«شنل» نه ضد افغان است نه ضد ایرانی

هر دوی این واکنش‌ها را بر چشم می‌گذارم، اما نکاتی را برای روشنگری بگویم که به گمانم حرف سایر عوامل فیلم هم باشد، اگر چه تنها از جانب خود سخن می‌گویم. خدا و کسانم گواهند که هیچ گاه به هیچ چیزِ جبری از جمله خون و نژاد و زبان، نه ابلهانه غره بوده‌ام و نه از آن بی دلیل شرمنده. آن دوستان که فیلم «شنل» را نژادپرستانه دانسته‌اند و از آن منزجرند بدانند که من پیش از همه آنها در صف این انزجار از نژادپرستی‌ام و هر چیز دیگر که بهانه برتری احتمالی قومی بر قوم دیگر باشد.

از منظر من دوستان افغانم یا فیلم را تمام و کمال ندیده‌اند و از روی برخی صحنه‌ها که در آن شخصیت منفی فیلم (که اتفاقا یک ایرانیست) بنا بر اقتضای درام و منظر واقع‌گرایانه فیلم به چند کارگر افغان هتاکی می‌کند آن را قضاوت می‌کنند یا درست معنای فیلم را درک نکرده‌اند.

منظر واقع‌گرایانه را از آن رو می‌گویم که بسیاری از ما شاهد رفتارهای زشت برخی ایرانیان با مهاجران افغان در طول سالیان بوده و هستیم. متاسفانه بروز این رفتارها در کشور ایران یک واقعیت است و نشان دادنش در یک فیلم ابدا دلیل صحه گذاشتن بر آن نیست. از قضا قصد سازندگان «شنل» کاملا عکس چیزیست که دوستان معترض افغان برداشت کرده‌اند. «شنل» فیلمی درباره تلاش زنی مهاجر برای نجات خود و کودکش در جامعه‌ای غریب است.

این زن قهرمان فیلم و شخصیت سمپاتیک فیلم است. اگر چه در جاهایی مرتکب اشتباهاتی هم می‌شود و آن هم از این روست که ما نه او و نه شخصیت‌های دیگر فیلم را انسان‌هایی منزه و معصوم و یا شریر و بدکار مطلق ندانستیم. چه اگر این طور باشد دیگر درامی در کار نیست. اینها از اقتضائات اولیه داستان گفتن است. از درِ مثال بگویم اگر در صحنه‌ای از فیلمی جنگی که پیامش «آزادی انسان‌ها و محکومیت جنگ» است سربازی عراقی در اردوگاه اسرای جنگ به سرباز ایرانی ناسزا بگوید، صحنه مذبور نه توهین به ایرانیان است و نه توهین به عراقی‌ها. این فقط صحنه‌ای بنا بر واقعیتی احتمالیست که شخصیت یک ایرانی و یک عراقی را در موقعیتی دراماتیک نشان می‌دهد تا در نهایت داستانی روایت شود و حرف‌های فیلم گفته شود.

داستان و حرف «شنل» بزرگداشت انسانیت و شهامت است. نه ضد افغان است نه ضد ایرانی، نه ضد مرد است و نه ضد زن. نگاهیست به برخی مشکلات مهاجران در ایران در دل داستانی پر کشمکش.

در پایان از تمام برادران و خواهران افغانم که با این توضیحات هنوز از این فیلم و سازندگانش آزرده خاطرند از طرف خودم و همکارانم در فیلم «شنل» پوزش می‌طلبم، که به جد بر این معتقدم که هیچ کس کامل نیست و حقیقت نزد همگان محفوظ است.

* نویسنده فیلمنامه «شنل»