روایت زندگی معلمی باردار و چالش تدریس در روستایی دورافتاده

امیرحسین اسیوند، کارگردان مستند «جاده دلتنگی» از مجموعه مستند «پا به ماه» در گفت‌وگو با پانا درباره این اثر گفت: «از نگاه خودم که مدیریت تولید و کارگردانی چند قسمت از مجموعه مستند «پا به ماه» را برعهده داشته‌‌ام، مستند «جاده دلتنگی» یکی از سینمایی‌ترین روایت‌های این مجموعه مستند است. هم از نظر بصری و هم از منظر ریتم و روایت، تلاش کردیم در «جاده دلتنگی» فضا را به سمت سینمایی‌تر شدن سوق دهیم و امیدواریم موفق شده باشیم.»

وی درباره سوژه این مستند اظهار کرد: «این مستند درباره خانم معلمی است که اهل یکی از روستاهای شهرستان کوهرنگ در استان چهارمحال و بختیاری است. او سال‌های اول تدریس در این منطقه را سپری می‌کند و مجبور است هر روز یک مسافت ۶ تا ۷ ساعته تا یک روستا را طی کند. یک هفته در خوابگاه مدرسه می‌ماند و بعد بازمی‌گردد. مساله رفت و آمد به این مدرسه و تنهایی‌اش در طول این یک هفته، شاکله اصلی داستان ما را تشکیل داده، این معلم باردار است و در طول روایت مستند، ماه‌های آخر بارداری خود را سپری می‌کند.»

اسیوند درباره تمرکز بر مادران شاغل و باردار، در فصل جدید مستند «پا به ماه» توضیح داد: «دقیقا این یکی از مساله‌های ما در این فصل بود. اگر نخواهیم جملات شعاری و کلیشه‌ای بگوییم بازهم نمی‌توانیم اذعان نکنیم که بارداری برای مادران شاغل واقعا دشوار است. اینکه مادری همزمان باردار باشد و مشغله کاری هم داشته باشد، واقعا شرایط سختی را به‌وجود می‌آورد. همین خانم معلمی که سوژه مستند ما بود، هر هفته یک مسیر طولانی را باید طی می‌کرد آن هم از طریق جاده‌ای که همه‌اش گردنه‌های ترسناک و پرخطر داشت. همسرش باید هر هفته او را می‌رساند و بازمی‌گشت.»

وی ادامه داد: «این معلم شرایط سختی داشت و طبیعتا باید شرایط سهل‌تری را برای او فراهم کرد. وقتی قرار بر ترویج فرهنگ فرزندآوری است، همه دستگاه‌ها باید پای کار بیایند. در یکی از قسمت‌ها شاهد روایت یک خانم پرستار باردار در اصفهان بودیم. هر دو این مادران شاغل، دغدغه‌شان استفاده از مرخصی بود و به‌نظر نهادها و ارگان‌ها به‌راحتی در این زمینه می‌‌توانند تسهیل‌کننده شرایط باشند. بارداری به‌خودی خود سخت است و این شرایط باید آن را دشوارتر کند.»

این مستندساز تأکید کرد: «براساس آنچه در طول ساخت این مجموعه مستند شاهد بوده‌ایم، اصلی‌ترین دغدغه مادران شاغل، امکان استفاده از مرخصی است. هم ارگان‌های دولتی و هم بخش خصوصی باید در این زمینه با مادران باردار بیشتر همراهی داشته باشند. به‌گونه‌ای نباشد که این مادران تا آخرین روزهای وضع حمل، تحت فشار باشند و هیچ مساعدتی در حق آن‌ها نباشد. البته که همچنان مادرانی مثل مادران روایت شده در مستندهای ما هستند که با وجود تمام این سختی‌ها، شیرینی مادر شدن را ترجیح می‌دهند و از آن نمی‌گذرند.»

کارگردان مستند «جاده‌های دلتنگی» درباره حس و حال کاراکتر اصلی این مستند گفت: «این مادر باردار، یک معلم است که در عین حال عاشق معلمی است. او اساسا دل‌بسته بچه‌هایی است که در روستا به آن‌ها تدریس می‌کرد و به همین دلیل اهل به زبان آوردن گله و شکایت نبود، اما نمی‌توان شرایط سخت او را نادیده گرفت. تصور کنید مادری که ۸ ماهه باردار است، چنین مسیر دشواری را هر هفته طی می‌کند تا به بچه‌ها درس بدهد. این نابه‌سامانی و دشواری شرایط را نمی‌توان ندید اما عشق به بچه‌ها، به این معلم کمک کرد تا این شرایط را تحمل کند.»

وی افزود: «جذابیت این قسمت از مجموعه «پا به ماه» برای خود من، عشق این معلم به حرفه معلمی بود. او حتی در مقطعی از روایت ما با چالش مواجه می‌شود و نمی‌داند که نامه درخواست انتقالی خود را به آموزش و پرورش بدهد، یا همچنان در کنار دانش‌آموزانی که به آن‌ها دل‌بستگی پیدا کرده است، بماند. «جاده دلتنگی» دقیقا اشاره به همین موقعیت دارد. زنی که وقتی در مدرسه در حال تدریس است، دلتنگی همسر و خانواده خود است و وقتی به خانه می‌آید، دلتنگ بچه‌های کلاسش می‌شود. عشقی که در وجود این معلم جاری بود، برای من بسیار جذاب بود. همین حس و حال هم این تجربه را نسبت به قسمت‌های دیگر «پا به ماه»» متفاوت کرده است.»

این مستندساز درباره تجربه همراهی با فصل دوم «پا به ماه» و امکان استمرار آن در فصل‌های بعدی هم گفت: «فصل دوم مجموعه که در حال پخش است، با سانسورهایی از سوی تلویزیون مواجه شده و این اتفاق، اتفاق تلخی برای هر مستندسازی می‌تواند باشد.اینکه شما فیلمی ساخته‌اید و به پلان‌به‌پلان آن فکر کرده‌‌اید اما در فرآیند پخش، قطعه‌ای از آن حذف می‌‌شود، تجربه بسیار سختی است و به گونه‌ای نیست که به‌راحتی از آن بتوان عبور کرد. به‌خصوص مایی که می‌دانیم درباره بارداری مستند ساخته‌ایم و خیلی از ملاحظات را خودمان رعایت کرده‌ایم.»

وی عنوان کرد: «ما برخی قصه‌ها را کامل روایت نکردیم، چرا که می‌دانستیم دچار ممیزی می‌شود و قابل پخش نیست. ما همه مسائل را رعایت کرده‌ایم و به همین دلیل سانسورهایی که شاهد بودیم، اذیت‌کننده بود. با وجود این می‌خواهم بگویم تمام این تجربه‌های تلخ، بازهم دلیل نمی‌شود که ما به کار خود ادامه ندهیم. تیم خیلی خوبی در فصل دوم «پا به ماه» داشتیم و معتقدم در این فصل همه قسمت‌ها هم قصه‌های جذابی داشت و هم همکاری تیمی جذابی برای ساخت‌ آن‌ها داشتیم. اگر برای فصل بعد، بازهم از طرف تهیه‌کننده دعوت به همکاری شوم، قطعا خواهم پذیرفت.»