر موجب می‌شود تا زمانی که به کار کردن با این نرم‌افزارها می‌پردازد، کار کردن با آن‌ها برایش سخت نباشد، تصریح کرد: «زمانی‌که تصمیم به نوشتن یک کتاب دارید،باید حرفه‌ای‌تر پیش بروید، با این وجود، این عزیزان، همواره کمک‌های خویش را در نگارش این کتاب، با تواضع، کمک‌های کمی می‌بینند، اما به من کمک بسیاری کرد.»
وی، ضمن ابراز تأسف از این امر که در برخی از آثار چاپ شده در حوزۀ نوازندگی ساز قانون، برخی از مسائلی که در این کتاب رعایت شده است، رعایت نشده است، خاطر نشان کرد: «من هم‌چنان در تألیف این کتاب حساس بودم و وسواس داشتم که روند پیمایش این مسیر دچار اختلال نشود و هیچ‌گونه اشکالی در آن وجود نداشته باشد و همه چیز درست و برمدار باشد و به همین دلیل، تلاش کردم تا همۀ بخش‌های کتاب را خود بر عهده بگیرم و در عین این‌که مثلاً بسیاری از مؤلفین نُت‌نویسی کتب خویش را به دیگران واگذار می‌کنند، من تمامی مراحل تألیف کتاب را خود مدیریت کرده و به پایان رساندم و حتی برای صحفه‌بندی کتاب نیز، خود اقدام به قراگیری قواعد صفحه‌بندی کردم و پس از پایان این مرحله و همچنین، مطالعه و بررسی کتب منتشر شده در این زمینه، صفحه‌بندی بسیار دقیقی انجام شد، چراکه مثلاً در برخی از کتب، در میزان سه چهارم، سکوت سفید به کار گرفته شده بود و این مسائل، ازجملۀ مسائلی بود که بسیار سخت و زمان‌بر بود.»
انتشار کتاب آموزش موسیقی برای هنرمندی که صاحب‌نام نبوده است، امری دشوار است
این مدرس ساز قانون، با بیان این نکته که پس از پایان تمامی این مراحل، وارد مرحلۀ نشر کتاب شدند و در این قسمت، به این نکته رسیده‌اند که انتشار کتاب در ایران، مشکلات خاص خود را دارد، تأکید کرد: «انتشار کتاب برای هنرمندی که صاحب‌نام نبود و می‌خواست کتاب خویش را منتشر کند، امری ساده نبود و به همین دلیل، ما با افراد بسیار زیادی درزمینهٔ نشر کتاب صحبت کردیم و همه بر این عقیده بودند که با این‌که در حوزۀ قانون، کتابی وجود ندارد، آن‌ها با هزینۀ خود من این کتاب را در شمارگان 200 نسخه منتشر کنند و پس از پشت سر گذاشتن این مرحله نیز، من می‌بایست تمامی آن‌ها را خودم می‌خریدم و اقدام به توزیع آن می‌کردم.»
وی در ادامه، با اشاره به این‌امر که در مواجهه با ناشران تخصصی پیش‌آمده است و این موضوع که یک جوان شناخته‌نشده به سراغ ناشر می‌آید و در حال انجام کاری است که توجیه اقتصادی برای او ندارد، موضوعی بسیار سنگین است، یادآور شد: «امروز این پرسش مطرح است که برای یک ناشر که چنین دم و دستگاهی دارد، تولید یک کتاب با تیراژ پائین، چه اندازه خرج دارد و با توجه به این‌که بخش بسیار مهمی از این هزینه‌ها را خود مؤلف بر عهده می‌گیرد، این پرسش پیش می‌آید که ناشر تا چه اندازه قرار است برای انتشار یک کتاب آموزش موسیقی هزینه کند.»
باید یک مادر نیرومند و قوی می‌ماندم
مصلحی، با اذعان به این‌امر که در بدو ورود به حوزۀ نشر کتاب، با مؤلفانی که پیش از او دست به نشر کتاب در حوزه‌های مختلف آموزش موسیقی زده بودند، صحبت کرده است، گفت: «همۀ این افراد هزینه‌های نشر کتاب را خود بر عهده گرفته، نیمی از تعداد منتشر شدۀ شمارگان کتاب را خود خریده و نیمی از آن را خود برداشته‌اند و در عین این‌که تعدادی بسیار پایین‌تر از تعداد عنوان شده در شمارگان، کتاب را دریافت می‌کردند، ناشر، تعدادی بسیار بالاتر را در کتاب درج می‌کرده است.»
این مدرس ساز قانون، در همین راستا بابیان‌این‌که همۀ افرادی که دست به تولید کتاب زده‌اند، همین روند را در پیش گرفته‌اند، افزود: «در این میان، یک روز به جایی رسیدم که حالم خیلی بد شد و در نهایت حس کردم که تمام زحماتی که برای این کتاب کشیده‌ام به هدر رفته است؛ چراکه من به‌عنوان یک مادر، بخش مهمی از روز را در اختیار فرزندم بودم و زمان خواب شبم را به نوشتن این کتاب اختصاص داده بودم و از طرفی دیگر، باید صبح زود سر کار می‌رفتم و یک مادر پرانرژی برای فرزندم می‌بودم.»
وی در پایان با بیان این نکته که شاید در مصاحبه‌های قبلی به این نکته اشاره شده است که این تألیف این کتاب نزدیک به چهار سال زمان برده است، ادامه داد: «شاید بتوان به این نکته نیز اشاره کرد که بیش روند تألیف این کتاب از نقطۀ آغاز بیش از شش یا هفت سال زمان برده است.»
ارسال دیدگاه