نخستین مجاور؛ نگاهی به زندگی ابراهیم مجاب

در همین برهه زمانی، شخصیتی ارزشمند از خاندان طهارت به نام ابراهیم مجاب با زندگی در مجاورت مزار مطهر امام حسین، به عنوان نخسین مجاور حرم حسینی شناخته می‌شود.

ابراهیم بن محمد بن امام موسى کاظم (ع)، مکنا به مجاب‌و مشهور به ضرّیر، مکفوف‌ و کوفى است. بدان علت که ایشان در آخر عمر، نابینا و زمین‌گیر شد، به ضریر و مکفوف، مشهور گشت. او در واقعا نواده امام موسی بن جعفر(ع) و فرزند جناب محمد عابد مدفون در کنار حرم مطهر شاهچراغ است.

ابراهیم مجاب، داراى نسل فراوانى است که در بسیارى از کشورها پراکنده‌اند. از جمله آنان که امروزه در کربلا سکونت دارند، مى‌توان از آل ابى‌الحارث، آل مزن، آل نصرالله، آل طوسى، آل وهاب، آل جلوخان، آل اشیقر، آل عوج، آل فقطوان، آل طعمه، آل ضیاءالدین، آل تاجر، آل ساعد، آل امین، آل بوسعیده و آل خرسان نام برد.در بحرین نیز مى‌توان از آل قارون، آل العیبى، آل شخص و آل غریقى یاد کرد. از خاندان‌هاى سادات از نسل وى نیز در ایران مى‌توان به آل سبزوارى، آل کتابچى، آل مشعشعى، آل شیرازى، آل اولیائى، آل افتخارى، آل فقهى، آل ازهد و آل بلادى، اشاره کرد

المشاهد المشرفة‌، حسین ابوسعیده الموسوی، ج ۱، ص ۶۴

وى سیدى جلیل‌القدر، عظیم‌الشأن و بزرگوار بود. او نخستین علوى است که در سال ۲۴۷ ه. ق، پس از مرگ متوکل عباسى، از کوفه به کربلا آمد و آنجا سکونت گزید. در آن دوران، محمد منتصر، پسر متوکل، امور خلافت را در دست گرفته بود. او از آنچه متوکل بر علویان روا داشته بود، اندوهگین و آزرده خاطر شده بود. ازاین‌رو به علویان اجازه داد تا قبر امام حسین (ع) را زیارت کنند. در این دوران بود که سید ابراهیم، مرقد امام را زیارت کرد و به هنگام زیارت، رو به مرقد امام (ع) با عبارت‌ «السلام علیک یا جدّاه» سلام کرد و از درون ضریح، با عبارت‌ «و علیک السلام یا ولدی» پاسخ شنید و از همین رو، به «مُجاب» شهرت یافت.(زیارتگاه‌هاى عراق /فقیه بحرالعلوم، محمدمهدی جلد : ۱ صفحه : ۲۰۷)

ابن‌فوطى از ابراهیم مجاب، چنین یاد مى‌کند:

کان من الزهّاد العبّاد، کثیر الدعاء والاوراد، وکان لا یخرج من بیته الا للضرورة وهو مواظب على العبادة لیلًا ونهاراً.

او از زاهدان و عابدان بود. زیاد به نیایش و اوراد و اذکار مى‌پرداخت. از خانه‌اش مگر براى ضرورت و احتیاج، خارج نمى‌شد. او مواظب عبادت خود در شب و روز بود. روایت مى‌کنند روزى به حرم مطهر حضرت امام على (ع) و بعضى نیز گفته‌اند امام حسین (ع)، وارد شد و از داخل قبر، به وى سلام داده شد.

ابن طقطقى (متوفاى ۷۰۹ ه. ق) این واقعه را در حرم امام حسین (ع) مى‌داند و مى‌نویسد: «ابراهیم، داخل حرم سیدالشهدا (ع) شد و گفت: «السلام علیک یا ابة». در آن هنگام از داخل قبر جواب آمد: «وعلیک السلام یا ولدی والله اعلم».

مجمع الآداب، ابن‌الفوطى، ج ۴، صص ۳۵۶ و ۳۵۷.

الاصیلی، ص ۱۸۳؛ غایة الاختصار، ابن زهرة، ص ۸۹.

ضریح مطهر ایشان در قسمت شمال غربى حرم مطهر حسینی (ع)، در رواقى به نام خود وى، در آستان مقدس امام حسین (ع) واقع شده است. از این رواق، دو در به صحن مطهر گشوده مى‌شود که یکى، باب حبیب بن مظاهر است و در گذشته داراى کفشدارى بوده متعلق به آل‌شریح و دیگرى، «باب سید ابراهیم مجاب» است.

شایسته ذکر آنکه در اطراف مرقد او سادات و عالمان زیادی از جمله سید رضی و شریف و مرتضی و دیگران دفن‌اند. در واقع این رواق در گذشته در داخل صحن بود ولی با توسعه حرم، در داخل قرار گرفته است. (عتبات عالیات عراق/ اصغرقائدان ج:۱ ص : ۱۲۰)

*پژوهشگر تاریخ شیعه