در گفت‌و‌گو با پانا مطرح شد
«اسفند»؛ روایتی متفاوت از قهرمانان گمنام دفاع مقدس
تهران (پانا) - مهاجر توحیدپرست، تهیه‌کننده «اسفند»، از چالش‌های تولید و اهمیت روایت قهرمانان گمنام دفاع مقدس می‌گوید و معتقد است این فیلم، نگاهی متفاوت به سینمای جنگی ایران دارد.
مهاجر توحیدپرست تهیه کننده فیلم سینمایی «اسفند» است که امسال در جشنواره چهل و سوم فجر حضور دارد، با وی گفت‌وگویی داشتیم که در مطلب ذیل می‌خوانید.
ایده اولیه فیلم چگونه شکل گرفت؟
ایده اولیه فیلم «اسفند» از چند جنبه قابل بررسی است. نخست آنکه کارگردان، به دلیل پیشینه ایرانی-عربی خود، همواره علاقه‌مند بود اثری درباره قهرمانان ایرانی عرب در دوران دفاع مقدس بسازد. از سوی دیگر، زیست‌بوم او نیز در همان منطقه قرار دارد و این موضوع انگیزه‌ای مضاعف برای پرداختن به چنین سوژه‌ای بود.
علاوه بر این، سازمان اوج به عنوان سفارش‌دهنده، در مقطعی رویکردی اتخاذ کرد که بر نمایش پیروزی‌ها و رشادت‌های رزمندگان دفاع مقدس تأکید داشت. بر همین اساس، اگر قرار بود فیلمی درباره این شهدا ساخته شود، باید بر این وجه از زندگی آن‌ها تمرکز می‌کرد. در نهایت، ایده اولیه فیلم «اسفند» با ترکیب این دو نگاه شکل گرفت و پس از سال‌ها تحقیق و پژوهش توسط کارگردان و تیم پژوهشی، نسخه نهایی فیلمنامه تدوین شد و تولید فیلم آغاز گردید.
مهم‌ترین چالش‌های تولید و فیلمبرداری چه بود؟
یکی از چالش‌های اصلی پروژه، بیماری و درگذشت زنده‌یاد جلیل شعبانی، تهیه‌کننده اولیه فیلم بود. در دوره پیش‌تولید، بیماری ایشان شدت گرفت و در نهایت منجر به جراحی و از دست رفتن بخشی از زمان تولید شد. نبود تهیه‌کننده‌ای که از ابتدا همراه پروژه بود، می‌توانست کل فرآیند تولید را با بحران مواجه کند، اما تصمیم گرفتیم کار را با همان تیم ادامه دهیم. خوشبختانه این همراهی و همکاری در نهایت موجب به ثمر رسیدن پروژه شد.
در مرحله فیلمبرداری نیز، چالش‌های متعددی وجود داشت. از جمله اینکه تصمیم گرفتیم کل فرآیند تولید، از صفر تا صد، در استان خوزستان انجام شود. این مسئله، علاوه بر افزایش هزینه‌های تولید، می‌توانست مدت زمان فیلمبرداری را نیز افزایش دهد. چالش دیگر، استفاده از بازیگران بومی بود که هرچند ریسک‌هایی به همراه داشت، اما در نهایت به نقطه قوت فیلم تبدیل شد. انتخاب این بازیگران که تسلط کافی بر زبان و لهجه عربی داشتند، به باورپذیری فیلم کمک شایانی کرد.
همچنین، ساخت فیلم دفاع مقدس همواره با مشکلات لجستیکی و تأمین تجهیزات همراه است. از تأمین فشنگ و ادوات جنگی گرفته تا تانک و سایر تجهیزات نظامی، همگی نیازمند هماهنگی‌های پیچیده‌ای بود که بر دشواری‌های تولید افزود. برخلاف تصور رایج، تولید فیلم جنگی تنها به فرآیند فیلمبرداری محدود نمی‌شود، بلکه تأمین تک‌تک تجهیزات نیازمند تلاش و پیگیری مداوم است.
آیا فیلمنامه در طول تولید دستخوش تغییر شد؟
مانند بسیاری از پروژه‌های سینمایی، در فرآیند تحقیق، پژوهش و نگارش، بازنویسی‌های مختلفی روی فیلمنامه انجام شد تا به بهترین نسخه ممکن برسیم. اما پس از رسیدن به نسخه نهایی، فیلم بر اساس همان فیلمنامه برنامه‌ریزی و اجرا شد و تغییرات عمده‌ای در طول تولید رخ نداد. تغییرات محدود صرفاً در حد اقتضائات صحنه و شرایط لوکیشن‌ها بود که گاهی نیازمند تصمیم‌گیری‌های لحظه‌ای کارگردان می‌شد.
نقش جشنواره فجر در مسیر حرفه‌ای فیلم‌ها و سینماگران چیست؟
جشنواره فیلم فجر، به عنوان ویترین سینمای ایران، اهمیت ویژه‌ای دارد. این جشنواره نه‌تنها محلی برای نمایش فیلم‌هاست، بلکه نقشی کلیدی در تعیین سرنوشت آثار برای اکران سال آینده دارد. در این رویداد، اهالی رسانه، سینماگران، پخش‌کنندگان و سایر دست‌اندرکاران سینما آثار را بررسی کرده و تصمیمات مهمی درباره آینده آن‌ها اتخاذ می‌کنند.
شرکت در بخش مسابقه جشنواره فجر، فرصتی است که سینماگران می‌توانند نظرات گوناگونی درباره فیلم خود دریافت کنند و گاهی همین بازخوردها منجر به بازنگری و اصلاحاتی در فیلم‌ها می‌شود. همچنین، جوایز جشنواره فجر، به‌ویژه سیمرغ بلورین، می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی بر مسیر حرفه‌ای عوامل فیلم بگذارد. برای مثال، اگر بازیگری تازه‌کار موفق به دریافت جایزه شود، مسیر حرفه‌ای او دستخوش تغییر شده و به سینمای حرفه‌ای راه پیدا می‌کند. این مسئله درباره سایر عوامل فنی، از تدوینگر گرفته تا طراح جلوه‌های ویژه نیز صدق می‌کند.
سینمای ایران در چه مسیری قرار دارد و جایگاه فیلم «اسفند» در آن چیست؟
در طول بیش از چهار دهه پس از انقلاب، سینمای ایران به‌طور کلی روندی صعودی را طی کرده است، هرچند در برخی سال‌ها با افت کیفی مواجه بوده‌ایم. اگرچه برخی از این سال‌ها به عنوان دوره‌های ضعیف سینمای ایران شناخته می‌شوند، اما در مجموع، روند پیشرفت این سینما ادامه‌دار بوده است.
در مقایسه با سینمای منطقه، از جمله کشورهای حوزه خلیج فارس و حتی کشورهای شرق آسیا نظیر چین، ژاپن و کره جنوبی، سینمای ایران از نظر فنی و محتوایی پتانسیل بالایی برای رقابت دارد. فیلم «اسفند» نیز در حد بضاعت خود، تمام تلاشش را کرده تا اثری ماندگار خلق کند. هدف ما این بوده که این فیلم در حافظه تاریخی مردم ایران ثبت شود و اگر این هدف محقق شود، موفقیتی ارزشمند برای ما خواهد بود.
چه انتظاری از مخاطبان فیلم دارید؟
یکی از اهداف مهم فیلم «اسفند»، آشنایی بیشتر مخاطبان با شخصیت شهید علی هاشمی است. در سینمای جهان، قهرمانان بسیاری خلق شده‌اند، حتی در کشورهایی که فاقد قهرمانان واقعی در تاریخ خود هستند. این در حالی است که ما در ایران، شخصیت‌هایی داریم که از نظر دراماتیک و تاریخی، قابلیت پرداخت سینمایی بالایی دارند، اما کمتر به آن‌ها پرداخته شده است.
فیلم «اسفند» تلاش کرده روایتی از زندگی شهیدی ارائه دهد که سال‌ها گمنام و کمتر شناخته‌شده باقی مانده بود. اگر این فیلم بتواند شناختی از این شهید بزرگوار به مخاطبان ارائه دهد و احساس همذات‌پنداری با او را برانگیزد، هدف خود را محقق کرده است.
یکی از چالش‌های امروز سینمای دفاع مقدس، کاهش استقبال عمومی از این‌گونه آثار است. با این حال، تجربه نشان داده که وقتی مخاطبان برای تماشای چنین فیلم‌هایی به سینما می‌آیند و با قصه درگیر می‌شوند، واکنش مثبتی نشان می‌دهند. بنابراین، مهم‌ترین مسئله این است که بتوانیم آن‌ها را متقاعد کنیم به تماشای فیلم بنشینند. اگر این اتفاق رخ دهد و فیلم «اسفند» بتواند تأثیر حسی و محتوایی خود را منتقل کند، برای ما موفقیت بزرگی محسوب می‌شود.
چرا به تولید فیلم‌های دفاع مقدس علاقه دارید؟
از دوران نوجوانی به مطالعه تاریخ دفاع مقدس علاقه داشتم و این علاقه در دوران سربازی، که در بنیاد فرهنگی روایت فتح خدمت می‌کردم، پررنگ‌تر شد. در آن دوره، با مطالعه آثار مختلف و آشنایی با نویسندگانی چون حبیب احمدزاده، بیش از پیش به این حوزه جذب شدم. پس از ورود به سینمای حرفه‌ای، همواره تلاش کردم این دغدغه را در فیلم‌های خود منعکس کنم.
با وجود دشواری‌های تولید فیلم در این حوزه، همچنان بر این باورم که قصه‌های جذاب و ناگفته بسیاری در دفاع مقدس وجود دارد که می‌توان به تصویر کشید. اگر یک فیلم دفاع مقدس به درستی ساخته شود و مناسبات آن رعایت گردد، مخاطب نیز از آن استقبال خواهد کرد.
فیلم «اسفند» چه ویژگی خاصی دارد؟
در طول روند تولید، به این نتیجه رسیدیم که «اسفند» شباهتی به دیگر فیلم‌های جنگی ندارد. اگرچه این فیلم در ژانر دفاع مقدس قرار می‌گیرد، اما در دل خود المان‌های ژانرهای مختلفی از جمله جاسوسی، حماسی و حتی «بادی مووی» را دارد. با این حال، برخلاف تصور عمومی از سینمای جنگی، «اسفند» تنها شامل دو سکانس جنگی است و بیشتر به روایت‌هایی پرداخته که تاکنون کمتر در سینمای ایران به آن‌ها توجه شده است.
وی در پایان گفت: «ساخت فیلم دفاع مقدس، حتی روی کاغذ نیز دشوار است. اگر همدلی و همراهی تیم تولید نبود، این پروژه به سرانجام نمی‌رسید. از همه همکاران و عوامل فیلم که با وجود تمام سختی‌ها، همراه و همدل بودند، صمیمانه سپاسگزارم.»
فاطمه آبروش
ارسال دیدگاه