تهیه‌کننده پرفروش‌ترین انیمیشن سینمای ایران در گفت‌وگو با پانا:
به استانداردهای فنی انیمیشن‌سازی دنیا رسیده‌ایم نباید در محتوا کم بیاوریم
انیماتورهای ایرانی نباید مجبور به کار بر روی فکر دیگر کشورها باشند/جشنواره فجر باید تکلیفش را با انیمیشن روشن کند/ انیمیشن بلند سینمایی کم داریم، چون کمتر اهل کار جمعی هستیم
تهران (پانا) - حامد جعفری؛ تهیه‌کننده پرفروش‌ترین انیمیشن‌های سینمای ایران نسبت به استفاده از ظرفیت انیماتورهای ایرانی برای تولید محتوای خارجی هشدار داده و معتقد است برای اینکه ایران در تولید محتوا شبیه به گذشته نه چندان دور هندوستان نشود و کشورهای دیگر نگاهشان به نیروی متخصص و جوان ایرانی، نگاه به نیروی کارگری نباشد و فکر و ایده ایرانی ارزش داشته باشد، باید برای شرایط اقتصادی این حرفه تدبیری اندیشیده شود.
اعظم پویان- «حامد جعفری» تهیه‌کنندگی پرفروش‌ترین انیمیشن‌های تاریخ سینمای ایران، «شاهزاده روم» و «فیلشاه» را بر عهده داشته و موفق به کسب دیپلم افتخار از هجدهمین جشن سینمای ایران و سی و ششمین جشنواره بین‌المللی فیلم فجر شده است.
باید مخاطب انیمیشن درست انتخاب شود
جعفری درباره رشد فنی انیمیشن‌سازهای ایران اظهار کرد: «در حوزه انیمیشن عموماً جوان‌ترها فعال هستند و همین فرصت و نشانی از پتانسیل خوب کار در این حوزه است. البته مسیر رشد انیمیشن در ایران دوره‌های مختلفی را تجربه کرده است. مثلاً تا یک دوره‌ای در کشور انیمیشن‌ها محدود به کارهای کوتاه و جشنواره‌ای بودند که انصافاً این دوران هم با موفقیت بسیاری همراه بود و همچنان هست. در مسئله رشد فنی و رشد کیفیت هم اثرگذار بوده است. خوشبختانه همین آثار باعث شدند تا انیمیشن‌های ما به‌روزتر شود و به لحاظ کیفی به استانداردهای دنیا و به کارهای روز دنیا نزدیک‌تر شوند. بعدازاین مرحله نیز دورانی است که رفته‌رفته و یکی‌یکی استدیوها به معنای واقعی شکل گرفتند و یا در حال شکل‌گیری هستند. استدیوها در سینمای انیمیشن به‌عنوان نقطه کانونی و محور کلیدی ساخت و عرضه این‌گونه سینمایی است، یعنی همان‌طور که تهیه‌کننده در آثار تلویزیونی محور است و در سینمای رئال محوریت با کارگردان است در انیمیشن نیز این محوریت با کمپانی و استدیو است، لذا از همین منظر آثار به سمت تولیدات حرفه‌ای‌تر و جدی‌تر رفتند و عملاً ایران هم توانست در جمع محدود کشورهای
تولیدکننده انیمیشن سینمایی قرار بگیرد. البته نظر من این است که این مسیر رشد متوقف نشده و درنهایت امروز ما از همه این مراحل عبور کرده‌ایم و به نظرم از این پس می‌توان گفت که دیگر رقابت از سمت فرم به سمت روایت و محتوا رفته است.»
وی افزود: «در مسیر رشد انیمیشن استقبال مخاطب نیز موضوع مهمی است، البته تا امروز کارهایی که برای مخاطب کودک ساخته شده‌اند مورد استقبال قرار گرفته‌اند ولی خوب متأسفانه گاها در فضای انیمیشن نیز با این فضا مواجهیم که اشخاصی که رشد گلخانه‌ای داشته و به‌واسطه وابستگی به نهادهای فرهنگی کشور رشد کرده‌اند، آثاری را ساخته و روانه بازار کرده‌اند که عملاً به دلیل عدم توجه به مخاطب باعث صدمه به نهال نحیف و در حال رشد انیمیشن کشور شده است. خاطرم هست در فرایند اکران فیلشاه با دوستی که در یکی از سینماهای تهران مسئولیت داشت، صحبت می‌کردم و تعریف می‌کرد که «چندی قبل یک انیمیشن سینمایی در حال اکران بود و خانواده‌ها با فرزندان کم سن و سالشان به سینما می‌آمدند به‌حساب اینکه فیلم انیمیشن است و برای کودک ساخته شده ولی بعد از چند دقیقه که از شروع نمایش فیلم می‌گذشت به دلیل ترسناک بودن انیمیشن، بچه‌هایشان می‌ترسیدند و خانواده با کودکش (بعضاً با چشم گریان) از سالن بیرون می‌آمدند و مطالبه وجه بلیتشان را داشتند» این‌ها ضربه به نهال انیمیشن است، ولی ما واقعاً امیدواریم و معتقدیم بالاخره این‌جور افراد رفته‌رفته یا مجبور به اصلاح
مسیر خودشان می‌شوند و یا از بازار حذف خواهند شد.»
در انیمیشن حرفه‌ای فردیت، وزنی ندارد و اصل کار جمع محور است
جعفری درباره تفاوت انیمیشن و سینمای رئال گفت: «مهم‌ترین تمایز انیمیشن با سینمای رئال، که اتفاقاً باعث موفقیتش هم شده است، این است که انیمیشن یک صنعت جمع محور است یعنی همان‌طور که عرض کردم، کارهای تلویزیونی تهیه‌کننده محور هستند و تهیه‌کننده در تلویزیون به‌عنوان مؤلف شناخته می‌شود و کارهای سینمای رئال هم، کارگردان محور هستند یعنی کارگردان در سینمای رئال مؤلف است ولی این فرایند در انیمیشن متفاوت است و انیمیشن کمپانی محور است. البته به این معنی نیست که مثلاً تهیه‌کننده یا کارگردان در انیمیشن نقشی ندارند و یا مهم نیستند، خیر اما اهمیت بقیه عوامل، جمع، فرایند، ساختار، پایپ‌لاین و ... به حدی زیاد است که عملاً بقیه موارد را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد به همین دلیل وقتی در سینمای رئال به ذهن خودمان رجوع می‌کنیم می‌گوییم کارهای مثلاً نولان یا کارهای مثلاً حاتمی کیا ولی وقتی به انیمیشن می‌رسیم می‌گوییم آثار دیزنی و فیلم‌های پیکسار و انیمیشن‌های دریم ورک ... و این‌ها خود مؤید این است که انیمیشن جنسش متفاوت از بقیه آثار رسانه‌ای است و کاملاً جمع محور و کمپانی محور است و وزن سوپروایزرها و اشخاص کلیدی در کار خیلی متفاوت
نیست. لذا همین تمایز و تفاوت سبب شده است که نقش‌آفرینی آدم‌ها و تأثیرشان بیشتر باشد و فعالین این عرصه نیز احساس رضایت بهتری و بیشتری داشته باشند.»
وی افزود: «به نظرم همین‌ها عواملی است که باعث شده تا ما در انیمیشن به لحاظ فنی و فرم از استانداردهای دنیا خیلی پرت نباشیم و به استانداردهای دنیا نزدیک‌تر شده باشیم. حضور آثار انیمیشنی ایرانی در اکران‌های خارجی و جشنواره‌های مهم نیز مؤید همین حرف است. لذا اگر تمرکز و تلاشمان را بر روایت و قصه‌پردازی بگذاریم، به نظرم حتماً و حتماً موفق خواهیم شد.»
جشنواره فجر باید تکلیفش را با انیمیشن روشن کند
این عضو رسمی خانه سینما و جامعه صنفی تهیه‌کنندگان سینمای ایران درباره حضور انیمیشن در جشنواره‌های ملی مانند جشنواره فجر عنوان کرد: «به نظرم بااینکه سال‌ها از برگزاری جشنواره فجر می‌گذرد، اما این جشنواره هنوز به بلوغ کافی در مواجهه با پدیده‌ها و تغییرات روز دنیا نرسیده است. در دنیا جشنواره‌ها و فستیوال‌ها به‌صورت هیئت‌امنایی هستند و دبیر جشنواره‌ها عموماً ثبات مدیریتی و حداقل ثبات خط‌مشی دارند اما جشنواره فجر به‌عنوان مهم‌ترین رویداد سینمایی کشور هرسال (یا حداکثر هر 2-3 سال) یک دبیر می‌آید و می‌رود و گاها دبیر از میان کسانی انتخاب می‌شود که با این حوزه کاملاً بیگانه هستند. همین ثبات در خط‌مشی و بلوغ در مواجه با تغییرات و پدیده‌های جدید، باعث می‌شود تا رفتار فستیوال‌ها و جشنواره‌های مهم دنیا با پدیده‌ای مثل انیمیشن بسیار حرفه‌ای و صحیح باشد، یعنی برخلاف جشنواره فجر ما، آکادمی اسکار که مهم‌ترین جشنواره سینمایی دنیاست نسبت خود را با صنعت انیمیشن روشن کرده است و فیلم‌های سینمایی انیمیشن علاوه بر اینکه در همه بخش‌های جشنواره می‌توانند با آثار رئال رقابت کنند این‌گونه نیست که بگویند انیمیشن باید برود در بخش
مستقل و انیمیشن‌ها با هم سنجیده شوند و ...»
حامد جعفری ادامه داد: «یک انیمیشن سینمایی در اسکار در حوزه موسیقی با موسیقی‌های فیلم‌های انیمیشن و غیر انیمیشن دیگر سنجیده می‌شود و در حوزه تهیه‌کنندگی و کارگردانی و تدوین و ... هم جداگانه سنجیده شده و البته در کنار همه این‌ها به دلیل سختی‌ها و تفاوت‌های انیمیشن سینمایی، یک جایزه ویژه هم برای انیمیشن علاوه بر جوایز دیگر در نظر گرفته می‌شود، اما در ایران انگار مسئولین جشنواره اساساً موضوع را متوجه نشده‌اند. اوایل می‌گفتند انیمیشن کار کودک است برود در جشنواره کودک؛ بعد گفتند انیمیشن، سینماست و می‌تواند در جشنواره فجر باشد ولی رقابتی با سایر آثار ندارد. بعدترها گفتند که اگر در جشنواره سه فیلم انیمیشن سینمایی داشته باشیم یک بخش مستقل برای انیمیشن ترتیب خواهیم داد و آن‌ها را باهم می‌سنجیم و به یک فیلم جایزه ویژه می‌دهیم خلاصه جشنواره فیلم فجر که قرار بوده بهار سینمای ایران باشد و دستاوردهای یک سال را بررسی کند، برای اهالی انیمیشن تبدیل شده است به همان مثل معروف یک بام و دو هوا... و همین باعث شده است تا برخی از بچه‌های انیمیشن احساس کنند که انگار سینمای ایران انیمیشن را نمی‌خواهد و احساس سرخوردگی کنند. پس ما
حتماً باید به دنبال این باشیم که سینما کودک یا انیمیشن در جشنواره فیلم فجر پررنگ‌تر شود و مسئولین جشنواره را به این درک صحیح برسانیم که باید جشنواره در مواجهه با پدیده‌های جدید، تعریف درستی برای خود داشته باشد و اگر نمی‌تواند حداقل از جشنواره‌های مهم دنیا الگوبرداری کند.»
وقتی یک اثر فیلم‌نامه، قصه و روایت سینمایی دارد، یعنی سینماست
جعفری افزود: «این تصور که تولید انیمیشن در کشور محدود است و در جشنواره به حدنصاب نمی‌رسد، بیشتر محصول یک نگاه غلط است که منجر به بهانه‌جویی شده و الا اگر انیمیشن سینما است پس باید بتواند با سایر فیلم‌های سینمایی رقابت داشته باشد. فیلم‌های سینمایی انیمیشن وقتی فیلم‌نامه دارند و قصه روایت می‌کنند و روایت سینمایی دارند، یعنی سینما هستند و با فیلم‌های دیگر قابل رقابت خواهند بود. همان‌طور که در کشورهای دیگر دنیا هم، این مهم در حال انجام است.»
انیمیشن بلند سینمایی کم داریم، چون کمتر اهل کار جمعی هستیم
حامد جعفری علت موفقیت‌های بیشتر انیمیشن‌های کوتاه نسبت به فیلم‌های سینمایی بلند انیمیشن را این‌گونه عنوان کرد: «تولید انیمیشن زمان‌بر است و متوسط تولید یک اثر سینمایی بین 3 تا 4 سال است و هزینه تولید یک کار سینمایی هم خیلی بالاست. جالب است بدانید که تعداد کشورهایی که در دنیا به‌صورت مستقل انیمیشن سینمایی تولید می‌کنند، بسیار محدود است و ایران هم خوشبختانه یکی از همین کشورهاست که می‌تواند انیمیشن سینمایی مستقل بسازد. اما اینکه چرا ما در کشور تولیدات سینمایی انیمیشن به‌صورت انبوه تولید نداریم، دلایل مختلفی دارد، برخی از این دلایل مبتنی بر این است که نگاه درستی به این حوزه وجود ندارد و حمایت از انیمیشن و سینمای انیمیشن به‌درستی رخ نمی‌دهد، اما بخش دیگری از دلایل به خود ما برمی‌گردد. وقتی یک شخصی می‌خواهد یک اثر کوتاه بسازید اغلب مسیرش به این صورت است که ابتدا یک جذب سرمایه‌ای از نهادهایی مثل کانون یا مرکز گسترش و ... انجام می‌دهد و سپس با تکیه بر توان خودش و یا حداکثر چند نفر محدود دیگر طی یک مدت مشخص، مثلاً یک سال اثری را می‌سازد، پس آن جمع محوری که در مورد انیمیشن عرض کردم، خیلی اینجا صادق نیست و شاید
کار کوتاه تا حدی فرد محور و شخص محور است. لذا می‌بینیم که در حوزه کار کوتاه بیشتر موفق هستیم زیرا نیاز به هماهنگی زیادی بین آدم‌ها نیست، اما در ساخت انیمیشن‌های سینمایی که جمع محور است و نیاز به هماهنگی زیادی بین افراد و اشخاص وجود دارد و یک تیم بعضاً چند ده نفره و چند صد نفره برای ساختش لازم است، گاها کمتر موفق به تولیدات جدی می‌شویم چون متأسفانه ما علی‌رغم توانمندیهای فردی، خیلی برای کار تیمی تمرین و ممارست نکرده‌ایم و بعضی‌اوقات حتی با این مواجه می‌شویم که اشخاص مَنَم شان خیلی زیاد است و همین‌ها مانع جمع شدن اشخاص دور یکدیگر و تشکیل استدیو و ساخت آثار سینمایی می‌شود. اوایل شاید یکی از معدود مجموعه‌هایی که موضوع جمع محوری در انیمیشن را مدنظر قرار داده و کمپانی محور و استدیو محور عمل می‌کرد مجموعه هنر پویا بود و همین هم عامل موفقیت هنرپویا در سینمای ایران بود. ولی امروز خوشبختانه مجموعه‌های دیگری هم هستند و امیدواریم که تولیدات این عرصه روز به روز بیشتر شود. اما متأسفانه از استودیوها حمایت صحیحی صورت نگرفته تا بتوانیم از این حوزه به درستی خروجی بگیریم و سروشکل صحیحی به این صنعت بدهیم، و همه این‌ها باعث
شده تا تولید در سینمای انیمیشن کمتر از بقیه عرصه‌ها باشد. شما نگاه کنید پروژه‌های متعددی قابل اسم بردن هستند که با پول من و شما یعنی با سرمایه‌گذاری نهادهای فرهنگی و سازمان‌های دولتی و غیردولتی اما موفق نشدند و گاهی حتی خود پروژه‌ها به اتمام نرسیدهاند و به نظر من دلیل عمده این عدم موفقیت‌ها هم این است که این کار کمپانی محور و جمع محور است و نمی‌شود مثل بقیه عرصه‌ها، کار را به یک فرد بسپاریم و توقع خروجی و نتیجه مطلوب داشته باشیم. و متأسفانه درنهایت نیز شکست این پروژه‌ها به‌عنوان یک نتیجه‌گیری کلی در عدم موفقیت سینمای انیمیشن درنظر گرفته می‌شود و این واقعاً ظلم بزرگی به فعالین این عرصه است.»
تهیه‌کننده فیلشاه اظهار کرد: «ما معتقدیم که هر اتفاقی که قرار است در یک اثر و برای یک اثر رخ دهد باید با در نظر گرفتن استانداردها، فرم، محتوا و روایت درست و با درنظر داشتن قواعد آن کار انجام شود. لذا ما در شاهزاده روم ابتدا تلاش کردیم تا بتوانیم نمایش‌هایی هر چند محدود در کشورهای مختلف داشته باشیم که نتیجه آن شد نمایش‌های محدود این اثر (چیزی شبیه به هنر و تجربه خودمان با سئانس‌ها و سینماهای کم در طول سه چهار هفته) در سینماهای انگلستان، فرانسه، کانادا، آلمان، عراق، کویت و ... . بعد از شاهزاده روم برنامه‌ریزی کردیم و گفتیم می‌خواهیم به‌جای نمایش‌های محدود اکران هم داشته باشیم، این شد که در فیلشاه توانستیم در لبنان و روسیه و کشورهای حوزه سی‌آی‌اس اکران‌های موفق داشته باشیم. جالب است بدانید که فیلشاه در روسیه به‌صورت هم‌زمان در 411 سالن سینما اکران شد و یا در لبنان این اثر به دومین انیمیشن پرمخاطب سینمای لبنان با حدود 90 و خورده‌ای هزار مخاطب تبدیل شد و شاید بتوان گفت که همین موفقیت‌ها دلگرمی بر و بچه‌های انیمیشن‌ساز ایرانی بوده، تا به تلاش برای موفقیت در این حوزه ادامه دهند و من فکر می‌کنم همکاران ما حتماً
زمینه موفقیت در عرصه بین‌المللی را خواهند داشت اگر اندکی دقت در رعایت استانداردهای فنی و کیفی و روایی داشته باشند.»
انیماتورهای ایرانی نباید مجبور به کار بر روی فکر دیگر کشورها باشند
جعفری با هشدار درباره مشکلات اقتصادی این صنعت و اهالی انیمیشن، عنوان کرد: «یک اتفاق اشتباهی هم در کشور ما در حال رخ دادن است. متأسفانه با توجه به افت ارزش پول ملی و تفاوت جدی در نرخ برابری ریال با ارز سایر کشورها، خیلی از کمپانی‌های دیگر سفارش‌هایی به بچه‌های ما می‌دهند و از آن‌ها درخواست کار دارند و عمل بچه‌های ایرانی را تبدیل به سرویس‌دهنده خدمات درزمینهٔ تولیدات خودشان می‌کنند همین باعث می‌شود که در آینده ما در این حوزه دیگر آی‌پی و خلق ایده و قصه و فکر خودمان را از دست بدهیم و بشویم شبیه تولیدکنندگان هندی درگذشته نه چندان دور که شبانه‌روز سختی تولیدات انیمیشنی را به جان می‌خریدند ولی عملاً بر روی آثار دیگران کار می‌کردند. به نظرم چنین اتفاقی به دلیل بحث‌های اقتصادی و معیشتی در کشور در حال رخ دادن است و امیدوارم که دولت جدید فکری برای مشکلات اقتصادی سینماگران و انیمیشن‌سازان کشور کند تا ظرفیت جوانان کشور در اختیار تولید محتوای با ایده و قصه ایرانی باشد.»
انیمیشن سازهای دیگر در گفت‌وگو با پانا چه گفتند:
محمد خیر اندیش ، انیمیشن ساز ایرانی درباره صادرات انیمیشن به چین که غول بزرگ انیمیشن سازی در دنیاست، سخن می گوید و اینکه توجه به این صنعت چطور می تواند برای ایران ارزآوری د اشته باشد.
امیررضا مافی ، مدیر مرکز انیمیشن حوزه هنری؛ مشتری‌های انیمیشن در ایران را فقط نهادهایی می‌داند که با پول نفت اداره می‌شوند و همین را عامل نحیف شدن انیمیشن در ایران بیان کرده و خبر از یک تهدید جدی در حوزه انیمیشن‌سازی داخلی می‌دهد.
اشکان رهگذر ، انیمیشن ساز ایرانی؛ با اشاره به اینکه انیمیشن ایران فقط به لحاظ فنی از سوی کشورهای دیگر متقاضی دارد و توان صادرات تفکر فرهنگی خودش را پیدا نکرده است از لزوم توجه جدی و مستمر نهادهای متولی فرهنگ به انیمیشن در ایران سخن گفت.
ارسال دیدگاه