تماشای جهان از منظری تازه

زمستان برای دوستداران سینمای ایران، فصل جشنواره فیلم فجر است. توجه ها و تمرکز اکران و خبرهای سینما بر جشنواره فیلم فجر است و می توان گفت، آنچه قبل از بهمن ماه و شروع هر دوره جشنواره رخ می دهد، تحت تاثیر فیلم ها، نام ها، چهره ها و چالش های جشنواره است. در این روزهای سرد زمستانی و در حالی که گیشه سینماها در سیطره کمدی های عامه پسند است، دو مستند با دو فضای متفاوت روی پرده رفته که تماشایش در سالن سینما خالی از لطف نیست.

«فرار از قصر» ساخته احسان عمادی درباره حزب توده، فعالیت ها، چهره ها و در مرحله بعد فروپاشی آن در ایران است و «ایساتیس» فیلمی شاعرانه درباره یزد است، فیلمساز به بهانه یزد و نمایش اقلیم زیبای این منطقه کویری و تاریخی به ایران ادای دین کرده است.

«فرار از قصر» را مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و پویانمایی تهیه کرده و این مستند، از معدود آثاری است که در سال‌های اخیر، با نگاهی جذاب و روایی و نه صرفا سیاسی و ایدئولوژیک به یک موضوع مهم سیاسی پرداخته است. مستندهای زیادی در یک دهه اخیر تولید شده که با سیاست نسبت داشته‌اند، یا یک شخصیت سیاسی محور آن بوده یا یک روند و رویداد سیاسی و اجتماعی، اما اغلب این آثار به دلیل حمایت از یک ایدئولوژی، سلیقه یا نگاه، تنها برای یک طیف (همراه با فضای اثر) جذاب بوده اند. فیلم احسان اعمادی تلاشی برای واکاوی تاریخ بدون تعصب و بررسی رشد، بلوغ و زوال یک ایدئولوژی است. «فرار از قصر» نشان می دهد که می توان پیچیده ترین ماجراهای سیاسی را در قالبی جذاب به تصویر کشید.

«ایساتیس» (علیرضا دهقان) در نقطه مقابل «فرار از قصر» قرار می گیرد، فیلمی شاعرانه و فراتر از جریان های رایج مستندسازی در سال های اخیر. «ایساتیس» متاثر از سنت های مستندسازی اقلیمی، ادای دینی شاعرانه و پراحساس به وطن است. در عین حال، فیلمساز علاوه بر نمایش زیبایی و جذابیت شهر یزد که زادگاهش است، کوشیده نسبت به حفظ میراث نیاکانمان به عنوان طبیعت، اقلیم و ابنیه تاریخی هشدار دهد.

«ایساتیس» را راحیل صحرایی تهیه کرده و فیلم در گروه «هنر و تجربه» اکران شده است.

با آنکه زمان زیادی تا شروع چهل و دومین جشنواره بین المللی فیلم فجر باقی نمانده اما تماشای این دو مستند متفاوت قبل از ورود به ماراتن سینمای داستانی، تنوع و جذاب است. سینمای مستند همیشه، عناصر غافلگیرکننده و دوست داشتنی برای آنهایی که از تکرار و ملال سینمای داستانی خسته اند، دارد.

منتقد و کارشناس سینما