طنز‌پرداز باید پاسدار زبان فارسی باشد

عصر روز گذشته ۲۶ فروردین محفل شعر طنز «در حلقه رندان» با حضور جمعی از شاعران کشور و استان مازندارن در حوزه هنری برگزار شد که در حاشیه این برنامه گفتگویی کوتاه با «ناصر فیض» طنز سرای پرکار و مسئول دفتر طنز حوزه هنری کشور صورت گرفت.

از دفتر طنز حوزه هنری، ساز و کار و معیار فعالیت‌های آن بفرمایید؟

دفتر طنز مربوط به یک نهاد و ارگان رسمی کشور یعنی حوزه هنری است که تقریباً مستقل عمل می‌کند و به عنوان یک نهاد انقلابی تعریف شده است که پیش از انقلاب وجود نداشته، طبیعی است که تعاریفی از هنر ارائه می دهد که با معیارهای هنر انقلابی سنخیت دارد و خصوصاً با معیارهایی که ادعا کردیم که چه کارهایی را انجام می دهیم و چه اتفاقاتی را قرار است که رقم بزنیم.
فی نفسه ذات حوزه هنری چنین شرایطی دارد. اگر دقت کرده باشید در شعر و ادبیات شاعرانی مثل «سید حسن حسینی» «قیصر امین پور» و «سلمان هراتی» و افرادی که در حوزه ی فیلم، هنرهای تجسمی و سایر رشته ها از حوزه هنری قد علم کردند چنین ویژگی‌ای داشتند. طبیعی است که معیارهایی که در هنر انقلاب هست، در این جا هم باید جریان داشته باشد .

می‌شود دقیق‌تر به این شاخص ها بپردازید؟

معیارهایی که در حوزه و دفتر طنز هست؛ یکی اخلاق در جامعه و دیگری توجه فرهنگ و زبان فارسی است. پیشنهاد دادن برای زبان فارسی، استفاده و صیانت از ظرفیت‌های زبان، قطعاً یک طنز‌پرداز باید پاسدار زبان فارسی باشد. چه کسی بهتر از طنز پرداز که با نشان دادن ظرفیت زبان فارسی بتواند این مهم را میسر کند.
نهادینه کردن انتقاد و پذیرش اینکه طنز برای وقت گذرانی و خوش کردن اوقات دیگران نیست، حتی ممکن است در کار طنز، شما در دل گریه کنید که ما در روایت هم داریم که مومن شادی‌اش در چهره و اندوهش در دلش است.
پذیرش حرف دیگران زمانی که خوشایند شما نباشد هنر است، کار طنز نقد هنرمندانه است.

دفتر طنز حوزه هنری به فعالیت مکتوب ادبی بسنده می کند یا در زمینه‌های دیگر هم ورود خواهد کرد؟ فعلا فعالیت دفتر چه دامنه‌ای دارد؟

اساسنامه دفتر طنز شامل فعالیت های گسترده‌تری نسبت به آنچه رخ می دهد است. اما امکانات و اعتبارات نقش مهمی در گسترش فعالیت دارد. مثلاً تولید فیلم طنز نیز در دستور کار این دفتر هست لیکن این به هزینه ی زیادی نیاز دارد به همین دلیل بیشتر فعالیت های ما به طنز مکتوب معطوف شده است. البته نوشتن الفبا و ملات خوبی است و پیش زمینه فیلم و نمایش و تولیدات تلویزیونی است .
همچنین ما باید تلاش کنیم فاصله طنز و لودگی را بفهمانیم و بشناسانیم. اگر بتوانیم چنین مسئله ساده ایی را جا بیاندازیم؛ طنز جایگاهش را خواهد یافت .
در مورد سایر فعالیت ها نقد کتاب های طنز و کارگاه اسرار و ابزار نقد را باید نام برد. همچنین کلاس فیلم نامه نویسی، محفل در حلقه رندان، جشنواره سالانه طنز مکتوب و... البته تولید کتاب در حوزه طنز سخت است و توجه و مداقه و وسواس بیشتری را می‌طلبد.

توصیه شما به مسئولان آفرینش‌های ادبی استان‌ها چیست؟ در فعالیت‌ها و کشف استعداد و ...

- اول آنکه فرصت برای همه فراهم شود. اگر از ابتدا چارچوب های بسته تعریف شود، مخاطب اقبال نخواهد کرد. می بایست جلب اعتماد کرد، اگر به دفتر طنز و آفرینش های ادبی استان ها اعتماد شود اتفاقات خوبی رخ می دهد. پذیرای همه باشیم، حتی اگر باور کسی با باورهای ما تعارض دارد اما می تواند حرف حساب بشنود و حرف حساب ارائه دهد . یعنی پذیرفتن یکدیگر به جای رو در رویی با هم و این بر می گردد به اینکه چگونه مسئولان واحدهای ادبی نشست ها را برگزار می کنند. از ابتدا چارچوبی نگذارند که فلان چیز خوانده شود و فلان چیز خوانده نشود البته بجز مفاهیم و مطالبی که شدیداً با هنجارها فاصله دارد. اما اینکه به هر بهانه از طرح و عنوان شدن هر چیز و هر مطلبی با نگاه سلیقه ای محدودیت ایجاد کنیم، این قابل پذیرش نیست. اگر فضا باز باشد، مسئول هم اهلیت داشته باشد و مورد قبول هنرمندان باشد این به شکل گیری و تداوم فرایند نهادینه شدن طنز کمک خواهد کرد .

دامنه نقد در شعر طنز است. شاعران جوان و علاقمند به شعر طنز چه اندازه می‌توانند دست به انتقاد بزنند؟

- می‌بایست اجازه دهیم که اشکالی که در شهر یا کشور وجود دارد، طرح شود. این استدلال که عنوان کردن مسئله دشمن شاد کن است درست نیست. پس کی و کجا باید چنین حرف ها و انتقاداتی را بیان کرد. می بایست معیارها بازتر باشد ولی به موازین هم توجه داشت. هنر این است که شرایطی فراهم شود تا نقدی منطقی ارائه شود و شخص که مورد انتقاد قرار گرفته نتواند به شیوه یا مطالب آن اعتراض کند.
رندی آن است که همه مطالب را ارائه کرد و ادامه حیات طنز را نیز میسر ساخت. مطمئن باشیم هرجا شعر طنز بروید مشکلات از بین می رود. ضمنا اگر ما خودمان یکدیگر را نقد کنیم بهتر از این است که بیگانه از ما انتقاد کند چراکه آنها اصولا دست به تخریب سراسری می‌زنند نه نقد اصولی و از سر دلسوزی.
جلسه طنز «قمپز» که در قم راه‌اندازی شد مدل خوبی است، حتی طلبه‌ها نیز در این جلسه شعر طنز قرائت می‌کنند اما شکل نقد آنها مشفقانه است.