گزارش رونمایی دو کتاب رسول نظرزاده در خانه سینما

در این جلسه نخست جواد طوسی درباره کتاب « بازتاب های شرقی سینمای علی حاتمی »سخن گفت. ایشان گفتند: من فکر می کنم اولین محمل و بهانه ای که رسول نظرزاده را مجاب می کند علی حاتمی را برای کار پژوهشی اش انتخاب کند همان ویژگی های سبک پذیری فیلم های علی حاتمی است که برخی از مولفه های آن به تاترهم ارتباط پیدا می کند. آیا این ویژگی ها می تواند در سینما زبان تصویری دیگری به وجودآورد و آیا در مورد علی حاتمی این اتفاق افتاده است؟ این گونه پژوهش ها با گفتگوهای پیگیرانه با چند نفر صاحب نظر در جهت متکثر شدن ایده ی اولیه ونگاهی که می خواهد جهان بینی خود را در سینمای علی حاتمی پیدا کند بهتر جواب می دهد تا به صورت فردی. من فکر می کنم به بخشی از دغدغه های علی حاتمی دراین کتاب توجه کامل نشده است. ویژگی مثبت این کتاب اینست که یک دوره خاصی از فیلم های علی حاتمی که همان دوره ی قاجار است انتخاب کرده است، و به مولفه ها و نشانه های مشترک آنها بیشترپرداخته است. توجه داشنه باشیم که شیوه نگاه علی حاتمی در فیلم ستارخان با سریال هزار دستان با هم متفاوت است. نگاه تراژیکی که همواره موجب می شود ما به لحاظ سیاسی اجتماعی به شریط ایده ال نرسیم. همواره انگار در ابتدا یک ذوق زدگی در یک حرکت فردی یا تاریخی وجود دارد که می تواند موافقان و مخالفان خود را داشته باشد که بعد به هر دلیل ، به آرمان های اولیه ی خود دست نمی یابد . پرداختن به این نگاه های مختلف می توانست به ایجاد چند صدایی در کتاب بیانجامد.
رسول نظرزاده گفت: نمی خواستم به همه جنبه های فیلم های علی حاتمی بپردازم و بیشتر بخش اصلی کتاب همان جستجوی شیوه های نمایشی / بومی در فیلم های علی حانمی است . بخشی که از طرف متتقدهای ما نسبت به آن کم توجهی وجود دارد. شیوه ای که در پی پیدا کردن زبانی سینمایی ایرانی منطبق با فرهنگ و هنر ایرانی از یک زبان سینمایی غربی است.علی حاتمی با اینکه داستان های دوره ی قاجار را بیان می کند اما درواقع دارد به وقایع دوران خود اشاره می کند. او چندان گذشته گرا و تاریخ گرا نیست. نگاه کنیم به سرنوشت کمیته مجازات در سریال هزار داستان و یا نغییررفتار رضا تفنگچی به رضا خوشنویس ، حتی در فیلم های قبل از انقلاب هم پرداختن به اصلاحات امیر کبیر و ترور ناصرالدین شاه بخشی از دغدغه های دوران او را نشان می دهد.
آقای فخر ی زاده ناشر کتاب عشق بازیافته نیز درباره علت انتخاب این کتاب برای چاپ گفت:« پرداختن به فیلم های کلاسیک همچون کازابلانکا ، جانی گیتار و سینما پارادیزو که پیش تر فیلمنامه شان را خودم چاپ کرده بودم آنهم با یک حس نوستالژیک و تاثیر گذار در این کتاب برای من قابل توجه و جذاب بود . این دلمشغولی با تحلیل صحنه های عاشقانه ی این فیلم ها ، مرا به چاپ این کتاب برانگیخت به اضافه ی اینکه نگاه موشکافانه ی نویسنده در این صحنه ها ، هر خواننده ای را به خود جذب می کند به صورتی که در مدت کمی این کتاب به چاپ دوم رسیده است.
خانم آنتوشرکا ضمن تشریح فصل های مختلف کتاب گفت: « کنار هم قرار دادن صحنه های بازیافت عشق بین زن و مرد که پس از سالیان بار دیگر بهم می رسند در فیلم های آمریکایی و اروپایی و بعد ایرانی از بخش های خواندنی و قابل توجه ی کتاب است. این صحنه ها از صحنه های معروف سینمایی هستند که در یادها می مانند. گفتگوهای زن و مرد در این صحنه ها عینا در کتاب بازنویسی شده تا بعد به تحلیل و توضیح آن ها پرداخته شود. هر چند نویسنده کوشیده شاخصه هاو و ویژگی های هر بخش را بیان کند اما بهتر بود در بخشی نیز به مقایسه و تطبیق عشق بازیافته در فیلم های آمریکایی بااروپایی و ایرانی می پرداخت. چنان که می بینیم در فیلم های آمریکایی زن و مرد در رابطه شان عملگرا تر و واقعی تر با این بحران روبرو می شوند تا اروپایی ها که این نگاه رنگی فلسفی و فردی و درونی تر یافته است تا در فیلم های ایرانی که وصال زن و مرد حتی پس از سال ها توام با نوعی حسرت و فراق در کوران وقایع سیاسی اجتماعی همراه است. خانم شرکا در ادامه گفت :« تحلیل کتاب در بخش های سینمایی بسیار با جزییات و تمرکز نوشته شده است بعد به صحنه های عشق بازیافته در ادبیات معاصرایران و ادبیات نمایشی جهان هم پرداخته می شود که بهتر بود این بخش ها به کتاب دیگری منتقل می شد و با گسترش بخش های سینمایی اش، یکسره به کتابی سینمایی بدل می شد. »
نظرزاده در این باره گفت : « صحنه های عشق بازیافته در سینما و ادبیات ایران تا زمانی که در حال نوشتن این تحقیق بودم اندک بود و بخش هایی از عشق بازیافته در دوران معاصر را در ادبیات داستانی ونمایشی جستجو کردم. در چهار مقطع تاریخی می شد به این موضوع در تاریخ معاصر پرداخته شود که متاسفانه نسبت به آن کم توجهی دیده می شود. چهار مقطعی که از انقلاب مشروطه ،دوره کودتای سال ۳۲ و دوره انقلاب و جنگ می توان از آن یادکرد . هر بحران سیاسی اجتماعی بزرگ می توانست به نوشته شدن موضوع عشق بازیافته که ناخود آگاه میان آدم ها فاصله می اندازد بپردازد. رمان ثریا در اغما نوشته اسماعیل فصیح دراین مورد رمانی قابل توجه است که به موضوع عشق بازیافته در زمان جنگ می پردازد که با مهاجرت زن ومرد و روبرو شدن آنها پس ار سال ها در پاریس می پردازد و به حس نوستالژیک دورانی که زن و مرد پشت سر گذاشته اند می پردازد. این که چرا این موضوع در سینما و ادبیات معاصر ایران کمرنگ است به دلایل گوناگون باز می گردد از جمله : میوه ی ممنوعه دانستن عشق، پنهان کاری فرهنگ ایرانی ، و فدا کردن عشق زمینی در راه آرمان های بزرگ ، عدم شرایط گفتگو و حس های سرکوب شده و...
علی علایی به عنوان مهمان جلسه اشاره کرد: علی حاتمی از دوره ی قاجار برای بیان مسایل مهم تر سود می جوید و دغدغه دوره ی خاص تاریخی ندارد. فرضا فیلم کمال الملک درباره برخورد هنرمند با قدرت است تا زندگینامه کمال الملک و یا در فیلم ستارخان فیلم بیشتر به حیدر عمواوغلی توجه می کند ا ستارخان و....علی علایی با نگاه برخی منتقدها که سینمای علی حاتمی را توریستی با علاقه ی صرف به معماری و طراحی صحنه می بینند مخالفت کرد و گفت: سینمای علی حاتمی را باید عمیق تر دید و تنها به جنبه های ظاهری آنها توجه نکرد.
جواد طوسی در پایان از لزوم مطالعات بینا رشته ای درباره سینمای ایران برای به وجود آوردن ایده ها نگاه های تازه و به ویژه درفیلم های علی حاتمی سخن گفت.