فن بیان در بازیگری اهمیت زیادی دارد

به گزارش روابط عمومی موزه سینما، ژرژ پطروسی در ابتدای این کارگاه آموزشی گفت: «فن بیان» مسئله‌ای مربوط به بازیگری است و تفاوتی ندارد که یک بازیگر آن را در عالم نمایش، سینما و... به کار گیرد و این مقوله در هر مدیومی برای او وجود خواهد داشت. فن بیان حوزه‌ای مهجور و پیچیده است و از نظر من بیان شامل تمام احساسات، عواطف، نگرش‌ها، حالت‌های روحی و روانی و همه مسائلی است که باعث ایجاد ارتباط میان افراد می‌شود. 

وی ادامه داد: بیان به صورت‌های مختلف شکل می‌گیرد و نوع معمول آن «کلام» یا در عالم نمایش و بازیگری، «دیالوگ» است، اما تنها محدود به کلام و گفتار نبوده و تمام حالت‌هایی که به وسیله بدن نمایش داده می‌شود نیز در حوزه بیان قرار می‌گیرد.

پطروسی ادامه داد: در دوران قدیم که هنوز کلام و زبان وجود نداشته است، انسان عواطف خود را به وسیله صوت نشان می‌داد. از طریق چنین آواهایی، حروف به وجود آمد و ترکیب حرف‌ها موجب تشکیل کلمه شد. درباره فن بیان، کتاب واحدی وجود ندارد و عموما در کتب و کلاس‌های مربوط به تئاتر، بخشی نیز به فن بیان اختصاص داده می‌شود. هر زبان دارای ویژگی‌های مختص به خود است و فن بیان موضوعی عملی به شمار می‌رود که به تمرین و ممارست نیاز دارد.

این هنرمند افزود: زبان فارسی یک زبان موزیکال بوده و بیان آهنگین از ویژگی‌های بارز زبان ما به شمار می‌رود. برای مثال بسیاری از کلمات را می‌توان به شکل‌های مختلف ادا کرد که دارای معانی مختص به خود باشد. مسئله اختیار در کلمات بسیار مهم است و باید برای انتقال منظور خود، کلمات دقیق و درستی را انتخاب کنیم تا طرف مقابل دچار اشتباه نشود. همچنین حالت‌های بدن نیز در این حوزه دارای نقشی اساسی است و بازیگر باید به آن توجه کند.

در ادامه هنرجویان حاضر در این کارگاه با هدایت ژرژ پطروسی به انجام کار عملی پرداختند.

پطروسی در ادامه گفت: سکوت عنصر بسیار مهمی است و نقش آن نباید نادیده گرفته شود، چراکه بخشی از کلام به شمار می‌رود. در عالم سینما و تئاتر یک بازیگر باید به تمام متن نمایشی احاطه داشته و زیر و بم آن را بررسی کرده باشد. هنرمند  باید نقش خود را بسیار دقیق فهم کرده و بداند با حذف آن از نمایشنامه چه اتفاقی رخ می‌دهد. بازیگران موفق دیالوگ سایر شخصیت‌ها را حفظ بوده و از میزانسن‌های مربوط به آن‌ها نیز آگاهی دارند. اگر دیالوگ بازیگر به درستی ادا نشود، مخاطب متوجه مقصود او نخواهد شد، بنابراین فن بیان از اهمیتی اساسی در بازیگری برخوردار است. 

وی ادامه داد: عدم توجه به این مقوله باعث می‌شود تا بسیاری از نمایشنامه‌های خوب زمانی که روی صحنه می‌روند، توفیقی پیدا نکنند. زمانی که بر روی برخی کلمات تکیه می‌کنیم، مفهوم دچار تغییر می‌شود و توجه به این نکته در بیان بسیار حیاتی است. همچنین مکث‌های طولانی در طول جمله باعث ایجاد تعلیق شده و فضایی خاص ایجاد می‌کند.

پطروسی خاطرنشان کرد: برای اینکه بازیگر بداند یک جمله را باید به چه صورتی ادا کند نیاز است تا موقعیت شخصیت را درک کرده و بسته به موقعیت، او باید سرعت ادای دیالوگ خود را کنترل کند. تلفظ درست کلمات و سرعت متغیر در یک جمله مسئله‌ای بسیار مهم است و باید بدانیم تاکید روی کدام کلمات صورت بگیرد تا مفهوم جمله انتقال پیدا کند. تماشاگر برخلاف منتقد، تنها بازیگر را می‌بیند و سوژه اصلی در یک اثر نمایشی، شخصیت‌ها هستند. مخاطب عام به دنبال قصه گویی است و هرچه داستان قابل فهم‌تر بوده و از روایت مناسبی برخوردار باشد، برای او جذابیت بیشتری خواهد داشت و در این مورد، اجرای بازیگر حائز اهمیت است.

این دوبلور پیشکسوت گفت: یکی از موارد مهم در بازیگری ادای حروف است. ابزار کار یک گوینده و بازیگر، دهان با تمام متعلقات آن، نفس و حنجره بوده و نیاز است تا او از سلامت کامل در این زمینه برخوردار باشد. یک بازیگر باید تمرین‌های شخصی در زمینه بیان داشته باشد تا بتواند حروف را به درستی ادا کند. هنرمند عرصه بازیگری باید بتواند مدتی طولانی روی صحنه فریاد بزند بدون آنکه در صدای او تغییری ایجاد شود.

وی ادامه داد: باید حروف و کلمات به صورتی واضح و روشن روی صحنه ادا شوند، حتی زمانی که بازیگر بیانی خشمگین داشته و همه این موارد نیاز به تمرین و ممارست دارد. نمایشنامه و درام دارای بُعد است و هر کلام به علتی به زبان آورده می‌شود و همواره باید در شکل حرفه‌ای هنر بازیگری از داستان‌های میانی آگاهی داشته باشیم. برخی از افراد به صورت ذاتی دارای صدای زیبایی هستند، برای مثال استاد بنان دارای صدای بسیار زیبایی است.

در مقابل، برخی صدای خوبی ندارند اما به صورتی بسیار درست یک ترانه را اجرا می‌کنند و این مسئله به دلیل تلاش‌های فردی و خودسازی افراد صورت می‌گیرد. صدای زیبا کافی نیست، بلکه این موضوع باید با تلاش و تمرین همراه شود.

پطروسی بیان داشت: موضوع حس از بیان جدا نیست و حرکات، ایست‌ها، بیان، میمیک صورت و... هر یک موارد اثرگذاری در هنر بازیگری هستند.

پطروسی ابراز داشت: یک بازیگر خوب باید در هر لحظه از اجرای یک اثر حضوری فعال داشته باشد. او هر بار که روی صحنه حاضر می‌شود تجربه‌ای تازه را ثبت می‌کند. من در کار دوبله یاد گرفتم که صدا سازی انجام دهم، ضمن اینکه هنر دوبله با بازیگری تئاتر متفاوت است. باید بدانید که مصرف دخانیات در ایجاد یک صدای مطلوب اثر خاصی ندارد و هر چه به سلامتی ضربه وارد کند باید ترک شود.

در ادامه بخش‌هایی از نمایشنامه «سوءتفاهم» اثر آلبر کامو، نویسنده اگزیستانسیالیسم به صورت کارگاهی توسط هنرجویان تمرین شد.

سپس پطروسی گفت: بدانید که وجود هر جمله‌ای دریک نمایشنامه دارای منظور خاصی است. در کار نمایش و سینما، «دیالوگ» از چندین جنبه دارای اهمیت است و کلمات باید به گونه‌ای انتخاب شوند که دارای نزدیک‌ترین مفهوم به آنچه نویسنده مد نظر دارد بوده و بیان آن توسط بازیگران امکان پذیر باشد. برای مثال مترجمان آثار شکسپیر عموما ادیب هستند و به همین دلیل، بیان دیالوگ‌ها برای بازیگران بر روی صحنه چندان ساده نیست، در حالی که متن‌های شکسپیر بسیار روان و موجز هستند. 

وی ادامه داد: زبان فارسی نسبت به زبان انگلیسی شکلی طویل دارد و همین موضوع باعث طولانی شدن جملات می شود. به همین دلیل اگر مترجم درام شناس نباشد، متن را به گونه‌ای برگردان می‌کند که مناسب اجرا توسط بازیگران نیستند. بازیگری یک شغل تمام وقت است و به همین دلیل یک هنرمند این رشته در طول سالیان سال تجربه‌های مفیدی را به دست آورده و با تمرین‌های مستمر ورزیده می‌شود. بازیگر زمانی که صحنه را ترک می‌کند، کارش به اتمام نرسیده و باید همچنان به مطالعه، موسیقی و امور دیگری بپردازد. بازیگران رادیو به صورت فیزیکی در قاب تصویر دیده نمی‌شوند، در حالی که هر یک باید خود را در قالب نقش‌ها ببینند. 

این هنرمند پیشکسوت گفت: یک بازیگر باید مدام در حال تمرین بوده و برای مثال، او حتما باید خواننده باشد. قرار نیست توانایی او به اندازه یک خواننده حرفه‌ای باشد، علی نصیریان به عنوان یک خواننده شناخته نمی‌شود، اما با تمرین توانسته قطعات را بسیار خوب اجرا کند و این توانایی به او در بیان و اجزای نقش کمک خواهد کرد. کلمات باید آنطور که لازم است و در زبان استاندارد معروف است ادا شده تا مفهوم باشد. آنچه بیش از هر چیز دارای اهمیت است، اجرای دیالوگ‌ها بوده که با شناخت و مطالعه نمایشنامه در ارتباط است و باید بر روی آن کار زیادی صورت بگیرد. در این جلسه تلاش کردیم بر روی دیالوگ متمرکز باشیم. 

در این کارگاه، علیرضا باشکندی، مدیر دوبلاژ باسابقه و پیشکسوت نیز به عنوان مهمان حضور داشت.