مهدی فخیم‌زاده: فیلم «همسر» رویکرد فمینیستی نداشت
تهران (پانا) - مهدی فخیم‌زاده در جلسه نقد و بررسی فیلم «همسر» که در دومین روز از «هفته فیلم ازدواج» برگزار شد، این فیلم را فاقد رویکرد فمینیستی دانست و افزودن چاشنی طنز به آن را راهکاری برای گریز از مشکلات پس از اکران ذکر کرد.
به گزارش ستاد خبری این رویداد، در دومین روز از «هفته فیلم ازدواج» که شامگاه روز شنبه ۱۲ مردادماه در باغ کتاب تهران برگزار شد، فیلم «همسر» به کارگردانی مهدی فخیم‌زاده به نمایش درآمد و پس از آن جلسه نقد و بررسی این فیلم با حضور امیر پوریا منتقد فیلم، مهدی فخیم‌زاده کارگردان فیلم «همسر»، فرحناز منافی‌ظاهر بازیگر فیلم و دکتر سوزان امامی‌پور روانشناس و متخصص حوزه آسیب‌های اجتماعی برگزار شد.
چگونگی شکل‌گیری فیلمنامه «همسر»/ قصه‌ها مرا پیدا می‌کنند
در ابتدای این جلسه، مهدی فخیم‌زاده درباره ایده اولیه شکل‌گیری این فیلم بیان کرد: معمولاً قصه‌ها خودشان به سراغ من می‌آیند و مرا پیدا می‌کنند. قبل از ساخت فیلم «همسر»، فیلم «تاواریش» را در مناطق میان ارمنستان و آذربایجان که آن زمان درگیر جنگ قره‌باغ بودند، در شرایط بسیار سخت و دشواری ساخته بودیم و بعد از بازگشت به تهران به فکر انجام کار ساده‌تری بودم.
وی ادامه داد: ایده سناریوی «همسر» در زمان مونتاژ فیلم «تاواریش» از میان صحبت‌های دو نفر از دوستان به ذهنم رسید که درباره زندگی زن و مردی سخن می‌گفتند که مرد پرستاری که زنش دیپلمه بود، شرایطی را برای او فراهم کرده بود تا تحصیل کند و در نهایت همسر این مرد موفق شده بود وارد رشته پزشکی شود. زمانی که زن در سال ششم پزشکی تحصیل می‌کرد، این موضوع با مخالفت مرد روبه‌رو شده بود و تصمیم به جدایی از همسرش گرفته بود، چرا که نمی‌توانست تحمل کند او پزشک باشد.
فخیم‌زاده اظهار کرد: این موضوع در ذهنم باقی ماند تا زمانی که بعد از ساخت «تاواریش»، به فکر نوشتن فیلمنامه آن افتادم اما پرداختن به موضوع پزشکی با مشکل سانسور روبه‌رو می‌شد و بنابراین به این فکرکردم که زن و شوهری هر دو در یک اداره همکارند و زن بر اساس لیاقتش به ریاست اداره می‌رسد و مرد قادر به تحمل این شرایط نیست و در نهایت فیلمنامه «همسر» این گونه شکل گرفت و ساخته شد.
ماجرای سینمای گلخانه‌ای دهه ۶۰/ شراکت با منوچهر محمدی
فخیم‌زاده با اشاره به فضای ساخت فیلم در دهه ۶۰ و ۷۰ گفت: در آن دوران گفته می‌شد که سینمای ایران گلخانه‌ای است و به نظر من هم گلخانه‌ای کوچک و مخصوص برخی افراد بود و بقیه سینمای ایران رها شده بود. ما که در بدنه سینما کار می‌کردیم نه تنها هیچ گلخانه‌ای برایمان وجود نداشت، بلکه زمین لم یزرعی بود و همه فشارها به این بخش از سینما وارد می‌شد.
وی افزود: فیلمنامه «همسر» را نوشتم و اگر چه سابقه تهیه‌کنندگی هم داشتم اما برای تهیه‌کنندگی آن و مسائل اکران و... احساس خطر کردم و فکر کردم که ممکن است این قرنطینه و حفاظ گلخانه کوچک سینما شامل حال ما هم بشود، بنابراین گشتم و از میان آنها منوچهر محمدی را که تهیه‌کننده باهوشی بود، یافتم که فیلم‌های خوبی هم ساخته بود، فیلمنامه را به او دادم و به صورت شراکتی فیلم را تهیه کردیم.
اولین انتخاب ما بیتا فرهی و خسرو شکیبایی بودند
فخیم‌زاده درباره انتخاب دو هنرپیشه اصلی این فیلم مهدی هاشمی و فاطمه معتمدآریا توضیح داد: این دو هنرپیشه انتخاب اولیه ما نبودند، ولی در آن زمان شرکت پخش فیلم بسیار در انتخاب هنرپیشه‌ها تصمیم‌گیرنده بود و این امکان را داشتند که با هر بازیگری که فیلمساز انتخاب کند، موافق نباشند.
وی ادامه داد: انتخاب اول ما برای این فیلم، بیتا فرهی و خسرو شکیبایی بودند که پیش از این فیلم «هامون» را با هم کار کرده بودند و ویژگی‌های لازم را برای این دو نقش داشتند، اما خانم فرهی این پیشنهاد را نپذیرفت و به این ترتیب خسرو شکیبایی هم به عنوان نقش مقابل او حذف شد و بنابراین دنبال زوج دیگری گشتیم. شرکت پخش فیلم معتقد بود که بهتر است از زوج نیکی کریمی و ابوالفضل پورعرب استفاده کنیم، ولی این دو مناسب نقش‌های این فیلم نبودند و در نهایت من و آقای منوچهر محمدی به ترکیب فاطمه معتمدآریا و مهدی هاشمی رسیدیم که پخش هم با اکراه این پیشنهاد را پذیرفت و فیلم ساخته شد.
پرداختن به موضوعی نوگرایانه در اوایل دهه ۷۰/ فیلم «همسر» جلوتر از زمانه خود بود
در ادامه این جلسه، دکتر سوزان امامی‌پور روانشناس و متخصص مسائل حوزه اجتماعی درباره فیلم «همسر» و پرداختن به موضوع فمینیست گفت: موضوع این فیلم برای آن سال‌ها بسیار نوگرایانه و بدیع بوده است و پرداختن به حضور زنان در مراتب بالای اجتماعی و حضور یک کارآگاه زن در آن زمان، نشان می‌دهد که موضوع فیلم «همسر» بسیار جلوتر از تاریخ وقوع خودش بوده است و آقای فخیم‌زاده با واگذاری نقش‌های مردانه به زنان سعی داشته که الگوی موفقی از حضور زن را در جامعه نشان دهد.
وی درباره مباحث مهم حوزه ازدواج در این فیلم نیز اظهار کرد: یکی از نکات این فیلم که در بحث ازدواج بسیار حائز اهمیت است، موضوع دیدگاه سنتی یا مدرن زوج‌هاست که ما همیشه برای مشاوره به زوج‌ها به این نکته اشاره می‌کنیم که مردانی با نقش سنتی در زندگی با زنانی که نقش مدرن دارند، دچار مشکل خواهند شد و از این تفاوت به عنوان فاکتور خطر یاد می‌کنیم که لازم است پیش از ازدواج به این نکات مهم توجه شود.
فیلم «همسر» رویکرد فمینیستی نداشت/ افزودن چاشنی طنز برای گریز از خطر اکران
در ادامه این جلسه، کارگردان فیلم «همسر» درباره پرداختن به موضوعات فمینیستی در این فیلم توضیح داد: وقتی فیلم «همسر» اکران شد، منتقدی در روزنامه «سلام» نوشته بود که فخیم‌زاده فمینیست است و من اصلاً معنای این لغت را هم نمی‌دانستم و در کتاب لغت دنبال معنی آن گشتم.
وی افزود: واقعیت این است که ما مردها ویترینی از قدرت در اختیار داریم، اما قدرت اول و اصلی همیشه در دست زنان بوده است. در زمان ساخت این فیلم مسائل فمینیستی اصلا مطرح نبود. زمانی که سناریوی آن را به وزارت ارشاد ارائه کردیم، اعلام موافقت کردند، ولی گفتند که اگر در اکران با مشکلی روبه‌رو شوید ما از شما دفاع نخواهیم کرد. بنابراین ما بوی خطر را در اکران این فیلم احساس کرده بودیم و تصورمان این بود که ممکن است موضوع فیلم از سوی جامعه آن روز، پذیرفته نشود، به همین دلیل من چاشنی طنز را به فیلم اضافه کردم تا زهر آن گرفته شود و با واکنش کمتری روبه‌رو شویم؛ چه بسا اگر لحن فیلم جدی بود، پرداختن به مقوله زنان در جامعه، فیلم را دچار مشکلاتی می‌کرد.
وی تأکید کرد: من رویکرد فمینیستی در ساخت این فیلم نداشتم، اما شاهد بودم که زنان جامعه قدرت بسیاری دارند و بسیاری از کارها به دست آنها انجام می‌شود اما در ظاهر مردها جلوتر از زنان دیده می‌شوند.
فخیم‌زاده درباره استفاده از پلیس زن در این فیلم گفت: بخشی از این فیلم پلیسی بود و لازم بود که زن نقش اول فیلم همکاری‌هایی را با پلیس داشته باشد، آن زمان پلیس زن وجود نداشت و حضور یک زن شوهردار در کنار یک پلیس مرد نیز از سوی جامعه پذیرفته شده نبود، بنابراین فکر کردم از یک پلیس زن استفاده کنم که نشان دهم اگر پلیس زن داشتیم چه اتفاق خوبی بود.
وی افزود: فرمانده پلیس تهران در آن زمان به من گفت که چقدر کار خوبی کردی که پلیس زن را به تصویر کشیدی، چون ما دانشکده پلیس و رییس کلانتری زن هم داریم اما جرأت ابراز آن را نداریم و کار تو باعث شد که ما جرأت ابراز آن را پیدا کنیم، به همین دلیل در سریال «خواب و بیدار» من رییس کلانتری را زن انتخاب کردم.
سینما با پرداختن به مسائل اجتماعی می‌تواند در فرهنگسازی تأثیرگذار باشد
امامی‌پور نیز در ادامه درباره نقش سینما در معرفی پدیده‌هایی که ظرفیت لازم آن در اجتماع در دسترس نیست، بیان کرد: رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی در معرفی کردن هر چیزی، چه خوب و چه بد تاثیرگذارند؛ اگر همت جمعی وجود داشته باشد روی خیلی چیزها مثل فرهنگ رانندگی، زرنگ‌بازی‌های برخی افراد و... می‌تواند فرهنگسازی صورت بگیرد و البته لازمه همه اینها آموزش از دوران کودکی است. سینما نیز با پرداختن به مسائل اجتماعی می‌تواند در این زمینه بسیار تاثیرگذار باشد.
قدرت بازیگری معتمدآریا را دیده بودم
فخیم‌زاده درباره انتخاب نقش‌های اصلی و فرعی این فیلم گفت: در آن سال‌ها، برای انتخاب نقش‌های اصلی، گزینه‌های زیادی برای انتخاب وجود نداشت. یکی خانم فرهی و زنده‌یاد شکیبایی بودند، یکی نیکی کریمی و ابوالفضل پورعرب و دیگری ترکیب مهدی هاشمی و فاطمه معتمدآریا که چندان سابقه نداشت اما معتمدآریا آن اتوریته لازم را داشت و با من هم کار کرده بود، بنابراین قدرت او را در بازیگری دیده بودم. درباره انتخاب نقش سه دوست اصلی مهدی هاشمی نیز وقتی موضوع طنزآمیز کردن فیلم مطرح شد، به سراغ بازیگرانی رفتم که تماشاچی از آنها سابقه نقش‌های شیرین داشته باشد و در نهایت به ترکیب سیروس ابراهیم‌زاده، محمود جعفری و زنده‌یاد حسین محب‌اهری رسیدیم.
تاریخ مصرف فیلم «همسر» تمام شده است
این فیلمساز درباره ساخت فیلمی در ادامه فیلم «همسر» بیان کرد: زمانی یک تهیه‌کننده قدیمی از من خواست که ادامه فیلم «همسر» را بسازم و من گفتم این موضوع برای همان دوره تازه و بدیع بود و امروز دیگر این مسائل در جامعه ما مطرح نیست. فیلم «همسر» تاریخ مصرف داشت و تاریخ مصرف آن تمام شده است.
امیر پوریا نیز در ادامه تأکید کرد که فیلم «همسر» نسبت به شرایط زمان خودش پیشرو و پیشگام بوده است.
امامی‌پور در بخش دیگری از این نشست درباره بالاتر بودن سلامت اداری زنان در سمت‌های مدیریتی به نسبت مردان بیان کرد: به نظر من این طور نیست که مدیران زن از سلامت اداری بالاتری نسبت به مردان برخوردار باشند، شاید زنان در این زمینه تجارب کمتری داشته‌اند، ضمن این که زنانی که به مراحل بالای مدیریتی می‌رسند، معمولا زنانی بسیار قوی هستند که از فیلترهای متعدد شایستگی عبور کرده‌اند و برای مردان معمولا این فیلترها وجود ندارد.
وی افزود: روابط اخلاقی و رعایت بایدها و نبایدها در میان زنان و مردان متفاوت است، مردان سعی دارند تابع هنجارها و قوانین باشند و زنان بیشتر بر اساس روابط شخصی میان افراد عمل می‌کنند. زنان معمولاً فداکارترند که این فداکاری از نظر اخلاقی لزوماً مرحله بالایی نیست.
این کارشناس مسائل خانواده در ادامه به دو نکته مهم در زمینه آسیب‌های اجتماعی در این فیلم اشاره کرد و یادآور شد: از نگاه مسائل خانواده و ازدواج دو نکته در این فیلم وجود داشت، یکی تأثیر خشونت در خانواده روی بچه‌هاست که بیشترین لطمه از اختلافات خانوادگی به آنها وارد می‌شود و دراین فیلم به محض بروز اختلافات، بچه‌ها را از محل دور می‌کردند، نکته دوم راهبردهای حل تعارض در زوجین بود که در فیلم راهکارهای مختلفی ارائه شد که گاهی هم سازنده نبود و این موضوع در فیلم پرداخت نشده بود. ما هم در مشاوره‌های خود به زوج‌ها می‌گوییم که همه خانواده‌ها دچار مشکل و تعارض می‌شوند اما یادگیری چگونگی حل این مشکلات است که اهمیت دارد.
پیشرفت زنان در جامعه بعد از انقلاب قابل تصور نیست
در بخش دیگری از این جلسه، فخیم‌زاده درباره حضور گسترده زنان در جامعه امروز ایران بیان کرد: قبل از انقلاب زنان اصلا در کلاس‌های بازیگری حاضر نمی‌شدند، ولی امروز تعداد دانشجویان خانم دو برابر آقایان است و زنان بعد از انقلاب، چنان پیشرفتی کرده‌اند که قابل تصور نیست.
وی در پایان صحبت‌هایش درباره فیلم تازه خود گفت: فیلم «مشت آخر» تازه‌ترین فیلم من است که پروانه نمایش گرفته و در انتظار اکران است.
فخیم‌زاده در بخش پایانی این جلسه به سوالات مخاطبان حاضر در سالن نیز پاسخ داد.
در پایان، لوح تقدیری از سوی برگزارکنندگان «هفته فیلم ازدواج» به مهدی فخیم‌زاده کارگردان فیلم «همسر» و دکتر سوزان امامی‌پور متخصص مسائل اجتماعی اهدا شد.
«هفته فیلم ازدواج» برای اولین بار و به همت دبیرخانه ستاد ملی هفته ازدواج با همکاری اداره کل ورزش و جوانان استان تهران و باغ کتاب تهران برگزار می‌شود.
این برنامه همزمان با هفته ازدواج از روز جمعه ۱۱ مرداد آغاز شده و تا روز سه‌شنبه ۱۵ مرداد ساعت ۱۸:۳۰ تا ۲۱:۳۰ در سالن شماره ۸ باغ کتاب ادامه خواهد داشت.
در سومین روز از «هفته فیلم ازدواج» (یکشنبه ۱۳ مردادماه ساعت ۱۸:۳۰ فیلم سینمایی «نرگس» ساخته رخشان بنی‌اعتماد با حضور کارگردان، تهیه‌کننده و تعدادی از بازیگران و عوامل فیلم به نمایش در می‌آید و پس از اکران تحلیل و بررسی می‌شود.
ارسال دیدگاه