کیانوش عیاری: فردی لجوج و سمج هستم

به گزارش روابط عمومی موزه سینما، پس از نمایش فیلم‌های هشت میلیمتری «کیانوش عیاری» محمود گبرلو که اداره نشست را بر عهده داشت در ابتدا گفت: بسیار خوشحالم که مراسم امروز برای بزرگداشت یکی از اعضای فرهیخته و ماندگار سینمای ایران برگزار شد و امیدوارم چنین برنامه‌هایی باعث شود تا به فیلم‌های این سینماگر برجسته نگاه متفکرانه وعمیق‌تری داشته باشیم. 

در ادامه گبرلو ادامه داد: بیش از پنجاه سال از تاریخ تولید فیلم‌های کونته کیانوش عیاری گذشته است و باید دید این فیلم‌ها دارای چه امتیازانی هستند که هنوز مخاطب دارد.

در ادامه گبرلو راز ماندگاری کیانوش عیاری در سینمای ایران را از مهمانان نشست جویا شد.

انتخاب مکان دوربین و نوع لنز در کارهای عیاری شاخص است

در ادامه ناصر غلامرضایی گفت: پس از پنجاه و چند سال فرصتی فراهم آمد تا فیلم‌های هشت میلیمتری عیاری را به تماشا بنشینیم. آثاری که مربوط به اوایل دهه پنجاه هستند. افتخار می‌کنم در آن‌ سال‌ها با کیانوش عیاری آشنا شدم و همراه او به این مسیر ادامه دادم. هر بار که یک فیلم هشت میلیمتری را مشاهده می‌کنم با وجود کیفیت پایین برای من خاطره انگیز هستند و امیدوارم این آثار مهم بازسازی شوند‌. هنوز بسیاری از فیلم‌های کیانوش و داریوش عیاری دیده نشده‌اند. حدود ۱۵۰ فیلم هشت میلیمتری در سینمای آزاد اهواز ساخته شده‌اند و از این میان، تعداد ۱۰ فیلم از عیاری همچنان دیده نشده است. 

وی ادامه داد: در فیلم‌های کوتاه کیانوش عیاری فضاسازی که او به وجود می‌آورد دارای اهمیت است. انتخاب مکان دوربین و نوع لنز در کارهای عیاری بسیار شاخص است و نوعی از ساختار را در آثار او شکل می‌دهد.عیاری در آن زمان خودش فیلم‌هایش را کارگردانی، فیلمبرداری، تدوین و صداگذاری می‌کرد.

غلامرضایی نیز گفت: مکانی که در آن حضور داریم، پس از تعطیلی سینمای آزاد در سال ۱۳۵۸ تحت عنوان  مرکز آموزش فیلمسازی باغ فردوس به وجود آمد و اولین نسل از فیلمسازان پس از انقلاب در همین مرکز پدید آمدند. سینمای حرفه‌ای پس از انقلاب تحت تاثیر سینمای کوتاه پیش از انقلاب و فیلم‌های هشت میلیمتری بوده است و این تاثیر، نسبت به جریان موج نو بیشتر بوده است.

فیلم عیاری باعث شد تا آلوده نقد فیلم شوم

احمد طالبی نژاد نیز در ادامه گفت: اولین یادداشت و نقدی که من نوشتم درباره فیلمی هشت میلیمتری از کیانوش عیاری بود و به دلیل دیدگاه سیاسی که به آن گرایش داشتیم، فکر می‌کردم با یک اثر در دفاع از جنبه‌های کارگری مواجه بودم. فیلم او باعث شد تا من آلوده کار نقد شوم.

وی ادامه داد: در بزرگداشت کیانوش عیاری، فریدون جیرانی درباره تاریخچه و شکل‌گیری سینمای آزاد صحبت کردند که چگونه چنین تشکیلاتی وابسته به رادیو و تلویزیون ایران به وجود آمد. اگر وزارت فرهنگ و هنر فیلمی همچون «گاو» را ساخت رادیو تلویزیون نیز در آن هنگام «مغول»ها را تولید کرد و میان این دو نهاد یک رقابت در جریان بود. زمانی که سینمای آزاد در شهرها فراگیر شد، فرهنگ و هنر جاری در سینمای کشور را شکل داد. بعدها انشقاق موجود در سینمای آزاد، منجر به ایجاد دو جریان متفاوت شد وعیاری از این دو جریان فراتر رفت و نوعی تفکر و اندیشه شخصی در فیلم‌های او جریان داشت. آقای غلامرضایی نیز در سینمای آزاد گونه‌ای از فیلم‌های ناتورالیستی را می‌ساخت و باکیده آثارش با مذهب در ارتباط بود. در مجموع می توان گفت یک نگرش عمیق همچنان در آثار عیاری حفظ شده و راز ماندگاری او همین موضوع است. 

طالبی نژاد گفت: از مولفه‌های عمومی مجموعه آثار عیاری، قابلیت مستند نمایی در فیلم‌های او است. این فیلمساز در فیلم‌ کوتاهی که از او دیدیم، به گونه‌ای رفتار کرده است که انگار با سینمایی داستانی طرف هستیم. 

وی در ادامه بیان کرد: در انتهای مشاهده بسیاری از فیلم‌ها چیزی به دانش بشری اضافه نمی‌شود اما در سینمای اندیشه، بعد از پایان یافتن یک فیلم همچنان مخاطب درگیر اثر باقی می‌ماند. در فیلم «بودن یا نبودن» این سوال برای من هم مطرح بود که چگونه خانواده‌ای حاضر به بخشیدن قلب جوان خود شدند. این موضوع در اندیشه عیاری وجود دارد و به همین دلیل سینمای او ماندگار است.

طالبی نژاد در پاسخ به سوال مجمود گبرلو مبنی بر اینکه سینمای عیاری تا چه اندازه به جامعه و انسان توجه دارد؟  پاسخ داد: عیاری فیلمسازی چند وجهی است و آثار او دارای سویه‌های رئالیستی، ناتورالیستی و طنزآمیز است به همین دلیل در تمام فیلم‌های او مسئله انسان مطرح است. 

عبدالله باکیده از دیگر مهمانان نشست نیز گفت: زمانی فیلم کوتاهی از عیاری را در اتاق مونتاژ سینمای آزاد دیدم و آن زمان هیچ وقت فکر نمی‌کردم که روزی برسد که آن را در یک قصر قاجاری ببینم و این نشانه قدرت این اثر است.

عیاری هنرمندی جنگجو است

وی ادامه داد: فیلم «رود زهر» سرشار از تکنیک فید این و فید اوت است که در لابراتوار شکل گرفت. او برای آنکه با سینمای احساس گرا همراه نباشد به راحتی برخی از سکانس‌های آثار خود را از فیلم‌ها حذف می‌کرد. شخصیت‌های فیلم‌های او من را به یاد فرد زمینه‌مان می‌اندازد که دارای قهرمانانی تنها بودند. او خود نیز قهرمانی تنها است و همچنان به مسیر فیلمسازی خود ادامه می‌دهد. عیاری دارای نوعی نبوغ ذاتی است و راز ماندگاری او در این زمینه نهفته است. 

باکیده نیز عنوان کرد: اولین بار که نام آقای عیاری را شنیدم، سال ۱۳۴۹ بود. در روزنامه «فیلم و هنر» خواندم که او یک فیلم هشت میلیمتری به نام «انعکاس» ساخته است. در اوایل انقلاب من مجری طرح او در فیلم «تنوره دیو» بودم. او نمونه بارز یک کارگردان خلاق است. عیاری فیلمنامه‌ای به نام «ماهی آزاد» دارد و خود نیز مانند قهرمانان آن فیلم فردی جنگجو است. او دارای نگاه مختص به خود بوده و زیبایی شناسی شخصی خود را دارد. 

وی ادامه داد: عیاری زمانی که فیلمی را می‌سازد با تمام وجود درگیر آن می‌شود و به مادیات توجهی ندارد. سینمای عیاری زیبایی‌های خاص خود را دارد و تنها کسی که می‌توانست با او رقابت کند حسن بنی‌هاشمی بود.

باکیده نیز بیان داشت: عیاری از جمله افرادی بود که دیده نمی‌شدند و این موضوع در فیلم‌های کوتاه او نیز به چشم می‌آید. زمانی که او سریال «روزگار قریب» را می‌سازد نیز همین موضع به چشم می‌خورد. راز ماندگاری عیاری در تعهد به انسانیت و به سینما است. 

هادی علی پناه نیز بیان داشت: از پنج سال گذشته که درگیر پژوهش در خصوص سینمای آزاد شدم، در آرشیو انجمن سینمای جوان با فیلمی مواجه شدم که بدون نام بود و با دستگاه مخصوصی توانستم آن را ببینم. با همراهی دوستان در فیلمخانه ملی توانستیم نسخه‌های اصلی این فیلم‌ها را به دست بیاوریم و در فرآیندی آن‌ها به نسخه‌های دیجیتال تبدیل شدند. بسیار خوشحالم که این فیلم‌ها امروز به نمایش در می‌آیند.

وی با بیان اینکه عیاری شخصی پیشگام در فیلمسازی بود، بیان داشت: انرژی که در شخصیت داریوش و کیانوش است مازاد بر انگیزه ساخت فیلم است. او آغاز کننده جریان فیلمسازی در سینمای آزاد اهواز است. شهری که به لحاظ آماری نزدیک به دفتر تهران فیلم ساخته است. او دارای اراده‌ای فردی است که آن را به دیگران نیز سرایت می‌داد. یکی از ویژگی‌های جریان سینمای آزاد این بود که فیلم‌سازان فعال در آن، اولین کارگردانان بومی مناطق خود بودند و از این نظر نیز طیفی پیشگام به شمار می‌روند. 

علی پناه در ادامه این نشست با بیان اینکه از تمام فیلم‌های سینمای آزاد تنها یک نسخه موجود است، افزود: این موضوع باعث می‌شود نگران سرنوشت این آثار باشیم. بسیاری از این فیلم‌ها امروز آسیب دیده و یا گم شده‌اند. یکی دیگر از ویژگی‌های سینمای عیاری که باعث ماندگاری او می‌باشد این است که همواره موضوعات روز به فیلم‌های مختلف این سینماگر راهی پیدا می‌کند و به بطن جامعه و مردم حاضر در یک جامعه راه پیدا می‌کند و به زیست آن‌ها نزدیک است. 

فردی لجوج و سمج هستم!

در پایان این نشست کیانوش عیاری طی سخنان کوتاهی گفت: من دارای یک خصلت هستم که شاید رمز گشا باشد. اگر درباره سماجت من صحبت می‌شود دلیل این است که من فردی لجباز هستم. در چهار سالگی به همدان و ییلاق رفته بودم و با وجود هشدار اطرافیان به بازی با تیغ ادامه دادم و دست خود را بردیم. این خصلت هنوز با من است و این لجبازی شاید امتیاز مثبتی در بشر نباشد اما برای من همین سماجت باعث شد تا به آنچه می‌خواهم در سینما دست کنم. البته نتوانستم آنطور که خواست قلب خودم بود به فعالیت بپردازم چراکه آمادگی ساخت سالی دو فیلم را داشتم اما در مجموع یازده فیلم ساختم و به خواسته های خود هنوز نرسیدم .

در این نشست هنرمندان و اهالی سینما از جمله پرویز شهبازی، علی لقمانی، مهرداد غفارزاده، بهرنگ دزفولی‌زاده، پروین ثقه الاسلامی، مهرداد اسکویی، عباس یاری، هوشنگ گلمکانی، حسن رضایی و… حضور داشتند.