آموزش مجازی مقدمه‌ای برای توسعه عدالت اجتماعی

برنامه شاد و مدرسه تلوزیونی میتواند شروع مناسبی برای تداوم آموزش و ایجاد عدالت آموزشی، حداقل در بهره مندی از اساتید توانمند و شیوه های آموزشی یکسان باشد.

بنا برگفته وزیر آموزش و پرورش با دستور رییس جمهور استفاده از شبکه شاد برای عموم دانش آموزان رایگان شده و هماهنگی ها با وزارت ارتباطات در این زمینه صورت گرفته است.

دانش آموزان بسیاری در مدارس روستایی، شهری و یا عشایری تحصیل میکنند و این دانش آموزان بطور یکسان از امکانات، خدمات و کیفیت آموزشی برخوردار نیستند، بعبارتی همانطور که ابعاد نابرابری اجتماعی و اقتصادی در سطوح و لایه های مختلف زندگی اجتماعی وجود دارد، در نظام آموزشی هم این نابرابری ها وجود دارد و بخصوص در حیطه کیفیت آموزشی بیشتر مشهود است.

بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، عدالت آموزشی و ایجاد فرصت برابر برای همه افراد از اهداف و رسالت های تعیین شده برای آموزش و پرورش است. همچنین در اصل ۳۰ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران آمده است: "دولت موظف است وسایل آموزش و پرورش رایگان را برای همه ملت تا پایان دوره متوسطه فراهم سازد و وسایل تحصیلات عالی را تا سر حد خودکفائی کشور به طور رایگان گسترش دهد."

البته باید یادآوری کرد؛ محقق کردن اصل ۳۰ قانون اساسی رسالتی خطیر است که بخصوص در ایام تهدید کرونا، از عهده تنها یک وزارتخانه آموزش و پرورش خارج است و همکاری سایر نهادها و وزارتخانه ها از جمله وزارت ارتباطات را می طلبد و نهادهای حمایتی هم در تامین وسایل و تجهیزات مورد نیاز آموزش مجازی میتوانند کمک کننده باشند.

حضور طولانی مدت ویروس کرونا و مخاطرات ناشی از عدم رعایت دستورالعمل های بهداشتی ، بازگشایی مدارس را با بایدها و نبایدهایی همراه کرده است ولی در نهایت ، سال تحصیلی جدید در ۱۵ شهریور آغاز شد و در بیشتر مناطق کشور بصورت مجازی رسما" تعلیم و تربیت آغازشده است.

تجربه مدرسه تلویزیونی

مدرسه تلویزیونی تجربه ای که پس از گذشت سه دهه بعد از جنگ تحمیلی و تعطیلی مدارس، اینک با شیوع کرونا مجدد در کشور تکرار شده از جمله مزیت های تجربه مدرسه تلویزیونی، کیفیت برابر توانایی معلم، دسترسی مناسب، محیط کنترل شده، امکان بهره مندی از پایه های تحصیلی در رده های مختلف،شیوه های جذاب، اساتید توانمند،کم هزینه و فراگیر بودن آن است.

با اینکه مدرسه تلویزیونی گام مناسبی جهت تداوم تحصیل دانش آموزان محسوب میشود اما عدم تعامل دوسویه و ارزیابی از دانش آموزان از یک طرف و عدم امکان طرح سوال و رفع اشکال از عمده ترین معایب مدرسه تلویزیونی به شمار می رود . فراگیری آموزش مجازی بصورت بهره مندی از شبکه شاد در کنار تلویزیون آموزشی می تواند بصورت یک مکمل در کنار همدیگر گامی در راستای تحقق عدالت آموزشی باشد.

آموزش مجازی و نقش پررنگ والدین در آموزش

تجربه آموزش مجازی با راه اندازی شاد، شروع خوبی در این راه است که با ارزیابی نواقص آن از سوی کارشناسان می تواند به موفقیت های بیشتری برسد؛ علی کرمی روانشناس بالینی در خصوص اثرات این شیوه آموزشی بر معلم، دانش آموز و والدین می گوید: نرم افزار شاد را می توان یک برنامه کمک آموزشی قلمداد کرد که آموزش دهندگان از طریق آن می توانند مطالب آموزشی را به دانش آموزان منتقل کنند.

به گفته وی در عصر جدید ارتباطات و آموزش ، نقطه عطفی در نظام آموزشی کشور است که سعی در حفظ ارتباط معلم، دانش آموز و والدین دارد و از همه مهمتر نقش پررنگ والدین در آموزش را نشان می دهد.

وی افزود: با توجه به اینکه این سیستم آموزشی تا قبل از این ، آزمایش و تجربه نشده بود طبیعی است که علاوه بر مزایا ، مشکلات و معایبی هم داشته باشد که با مداخلات استاندارد می توان در بهبود سیستم آموزشی مجازی ، گام های رو به پیشرفتی برداشت.

شاد و میزان کارآمدی آن در فضای مجازی

نیمه اول فروردین ۹۹ وزارت آموزش و پرورش برای تداوم جریان آموزشی و تعامل دوسویه معلم و دانش آموز بر نامه ا ی تحت عنوان شبکه آموزش دانش آموزی با عنوان نرم افزار شاد طراحی و اجرا کرد.

این برنامه با پیگیری وزارت آموزش و پرورش و همکاری وزارت ارتباطات، دبیرخانه شورای عالی فضای مجازی، مساعدت دانشگاه صنعتی شریف در مرحله بهره برداری قرار گرفته است. برنامه ای که نیاز به داشتن دستگاه تلفن اندروید داشت، شاد نیاز آموزشی دوران کرونا بود و هرروز تقویت شده و در بستر فضای مجازی تحصیل ادامه یافت تا سال تحصیلی به اتمام برسد.

اگر چه در ابتدای راه مشکلات نرم افزاری و اولین تجربه آموزش مجازی در این سطح گسترده موجب نگرانی برخی خانواده ها و فعالان عرصه اجتماعی شد اما برنامه شاد در تداوم راه آموزشی موفق عمل کرد و کار نیمه تمام آموزش و تحصیل را به پایان رساند. اینک ، در آستانه شروع سال تحصیلی وزارت آموزش و پرورش با رونمایی از نسخه دوم برنامه شاد برخی نقص ها رفع شده است.

در نسخه دوم شاد با ویژگی های؛ ارسال متن، تصویر، صوت، ویدئو، فایل، موقعیت جغرافیایی، نظر سنجی، فضای گرافیکی جذاب، ذخیره سازی در خود پیام رسان، احراز هویت سه گروه مدیر،معلم ،دانش آموز و تعریف خودکار کلاس ها،حضور و غیاب دانش آموزان در کلاس آنلاین هر ۷ دقیقه یکبار ، گام مهمی در سیستم آموزش مجازی برداشته شده است.

۸۰ درصد مدارس بروجرد به شاد متصل هستند
بنا بر گفته رئیس آموزش و پرورش بروجرد در خصوص بهره مندی دانش آموزان از برنامه مدرسه تلویزیونی و نرم افزار شاد، از مجموع ۴۰۰ مدرسه این شهرستان ۸۰ درصد آنها در ۲ نوبت به شبکه شاد متصل شد و هم اکنون ۵۸ درصد مدیران و ۴۸ درصد جمعیت ۵۵ هزار نفری دانش آموزای در شبکه شاد عضو هستند.

محمد مهر افزون با اشاره به اینکه تفاهم نامه وزارتخانه های ارتباطات و آموزش و پرورش در زمینه اینترنت هوشمند مدارس عملیاتی شد گفت: با تلاش شرکت مخابرات و اداره فناوری اطلاعات آموزش و پرورش مناطق استان لرستان فاز اول فعال سازی و تخصیص تجهیزات طرح اینترنت هوشمند مدارس روستایی به مرحله اجرا رسید که طی اجرای این طرح در شهرستان بروجرد حدود یک سوم مدارس روستایی معرفی شده، از امکانات اینترنت هوشمند مدارس بهره مند می شوند.

عدالت آموزشی چیست و چگونه محقق می شود؟!

عدالت آموزشی ایجاد فرصت‌های لازم برای برخورداری تمام افراد در سن تحصیل از آموزش و پرورش با کیفیت و متناسب با استعدادها و نیازهای فردی و اجتماعی است به گونه‌ای که از حق هیچ‌ یک به نفع دیگری استفاده نشود. این یک تعریف استاندارد از عدالت آموزشی است.

معصومه زارعی جامعه شناس در این خصوص می گوید: اگر تمام دانش آموزان از زمان سن قانونی ورود به مدرسه وارد کلاس درس شوند می توان گفت این اتفاق از نظر کمی در حیطه تعریف عدالت آموزشی جای می گیرد اما مهمتر از آن باید یادآوری کرد که ؛ دسترسی به تجهیزات و امکانات اموزشی و بعبارتی کیفیت آموزش هم باید در نظر گرفته شود.

این پژوهشگر اجتماعی گفت: با توجه به اینکه در بسیاری از مناطق دور افتاده ، مرزی و یا مناطق عشایری دسترسی به مدرسه بصورت حداقل هایی اعم از کانکس فراهم شده باشد ولی استفاداه از وسایل کمک آموزشی و تجهیزات مورد نیاز فراهم نیست بلکه حتی دسترسی به معلمانی که تمام وقت و تمام روزهای هفته آموزش دهند هم محدودیت هایی وجود دارد.

وی افزود: به صرف ایجاد مدارسی با حداقل امکانات می توان گفت در بعد کمی عدالت آموزشی تلاش شده است اما در بعد کیفی خیر. زمانی می توان از تحقق عدالت آموزشی سخن گفت که ؛ هر دانش آموزشی در هر مدرسه ای از فرصت برابر یادگیری و پیشرفت برخوردار باشد و از کیفیت عناصر چندگانه اعم از معلم و منابع یادگیری و فضای آموزشی در طراز برابری با بهترین مدارس در شهرهای بزرگ باشد.

زارعی گفت: این در حالیست که مدارس مناطق دورافتاده و عشایری به هیچ وجه از نظر کیفی تامین کننده نیازها و فرصت های برابر نیست و در تعریف عدالت آموزشی نمی گنجد حال می توان با گسترش آموزش تلویزیونی در کنار آموزش مجازی البته به شرط فراهم شدن زیرساخت لازم برای اجرای بهینه این کار، به تحقق عدالت آموزشی امیدوار بود.

این پژوهشگر اجتماعی گفت: با تغییراتی که در پی شیوع کرونا در لایه های مختلف جامعه و از جمله در نظام آموزشی ایجاد شده است ، آموزش به شیوه مجازی برای اولین بار مورد استفاده قرار گرفته است در عین حالی که باید گفت هنوز به دلیل تجربه نخستین بار این شیوه با مشکلات متعددی همراه است ولی آغازی بر ایجاد عدالت آموزشی می تواند باشد.

این جامعه شناس گفت: دانش آموزی که در یک مدرسه چند نفره در دور افتاده ترین نقطه کشور قرار دارد و تا کنون بخاطر دلایل متعددی اعم از فقر و شرایط اقتصادی از روستای خود خارج نشده و از اردوهای تفریحی و علمی هم بهره مند نشده است در فرصت برابری با مدارس مجهز قرار ندارد اما با فراهم کردن لازمه های آموزش مجازی و در دسترس قرار دادن تجهیزات مورد نیاز ؛ اجرای آموزش تلویزیونی و مجازی در کنار همدیگر به همان دانش آموز مناطق دور افتاده فرصت برابری همپای مدارس پایتخت داده است.که این همان عدالت آموزشی است.

لازمه آموزش مجازی ؛ سواد رسانه ای ، بستر سازی مناسب، آموزش والدین و نظارت و پایش است، آموزش های الکترونیکی در بهترین حالت بصورت راه اندازی مدرسه تلویزیونی و یا طراحی سامانه شاد، کم هزینه، فراگیر و همراه با خلاقیت است .

به اصل فراگیری این شیوه آموزش باید توجه داشت به اینصورت که دانش آموزان بی بضاعت و بی سرپرست از طریق نهاد های حمایتی باید به وسایل ارتباط جمعی دست یابند و این دستیابی برای آنها بهتر است همزمان با بازگشایی مدارس فراهم شود.تنها در این صورت است که می توان امیدوار بود تا با کمک آموزش مجازی در کنار فراگیری مدرسه تلویزیونی به تحقق عدالت آموزشی امیدوار بود.