در گفت‌وگو با پانا:
طراحی صحنه فیلم کوتاه کم و کاستی ندارد
ژانر چارچوب روایت است
تهران (پانا) - حسام حسینی، طراح صحنه و لباس سینما به احساس نیاز کارگردان‌های فیلم کوتاه به طراحی صحنه پرداخت و گفت طراحی صحنه در بعضی از فیلم‌های کوتاه در مقایسه با سینمای بدنه برابر و چه بسا به خاطر تنوع ژانر در فیلم کوتاه نسبت به سینما بلند، این امر اکثر اوقات بهتر عمل کرده است.
حسام حسینی، از طراحان لباس و صحنه فیلم کوتاه در گفت‌وگو با پانا به خاطراتش از حضور در جشنواره فیلم کوتاه تهران اشاره کرد و بابیان اینکه از سال ۱۳۹۲ مخاطب جشنواره فیلم کوتاه تهران بوده است، عنوان کرد: «اولین حضور من در جشنواره به‌عنوان فیلم‌ساز مربوط به سال ۱۳۹۹ و در سی و هفتمین دوره این جشنواره بود که با فیلم کوتاه «ماهکان» به همراه عباس حسین زاده که اولین کارگردانی مشترکمان بود، صورت گرفت.»
وی افزود: «اولین فیلم کوتاهی را که به‌صورت جدی درزمینهٔ صحنه و لباس طراحی کردم، فیلم کوتاه «من آمریکایی هستم» به کارگردانی امید میرزایی بود. البته قبل از این فیلم چند کار تجربی و کلاسی در زمان دانشجویی را درزمینهٔ طراحی صحنه انجام داده بودم. «من آمریکایی هستم» کار نسبتاً سختی بود، فضای این فیلم، مربوط به زندان‌های داخل سوریه که داعش از آن‌ها برای زندانی‌هایش استفاده می‌کرد، مربوط می‌شد. این کار چالش‌های جذابی برایم داشت، که بعد از پایان فیلمبردای سبب خوشحالی‌ام بود که توانستم از پس آن‌ها بربیایم. البته قرار نبود طراحی لباس این فیلم را انجام دهم، اما به خاطر مشکلات تولیدی، مجبور شدم در این کار برای اولین بار، طراحی لباس را تجربه کنم که البته جالب بود.»
این طراح صحنه و لباس گفت: «به‌طورکلی طراحی صحنه، یک بخش (فیلد) کاملاً مهم و جذاب است. اوایل که وارد این رشته دانشگاهی شدم، هیچ جذابیتی برایم نداشت و از فضای ذهنی‌ام کاملاً دور بود. اما کمکم، طی دوره کارشناسی به این رشته علاقه‌مند شدم و بعدها در فیلم‌سازی و حتی هنگام نوشتن فیلم‌نامه خیلی به کمکم آمده است.»
حسینی خاطرنشان کرد: «شخصاً ازآنجایی‌که دیپلم سینما دارم، از سال ۱۳۸۷ با ساختن کارهای تجربی در هنرستان هنرهای زیبای پسران کرمان فیلم‌سازی را آموزش و تجربه کردم. بعدها با ورودم به دانشگاه، در سال ۱۳۹۱ چند فیلم کوتاه دیگر به نام‌های «دوئل»، «خاطره یک جشن» و «کانال» با حوزه هنری استان کرمان انجام دادم و چندین انیمیشن به‌صورت مشترک ساختیم. تا اینکه به همراه آقای عباس حسین زاده اولین فیلم کوتاه حرفه‌ای‌مان را به نام «ماهکان» و بعد در سال ۱۴۰۲ فیلم «تایلندی» را ساختیم.»
وی در تشریح مختصات طراحی صحنه و لباس در فیلم کوتاه و تفاوت‌های آن با سینمای بلند گفت: «طراحی صحنه؛ یعنی هنری دیداری و فنی در روایتگری یک فیلم. طراح صحنه؛ مسئول تفسیر فیلم‌نامه و نگاه کارگردان در مورد یک فیلم و برگرداندن آن به یک محیط بصری و فیزیکی است که بازیگران بتوانند شخصیت‌های داخل فیلم‌نامه را در آن محیط توسعه داده و داستان فیلم را روایت کنند. شاید بتوان گفت به‌طورکلی ظاهر و سبک فیلم از راه تخیل، هنرمندی و همکاری کارگردان، فیلم‌بردار و طراح صحنه و لباس خلق می‌شود.»
این طراح صحنه و لباس ادامه داد: «اگر بخواهیم تفاوتی را برای طراحی صحنه در فیلم کوتاه با سینمای بلند در نظر بگیریم به نظرم کاری اشتباه است زیرا پایه و اصول آموزش این هنر چه در فضای آکادمیک و حتی در تجربه‌گرایی به یک‌شکل است. شاید بتوان تفاوت‌هایی در طراحی مدیوم تئاتر نسبت به سینما، برای این هنر قائل شد که البته باوجود شیوه‌های اجرایی و طراحی در ژانر و سبک فیلم‌های ساخته‌شده، این تفاوت هم، در این زمانه کمرنگ‌تر شده است. درباره طراحی صحنه در فیلم کوتاه باید بگویم، این اتفاق خوشبختانه چند سالی است که برای فیلم کوتاه رقم خورده، یعنی احساس نیاز کارگردان‌های فیلم کوتاه به مسئله طراحی یک فیلم. کارگردانان فیلم کوتاه این مسئله مهم را جدی گرفته و به سراغ طراح صحنه‌ها، برای خلق فضای موردنظرشان آمده‌اند. طراحی صحنه در بعضی از فیلم‌های کوتاه در مقایسه با سینمای بدنه برابری و چه‌بسا به خاطر تنوع ژانر در فیلم کوتاه نسبت به سینما بلند، این امر اکثر اوقات بهتر عمل کرده است و هیچ کم و کاستی نسبت به سینمای بلند ندارد اما اگر بخواهیم از باب تولیدی به این موضوع در فیلم کوتاه نگاه کنیم، شاید بتوان ریشه این اتفاق را به تفاوت در فیلم‌های کوتاه کم بودجه‌ای که در قدیم ساخته می‌شد با فیلم‌هایی که اکنون با سینمای بلند ازلحاظ فضایی رقابت می‌کنند، جستجو کنیم.»
حسینی فیلم کوتاه ایران را به خاطر سابقه بالای پنج دهه، یک مدیوم کاملاً مستقل و همچنین دارای یک جایگاه کاملاً درخور معرفی کرد و افزود: «اینکه آثار فیلم کوتاه را سکانس یا صحنه‌ای از یک فیلم بلند در نظر بگیریم، دور از وجدان است. البته درباره استثنائاتی که به‌عنوان فیلم کوتاه ساخته می‌شود، تأکید ندارم. همچنین اینکه یک طراح صحنه و لباس توانسته کمک به سزایی به این مدیوم بکند خالی از لطف نیست، که البته این سهم را همه عوامل فیلم کوتاه به‌نوبه خود و در زمان‌های مختلف به فیلم کوتاه ایران اضافه کرده و باعث رشد و پویایی آن شده‌اند.»
وی درباره نگاه ایده آل گرایانه در فیلم کوتاه گفت: «حق همه ماست که در هر زمینه؛ حتی در زندگی عادی ایده آل گرا باشیم و فکر کردن به این موضوع دور از انتظار نیست. همیشه موافق ایده آل گرایی در حد امکان هستم. وقتی‌که در حوزه کارگردانی کار می‌کنیم نگاهمان با آقای حسین زاده به فیلمی که می‌سازیم، کاملاً ایده آل‌گراست، جمله معروفی داریم که همیشه به کار می‌بریم: «شاید این آخرین فیلم ماست، پس بگذار از همه لحاظ ایده آل گرا باشیم و از کارمان لذت کامل ببریم.» زمانی هم در سِمت طراحی صحنه و لباس کار می‌کنم، سعی کرده‌ام تمام ایده آل‌هایم را نسبت به متن فیلم‌نامه، برای کارگردان‌ها بازگو کنم. اینکه شرایط تولیدی چقدر در انجام دادن این ایده آل‌ها به ما اجازه می‌دهد، مسئله دیگری است که در آن زمان به سراغ نقشه B و غیره می‌رویم.»
این طراح لباس و صحنه به موضوع هوش مصنوعی و کمک آن به فیلم‌سازی پرداخت و عنوان کرد: «تابه‌حال در پروسه فیلمی که از هوش مصنوعی استفاده کرده باشد، نبودم. اما در طراحی فیلمی که از امکانات CGI استفاده می‌کند، حضورداشته‌ام. من به توانم حرف خاصی را درباره ورود هوش مصنوعی در سینما بگویم، اما فکر می‌کنم این حوزه دیجیتال به خاطر تنوعی که دارد، قطعاً مثل CGI و حتی بهتر از آن، می‌تواند امکان‌های زیادی را در اختیار فیلم‌ساز و سایر عوامل یک فیلم قرار دهد. شاید هوش مصنوعی بتواند ناممکن‌های موجود را به‌گونه‌ای دیگر در این عصر امکان‌پذیر کند اما به نظرم با توجه به تمام ظرفیت‌های موجود دره‌اش مصنوعی و با در نظر گرفتن مزایا و معایب آن، فیلم‌های ما باید از این فن‌آوری دیجیتال هم مانند سینمای جهان بهره لازم را ببرند.»
حسینی به‌اضافه شدن بخش ویژه هوش مصنوعی به چهل و یکمین جشنواره فیلم کوتاه تهران واکنش نشان داد و گفت: «هوش مصنوعی یک انقلاب بزرگ در زندگی انسان است. بعض وقت‌ها شنیده‌ام برخی از نویسندگان حتی در زمان نوشتن فیلم‌نامه از این امکان استفاده می‌کنند. اینکه این فنّاوری مهم عصر جدید، در همه مراحل ساخت یک فیلم به کمک فیلم‌سازی آمده، هم جذاب است و هم خطرناک. به نظرم باهوش مصنوعی شاید بشود مرز تخیل را بدون هیچ‌گونه مانعی فراتر برد؛ به‌گونه‌ای که شاید بتوانیم توسط هوش مصنوعی، امر تجربه نشده را تجربه کنیم.»
وی افزود: «اینکه جشنواره امسال چنین بخشی را برای خود در نظر گرفته، حرکتی روبه‌جلو است. امیدوارم امسال در صورت پاسخ مثبت گرفتن در این بخش، برای اثربخشی بیشتر امکاناتی فراهم شود تا زیرساخت‌های این فنّاوری از پایه به کمک اساتید مجرب آموزش داده شود و راهی باشد برای تبادل اطلاعات صحیح با سینمای جهان.»
این طراح لباس و صحنه همچنین درباره «بومی‌گرایی در ژانر» که در چند سال اخیر در جشنواره فیلم کوتاه مورد تأکید قرارگرفته است، گفت: «ژانر چهارچوب روایت است. یک طراح صحنه و لباس باید به‌طور کامل مهارت‌های لازم را برای طراحی همه ژانرها به دست بیاورد، قراردادها و چهارچوب موردنظر را بشناسد و کاملاً آگاهانه برای ارائه طراحی فیزیکی یک داستان خاص نسبت به ژانر و قواعد آن عمل کند. البته این نکته را باید در نظر گرفت که برخی از طراحان در یک ژانر نسبت به بقیه ژانرها بهتر عمل می‌کنند چراکه درک عناصر تصویری که هر ژانر به طراح می‌دهد، کاملاً متفاوت است اما نکته مهم و قابل‌توجه برای من این است که هنگامی با فیلم‌نامه ژانر روبه‌رو می‌شوم، جذابیت آن در همان مرحله نخست، در تحقیقی است که برای هر پروژه انجام می‌دهم. برای مثال در فیلم «خنده بی‌دلیل گوزن‌ها» از اصول بصری ژانر وسترن در طراحی فضای قبرستان بهره بردم زیرا محیط فیزیکی فیلم‌های وسترن تشکیل‌شده از مناظر باز و وسیع با آسمان گسترده که به‌ندرت متمایل به ابدی بودی و پایداری است.»
حسینی به بررسی عملکرد جشنواره فیلم کوتاه تهران پرداخت و اظهار کرد: «در چند دوره اخیر، جشنواره فیلم کوتاه تهران تحولات قابل‌توجهی را تجربه کرده است. این جشنواره که یکی از مهم‌ترین رویدادهای فیلم کوتاه در ایران و منطقه محسوب می‌شود، توانسته است با تقویت بخش‌های ملی و بین‌المللی، مخاطبان بیشتری را جذب کند.»
وی ادامه داد: «برگزاری مجدد پاتوق‌ها و ایجاد فضای گفت‌وگو و تبادل‌نظر میان فیلم‌سازان و مخاطبان، به ارتقای کیفیت این رویداد کمک کرده است. انجمن سینمای جوانان ایران نیز نقش مهمی در ترویج و پخش فیلم‌های کوتاه ایفا کرده است. با بهبود شرایط پخش و اکران فیلم‌های کوتاه، زمینه برای رشد و توسعه فراهم‌شده است. تلاش‌های انجمن سینمای جوان برای حمایت از استعدادهای نوپا و فراهم کردن فرصت‌های نمایش آثار، جشنواره فیلم کوتاه تهران را به یکی از پرمخاطب‌ترین جشنواره‌های فیلم کشور تبدیل کرده است. این روند نشان‌دهنده پیشرفت و توسعه سینمای کوتاه ایران و اهمیت روزافزون آن در عرصه‌های ملی و بین‌المللی است.»
چهل و یکمین جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران به دبیری مهدی آذر پندار ۲۷ مهر تا ۲ آبان ۱۴۰۳ در پردیس سینمایی ملت برگزار می‌شود.
ارسال دیدگاه